دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 8
بررسی عفونتهای انگلی و قارچی در بیماران روانی مزمن بیمارستان سینای همدان در سال 82-81
تاریخ دریافت: 9/8/84 تاریخ پذیرش: 10/5/85
واژه های کلیدی: عفونت های انگلی و قارچی، بیماران روانی مزمن، بیمارستان سینا، همدانمقدمه
بیماریهای عفونی یکی از مشکلات و معظلات مهم بهداشتی و اقتصادی جهان مخصوصاً کشورهای در حال توسعه محسوب می‌گردند. بطوریکه کنترل و مبارزه با آنها همیشه یکی از بخش‌های عظیم برنامه‌های توسعه بحساب میآید. در میان بیماریهای عفونی، بیماریهای انگلی و قارچی از جایگاه خاصی برخوردار می‌باشند. نظر باینکه گزارشات دقیقی از میزان شیوع افراد جامعه به آلودگی انگلی و قارچی در دسترس نمی‌باشد لذا برآورد واقعی از آنها در سطح جهان مقدور نیست. بدین منظور سازمان بهداشت جهانی (WHO) براساس محدود گزارشات و شواهــد بیولوژیکی هــر چند سال یکبار اقدام به انتشار نتایج می نماید.
در آخرین گزارشات میزان تقریبی آسکاریازیس را بالغ بر 2/1 میلیارد نفر و ژیاردیازیس را 5/1 تا 15 درصد تخمبن می‌زنند (1). بر اساس گزارشات متعدد در ایران بالاترین میزان آلودگی به انگلهای رودهای بویژه آسکاریس و ژیاردیازیس مربوط به استان همدان میباشد (5-2).
تریکوموناس واژینالیس یکی از انگلهای فرصت طلب در افراد بویژه خانم ها میباشد. این بیماری در تمام دنیا شایع است و میزان شیوع آن در زنان زندانی، فاحشه و اجتماعاتی که از سطـح بهــداشت، اقتصاد و فرهنگ ضعیف تری برخوردارند شایع تر است (7-6). بررسی در کشورهای مختلف، آلودگی را بین حداقل 30 و تا حداکثر 70 درصد گزارش می نماید (8). بررسی های متفرقه در ایران بیانگر آلودگی بین 2/3 درصد تا 2/26 درصد می باشد (9). در همدان 4/2 درصد زنان بر اساس روش مستقیم مبتلا به تریکومونیازیس بودند.
گال یا جرب که عامل آن سارکوپتس اسکابیه است موجب خارش و بروز بسیاری از ضایعات جلدی در فرد آلوده می‌گردد. بررســی بیماریهـــای قارچی جلدی نیز از نظر بهداشت عمومی در هر منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار میباشد. گزارشات مختلف در ایران راجع به درماتوفیتوزیس، بیشتر مربوط به کچلی میباشد. در مورد عفونتهای قارچی سطحی و جلدی عوامل بیماریزای شایع بشرح زیر در گذشته گزارش شده است. در بندرعباس، کچلی پا 8/32 درصد و کچلی کشاله ران 1/12 درصد (11)، در اصفهان کچلی بدن 4/61 درصد (12) در پادگانهای جنوب کشور کچلی کشاله ران 38 درصد (13) و در همدان در تحقیق برروی جمعیت عادی کچلی بدن 4/10 درصد، کچلی پا 5 درصد و کـچلی کشاله ران 3/7 درصد مشخص شده
است (14). با مروری جامع بر روی مطالعات انجام گرفته در سطح جهان و ایران مشخص گردید که بررسی عفونت های انگلی و قارچی با این ابعادی که در این بررسی مورد نظر است و در چنین مرکزی که هدف این بررسی می باشد تاکنون صورت نگرفته است. از طرفی انتشار هر یک از بیماریهای انگلی قارچی مورد مطالعه در هر منطقه تحت شرایط ویژه دموگرافی آن متفاوت می باشد.
لذا طرح مذکور با ابعادی از آلــودگی های انگلی (جلدی، روده ای، واژینال) و قارچی (واژینال و جلدی) در گروه خاصی از جامعه است که بنا به دلایلی چون عدم توانایی های لازم در درک و فهم افراد مورد مطالعه، زیستن اجباری آنان در محیط محدود بیمارستان، دوری از مراقبت های عاطفی خانوادگی و .... از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. لذا انتظار می رود نتایج حاصل از این تحقیق بتواند نه تنها به بسیاری از سئوالات مهم در جامعه در خصوص میزان شیوع آلودگیهای انگلی و قارچی از بیماران روانی مزمن را پاسخ دهد، بلکه نتایج حاصل از آن در جهت اعتلای برنامه ریزیها به مسئولین و دست اندرکاران مراقبت های بهداشتی و درمانی مرکز نیز کمک و مساعدت مطلوبی ایفا نماید.
مواد و روش ها
با همانگی قبلی و مراجعه به بخش های بیماران روانی مزمن بیمارستان سینای همدان، ابتدا با استفاده از فایل های موجود در بخش های مذکور اطلاعات مربوط به سن، جنس و سایر خصوصیات دموگرافی از پرونده هر بیمار استخراج و در چک لیست فردی وی درج گردید، سپس بر اساس اهداف جزئی طرح نمونه گیری و معاینات لازم بشرح زیر انجام پذیرفت:
انگلهای روده ای (کرم ها و تک یاخته ها):106 نفر بیمار (28 نفر زن و 78 نفر مرد) بستری شده در بیمارستان با استفاده از روش مستقیـم (نمونه های شل و اسهالی) و فرمالین اتر مورد آزمایش قرار گرفتند (15).
پاسخ آزمایشات در پرسشنامه هر بیمار درج گردید سپس با استفاده از نرم افزار EPI6 داده های بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
تریکوموناس واژینالیس و کاندیدیازیس واژینال: از 31 زن بستری در بیمارستان معاینات لازم توسط ماما بعمل آمد، و توسط 2 سواپ استریل از واژن نمونه برداری صورت گرفت و یک نمونه جهت تشخیص تریکوموناس بطور مستقیم و سواپ دیگر جهت کشت در محیط دورسه (15) مورد آزمایش قرار گرفتند.
نمونه برداری برای تشخیص آزمایشگاهی کاندیدیازیس: برداشت از ضایعات دهانی بوسیله سوآب استریل (دو سوآب برای هر نمونه) انجام گردید. اگر آزمایش بلافاصله انجام نمی شد لازم بود که سوآب را در لوله استریل محتوی سرم فیزیولوژی حاوی کلرامفنیکل قرار داده و در یخچال نگهداری شوند. برداشت جلدی و مهبلی بوسیله سوآب انجام گردید و مشابه روش قبل، عمل می شد و از محیط کشت سابورو حاوی کلرامفنیکل استفاده شد. محیط مذکور در دمای c قرار داده شـد. برای شناسـایی گـونه مخمـر رشد یافته در محیط، از محیط های افتراقی دیگر مثل کورن میل- آگار همراه با توین 80 و یا ایجاد رشته در سرم برای شناسایی دقیق تر استفاده گردید.
گال (جرب اسکابئی):
قسمتهای مختلف بدن بیماران از جمله دستها و بخصوص بین انگشتان، باسن و دور کمر و اسکروتوم بدقت مورد معاینه قرار گرفت و در صورت وجود ضایعات پوستی، نمونه برداری بطریق خراش انجام گرفت و مورد آزمایش مستقیم با استفاده از پتاس 10% قرار گرفتند.
در مجموع 106 بیمار مورد معاینه قرار گرفتند و در صورت داشتن ضایعات پوستی مشکوک به گال از آنها نمونه برداری بعمل می آمــد که در پایان از تعداد 20 نفر نمـونه تهیه شد که در این میان 15 نمونه متعلق به مردان و 5 نمونه مربوط به زنان بستری در بخش مزمن بیمارستان روانی بود. لازم بذکر است از آنجائیکه این بیماران از تعادل روانی برخوردار نبوده اند لذا پرسیدن صرف، مبنی بر داشتن خــارش جلـدی ملاک صحیحی برای نمونه برداری محسوب نگردیده و لذا تمامی بیماران مورد معاینه و در صورت مشکوک بودن به داشتن ضایعات جلدی، نمونه برداری توسط همکاران زن و مرد در دو گروه مجزا بیماران انجام گردیده است.
تعیین فـراوانی آلـودگیهای قـارچی سطحی- جلدی: ابتدا تمـامی بیمـاران (124 نفر) بر اسـاس برنامه همـاهنگ شده بصورت هــر روز 30 نفــر به روش مستقیم مــورد آزمـایش قـرار گرفتند. در صـورت مشاهده عناصــر قـارچی که به اشکال مختلف (بسته به نوع عفونت) دیده میشود نتیجه این
آزمایش مستقیم مثبت تلقی شد.
از آنجائیکه در 15% موارد آزمایش مستقیم منفی وکشت مثبت خواهد شد لذا در مورد تمامی نمونه ها اعم از مثبت یا منفی کشت بعمل آمد. در صورتی که شکل ظاهری و بالینی معاینه به عفونت درماتوفیتی شبیه بود از محیط کشت مایکوزیل استفاده شد و نمونه های کشت شده در این محیط بمدت سه هفته نگهداری (در دمای 25) و بطور روزانه مورد بررسی قرار گرفتند تا در صورت امکان، جداسازی و بررسی نهائی صورت گیرد. در صورت شک به وجود عفونت کاندیدیائی، طبق آنچه در پرسشنامه ذکر شده بود، نمونه مورد نظر در محیط کشت کورن میل آگار همراه با توین 80 کشت داده شد و بعد از گذشت حدود 5 روز کشت ها از نظر وجود کلنی های مخمری بررسی گردید. از آنجائیکه در بیماری ورسیکالر، تشخیص نهائی براساس آزمایش مستقیم صورت می گیرد و نیازی به تائید کشت وجود ندارد در مورد این بیماری فقط از آزمایش مستقیم نمونه ها استفاده شد.
یافته های پژوهش
از 106 بیمار روانی مزمن بستری در بیمارستان سینای همدان که از آنها نمونه مدفوع گرفته شده بود (78 نفر مرد و 28 نفر زن)، 25 نفر (6/23 درصد) حداقل به یک نوع انگل روده ای (کرم یا تک یاخته) آلوده بودند (نمودار 1). 10 نفر (43/9 درصد) آلوده به کرمهای روده ای، 20 نفر (86/18 درصد) آلوده به تک یاخته های روده ای، 17 نفر (3/16 درصد ) آلوده به انگلهای روده ای بیمــاریزا و 8 نفـر (54/7 درصد ) آلوده به انگلهای روده ای غیر بیماریزا بوده اند (نمودار 2). در این مطالعه آلودگی به تک تک انگلـهــای روده ای مشــاهـده شده به شرح زیر می باشد: آسکاریس 5 نفر (7/4%)، تریکوسفال 3 نفر (83/2%)، هایمنولپیس نانا 1 نفر (94/0%)، ژیاردیا 9 نفر (49/8%)، انتامباکلی 14 نفر (20/13%)، بلاستوسیستیس 2 نفر (88/1%)، یدامبابوچلی 1 نفر (94/0%) و کیلوماستیکس مسنیلی 1 نفر (94/0%) در ارتباط با گروههای سنی، در گروه سنی 30-20 سال7 نفر (28%)، 40-31 سال 8 نفر (32%) بالای 40 سال 10 نفر (3/21%) آلوده به انگلهای روده ای بوده اند. با انجام دادن آزمون آماری (X2) مشاهده شد که بین آلودگی به انگلهای رودهای برحسب گروههای سنی اختلاف معنی داری وجود ندارد (8197/0P=) در ارتباط با جنس بیماران، در جنس مذکور 18 نفر (23%) و در جنس مونث 7 نفر (25%) آلودگی به انگلهای روده ای دیده شد. آزمون آماری X2 نشان داد که بین آلودگی به انگلهای روده ای برحسب جنس، ارتباط معنی داری وجود ندارد (319/0(P=. برحسب مدت بستری بیماران در بیمارستان،
زیر یکسال، 9 نفر (5/37%)، 5-1 سال 9 نفر (5/37%)، 10-6 سال 5 نفر (8/17%)، بالای 20 سال 2 نفر (3/14%)، آلودگی به انگلهای روده ای دیده شد. آزمون آماری X2 نشان داد که بین آلودگی به انگلهای روده ای و مدت بستری ارتباط معنی داری وجود دارد (05/0P<).
نمودار 1: فراوانی عفونتهای انگلی و قارچی در تعداد کل نمونه های مورد مطالعه
:A آلودگی به انگلهای روده ای :B آلودگی به انگلهای بیماریزای روده
:C آلودگی به انگلهای غیر بیماریزای روده :D آلودگی به تک یاخته های روده ای
:E آلودگی به کرمهای روده ای
نمودار (2): توزیع فراوانی آلودگی به انگلهای روده ای (کرم، تک یاخته، انگلهای بیماریزا و غیر بیماریزا) در بیماران روانی مزمن بستری در بیمارستان سینای همدان در سال 2-1381 n=106
در هیچکــدام از بیمارانـــی که مورد بررسی انگل های خارجی قرار گرفتند، آلودگی به گال و شپشک بدن مشاهده نشد. در مجموع بیمارانی که مورد معاینات کامل در خصوص عفونتهای قارچی قرار گرفتند، نتایج زیر حاصل شد: کلاً10 ضایعه مشکوک قارچی دیده شد که 7 ضایعه مشکوک به ضایعات قارچی سطحی- جلدی در مــردان و 3 ضایعــه مشکوک در زنان دیـده شـد که از آنهـا نمونه برداری شد. در مردان 4 ضایعه مشکوک به اونیکومایکوزیس و 2 ضایعه مشکوک به کچلی سر و 1 ضایعه مشکوک به کچلی بدن بودند. در زنان هم 3 ضایعه مشکوک دیده شد که 2 ضایعه مربوط به کاندیدیازیس کشاله ران و 1 ضایعـه مربوط به اونیکومایکوزیس بود. پس از انجام کشت، فقط سه مورد (5/2%) عفونتهای سطحی- جلدی مشاهـده گردید. لازم به ذکر است که از 31 ستـری هیچگونه آلودگی به تریکوموناس واژینالیس و کاندیدیازیس مشاهده نگردید.
بحث
در این بررسی 6/23% از افراد آلوده به یک نوع انگل رودهای بودند. این میزان با توجه به پژوهشهای انجام گرفته در جمعیتهــای عــادی در شهر همدان و سایر مراکز (5-2) نشان میدهد که آلودگی به انگل های روده ای در بیماران روانی این مرکز نسبت به جمعیت عادی شهری و سایر مراکز، پایین تر است. در مقایسه با مطالعه مشابه انجام گرفته بر روی 464 نفر در تایوان (16) که میزان آلودگی در بیماران روانی را 4/8% نشان می دهد، در این بررسی میزان آلودگی بالاتر می باشد. شاید عـلت این اختلاف به تفاوت در مجموعه عوامل فرهنگی مراقبت های بهداشتی و عوامل اپیدمیولوژیک در منطقه مربوطه باشد. نتایج این تحقیق در مقایسه با مراکزی که نسبتاً با این بررسی مشابهت دارند به شــرح زیر مورد مقایسه قـــرار گــرفته است. دانش آموزان عقب مانده ذهنی در شهر همدان 8/73% (3)، مدارس ابتدایی و راهنمایی شهر همدان 3/71% (2)، مدارس استثنایی تهران 8/56% (17)، افراد عقب مانده ذهنی زیر 20 سال در شهرستان سبزوار 75/54% (18)، روستاهای اطراف شهر همدان 7/93% (4)، کارکنان مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی در شهر همدان 76% (19) معلوم می شود که آلودگی انگلی در بیماران روانی مزمن بستری در بیمارستان سینای همدان پایین تر می باشد. همچنین در این مطالعه معلوم می شود که آلودگی به تک یاخته های روده ای (86/18%) بیشتر از آلودگی جمعیت مورد مطالعه به کرمهای روده ای (43/9%) می باشد. با انجام آزمونهای آماری، مشخص شد که این اختلاف معنـــی دار می باشد که دلایل آنــرا می توان به سهـــولت تکثیر تک یاخته های روده ای، نحوه انتقال و سایر پارامترهای ذکر شده نسبت داد. این بررسی همچنین تایید نمود که آسکاریازیس 71/4% و ژیاردیازیس 49/8% به عنوان دو آلودگی مهم انگلی بیماریزای روده ای در مراکز مورد مطالعه می باشند که با توجه به مطالعات ذکر شده در همدان و سایر مراکز (5-2، 19) آسکاریازیس و ژیاردیازیس همچنان بیماریزایی خود را در آلوده کردن جمعیت مورد مطالعه محفوظ نگه داشته اند. صحت این موضوع با آمار تحقیقات منطقه ای با مراجعه به برخی پژوهشهای انجام شده که ذیلاً اشــاره می شود، به طور قــابل ملموسی اهمیت پیـدا می کند. مدارس استثنایی تهران؛ ژیــاردیـا 63/27%، آسکـاریس 45/2% (17)، دانـش آمــوزان عقب مانده ذهنی در شهـر همــدان؛ ژیاردیا 4/21%، آسکاریس
2/39% (3)، دانش آمـوزان مـــدارس ابتدایی و راهنمایی شهــر همدان؛ آسکاریس 2/49% و ژیاردیا 9/33% (2).
نتایج بدست آمده از یک مطالعه مشابه در شیلی که در سال 1990 میلادی انجام شده حاکی از آن است که تنها 6/0 درصد از تعداد 229 بیمار روانی مزمن بستری در یک بیمارستان روانی آلودگی به سارکوپتس اسکابیه داشته اند (20). در این مطالعه از تعداد 20 نمونه بدست آمده که مشکوک به آلودگی با سارکوپتس اسکابئی بوده اند، هیچکدام آلودگی به عامل جرب یا گال را نشان نداد که حاکی از وضعیت مناسب بهداشتی بیمارستان می باشد. در عین حال توجه به چند نکته لازم است. اصولاً بیماری گال یکی از بیماریهای عفونی واگیرداری است که در تمام نقاط دنیا و بویژه در نواحی گرم و مرطوب شایع است و در مواقعی که مردم ناچار به زندگی گروهی هستند و تسهیلات لازم را برای استحمام و تعویض و شستشوی لباس ندارند افزایش می یابد (21 و 22). قبل از شروع جنگ تحمیلی موارد بیماری گال عمدتاً بیمارانی را شامل می شد که از مناطق گرم و مرطوب کشور مراجعه می کردند ولی پس از شروع جنگ تحمیلی شیوع شدید گال را در تمام مناطق کشور شاهد بودیم و الگوی انتشار بیماری تغییر پیدا کرد (23)، بعد از گذشت بیش از 15 سال از خاتمه جنگ بنظر می رسد الگوی انتشار بیماری به وضعیت قبل از آغاز آن برگشته باشد. لذا در مناطق سرد و خشکی همچون شهر همدان نبایستی انتظار موارد بالای بیماری را در بین مردم داشت. البته این وضعیت در مکانهایی مثل زندانها و یا اردوگاهها و سربازخانه ها و غیره که محل تجمع افراد در کنار یکدیگر بوده و این افراد از نقاط مختلف کشور در کنار یکدیگر جمع شده اند کاملاً متفاوت است و لذا میزان آلودگی در این مکانها بسیار بیشتر خواهد بود (24) که البته نیازمند مطالعات خاص در این مکانها در آینده می باشد. در بیمارستان روانی سینا شهر همدان تراکم افراد نیازمند مطالعات خاص از قبیل زندانها بسیار کمتر بوده و نظارت مداوم این بیماران از طرف پرسنل این بیمارستان و انجام مرتب اقداماتی مثل استحمام مرتب و تعویض لباسها و غیره در کاهش و دفع آلودگیهای احتمالی وارد شده به این بیمارستان تاثیر قطعی دارد و بنظر می رسد ابتلاء به بیماریهای روانی تاثیری بر افزایش شیوع انگلهای روده ای و اکتوپارازیت ها و از جمله آنان بیماری گال یا جرب داشته باشد.
بررسی و مطالعه عفونت های قارچی در بیماران روانی در جهان و خصوصاً ایران بسیار محدود بوده است. در بررسی که مرکز عقب ماندگان ذهنی فیاض بخش همدان انجام داده است (5) میزان شیوع عفونتهای جلدی را در این بیماری 6/3 درصد گزارش نموده است. با توجه به اینکه 5/2% از بیماران بستری در بیمارستان روانی همدان به عفونت های سطحی – جلدی آلودگی داشتند لذا شیوع این دسته عفونت ها در عقب ماندگان ذهنی بیشتر بوده است.
عقب ماندگان ذهنی نیز از گروههای در معرض خطر عفونتهای قارچی هستند و چون در محلی بطور شبانه روزی نگهداری می شوند و بر رفتار خود تسلط نداشته و قدرت اداره خود را ندارند بنابراین قابل مقایسه با گروهی را که ما بررسی نموده ایم می باشند. بنابراین مطالعه ای که بر روی میزان شیوع عفونتهای قارچی در زندانیان زندان قصر انجام شده (26) از تعداد 5031 نفر زندانی 10 مورد کچلی پا و بدن مشاهده شده است. در بررسی انجام گرفته بر روی 7495 نفر جمعیت همدان 681 مورد عفونت قارچی سطحی- جلدی گزارش شده است (14). در مطالعه انجام گرفته بر روی جمعیت 16578 نفر از مردم عادی میزان عفونت های درماتوفیتی را 3/13% گزارش شده است.
با توجه به موارد ذکر شده در فوق، شیوع عفونتهای سطحی- جلدی در بیماران مزمن روانی بستری در بیمارستان سینا همدان پائین تری از گروههایی چون زندانیان ندامتگاه قصر (26)، مردم همدان (14) و مردم اصفهان (27) می باشد.
پیشنهادات
1- می توان این تحقیق را در سایر مراکزی که افراد به طور دسته جمعی زندگی می کنند مانند زندانها، سربازخانه ها و خوابگاهها انجام داد و سطح بهداشتی این مراکز را مورد بررسی قرار داد.
2- امکانات مرکز روانپزشکی قدیم بیمارستان سینا پایین است و ساختمانی که این افراد در آن زندگی می کنند بسیار قدیمی است و برای ارتقاء وضعیت رفاهی این بیماران لازم است مسئولین توجه بیشتری مبذول فرمایند (لازم به ذکر است که ساختمان قدیمی در حال حاضر تخریب شده و بنای جدیدی در حال احداث است).
منابع
1- Jonathin C, William GP. Infectious Diseases, 2nd ed. Mosby; 2004, PP 2414- 2459.
2- طاهرخانی ح، فلاح م، سجادی س م. بررسی انگلهای روده ای در مدارس ابتدایی و راهنمایی شهر همدان 79-78. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. 1379، سال دهم، شماره سوم، صفحات 8- 202.
3- طاهر خانی ح. بررسی وفور انگلهای روده ای در بین دانش آموزان عقب مانده ذهنی شهر همدان 1379. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز. 1381، شماره 31، صفحات 63- 58.
4- طاهرخانی، ح. بررسی وفور انگلهای روده ای در روستاهای اطراف شهر همدان 1369. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1369.
5- فلاح م، طاهرخانی ح، حقیقی ع. بررسی اپیدمیولوژیک بیماریهای انگلهای روده ای در شهر همدان 1370. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1370.
6- Petrin D, Delgaty K, Bhatt R, et al. Clinical and Microbiological aspects of T. vaginals. J. Clin Microbiol 1998, 11: 300- 317.
7- Dmingo OA. Age and Sex distribution of Sexuality Trasdis in Valladotid. Rev San Pnt Madrid 1991, 65: 274- 58.
8- مارکل جان کروتوسکی. انگل شناسی پزشکی. ترجمه علیرضا فتح الهی، چاپ سمارنگ 1380، ویرایش هشتم، صفحات 74-70
9- شریفی ا. شیوع تریکوموناس در خانم های مبتلا به لوکره مراجعه کننده به درمانگهای زنان شهر کرمان و اهمیت تشخیص آزمایشگاهی انگل. مجله نبض. 1372، سال چهارم شماره 6 ، صفحات 13-7.
10- فرامرزی ا، شریف م. بررسی فراوانی نسبی تریکوموناس واژینالیس و بررسی عوامل مرتبط با آن در زنان مبتلا به لوکوره در مراکـز عمـده درمانی شهر همدان از سال 1377 تا 1379 و مقایسه در روش کشت و اسمیر مستقیم در تشخیص آزمایشگاهی انگل. پایان نامه دکتری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان، دانشکده پزشکی، 1380.
11- عسگری م، باقری هـ . بیماریهای قارچی در بندر عباس. مجله بهداشت ایران، 1350 سال اول، شماره سوم، صفحات 275-265.
12- ممتاز هـ ، مشتاقی م، قدیری ح. بررسی توزیع بیماری پوستی نزد کودکات در شهر اصفهان و حومه. مجله بهداشت ایران، 1354 سال چهارم، شماره 2.
13- امامی م، عسگری م، علیپور م. بررسی آلودگی محیط پادگان های جنوب کشور به درماتوفیتوزها. مجله بهداشت ایران، 1353، سال سوم، شماره 4، صفحات 167- 157.
14- Omidinia E, et al Study of dermato phystoses in Hamadan the government ship of West Iran Mycopathology 1996; 133: 9- 13.
15- لین س، گارسیا دیوید، آبروکتر. انگل شناسی پزشکی و روشهای تشخیص در انگل شناسی. ترجمه محمد فلاح، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی همدان.
16- Cheng HS, Wabg LC. Intestinal parasites may not cause nosocomial infections in psychiatric hospital. Halic 2005, 95: 358- 62.
17- زارع بوانی م. بررسی شیوع انگلهای روده ای در مدارس استثنایی تهران 69-70، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته انگل شناسی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1370.
18- الیاسی س ح. بررسی وفور آلودگی به انگلهای روده ای در افراد عقب مانده ذهنی زیر 20 سال در شهرستان سبزوار، 77- 76، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1377.
19- فلاح م، صادقیان س، طاهرخانی ح و همکاران. بررسی میزان آلودگیهای انگلی و باکتریایی در کارکنان مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی شهر همدان. مجله پژوهشی در علوم بهداشتی 1383، سال چهارم، شماره 1، صفحات10-3.
