از کتاب:
فیزیولوژی انسانی
مولف دکتر عباسعلی گائینی
فهرست عناوین
گفتار 1 : دهان و عمل آن در گوارش
گفتار 2: معده و فعالیت آن
گفتار 3 : گوارش شیمیایی در روده
گفتار 4 : رودة بزرگ
پیشگفتار
غذایی که ما میخوریم پس از تغییرات در سطح سلولی به صورت واکنشهای شیمیایی در ساختن آنزیمها ، تقسیم سلولی، رشد، ترمیم و تولید حرارت به کار گرفته میشود. موادغذایی پس از تغییرات شیمیایی و مکانیکی از طریق دیوارة رودهها جذب خون میشوند. خون موادغذایی جذب شده را به سلولها انتقال میدهد.
روندهای تجزیة مکانیکی و شیمیایی مواد غذایی عبارتاند از: دریافت غذا، جویدن، بلع، حرکات دودی، جذب و دفع
دریافت غذا، یعنی وارد کردن غذا به دستگاه گوارش از طریق لبها و دهان (مکانیکی).
جویدن، یعنی حرکات جویدن برای خردکردن مواد غذایی بزرگ و مخلوط کردن آن با بزاق (جویدن عملی مکانیکی و فعالیت بزاق عملی شیمیایی است).
بلع، قورت دادن غذا (فروبردن غذا مکانیکی).
حرکات دودی، یعنی انقباضات موجی منظم که منجربه حرکات غذا در لولة گوارش میشود (مکانیکی).
جذب، یعنی عبور مولکولهای کوچک غذا از میان دیوارة رودة کوچک، ورود آنها به دستگاههای گردش خون و لنفاتیک و جذب آنها به سلولها (مکانیکی و شیمیایی).
دفع، یعنی دفع عناصر زاید مواد غذایی که مدفوع خوانده میشود (مکانیکی).
فعالیت دهان
حفرة دهان گیرندة غذا به شمار میآید که عمل هضم (گوارش) را از طریق جویدن با دندانها شروع میکند، در عمل بلعیدن دخالت دارد و در بیان انسان به کار میرود.
جویدن نخستین روند مکانیکی است که غذا هنگام ورود به دستگاه گوارش تحتتأثیر آن قرار میگیرد. دندانها برای مقاصد مخصوص طرح شده است. دندانهای قدامی برای پاره کردن و دندانهای خلفی برای آسیا کردن غذا طرح شدهاند.
نیروی عضلانی که برای این منظور به کار میرود بسیار زیاد است. مثلاً دندانهای پیش ممکن است نیرویی برابر با 34 کیلوگرم ایجاد کنند و دندانهای آسیا میتوانند یک نیروی خردکننده به میزان 42 تا 1هه کیلوگرم تولید کنند.
شیرة لوزالمعده
لوزالمعده دو نوع شیره ترشح میکند. یکی شیرة آبدار و دیگری شیرة آنزیمدار. شیرة آبدار از نظر حجمی بین 2هه تا 8هه میلیلیتر در روز ترشح میشود. این شیره دارای مقدار زیادی بیکربنات است که برای خنثی کردن اسید معدی هنگام ورود به دوازدهه به کار میرود.
شیرة آنزیمی محتوی آنزیمهای اصلی برای هضم مناسب چربیها وکربوهیدراتها است. این آنزیمها عبارتاند از:
- آمیلاز: این آنزیم به مراتب قویتر از آمیلاز بزاق است و عمل آن تجزیة نشاسته و گلیکوژن به مالتوز است.
- لیپاز: این آنزیم چربیها را در حضور املاح صفراوی هیدرولیز میکند. محصولات نهایی این آنزیم، اسیدهای چرب آزاد و گلیسرول است.
- تریپسین: آنزیم تجزیهکنندة پروتئینهاست. این آنزیم در لوزالمعده به صورت تریپسینوژن است که پس از ورود به روده تحتتأثیر آنزیم دیگری به نام آنتروکیناز تبدیل به تریپسین میشود. تریپسین به مراتب قویتر از پپسین معده است و پروتئینها و پپتونها را به گروه پلیپپتیدها تبدیل میکند.
فعالیت رودة بزرگ
رودة بزرگ در عمل گوارش و جذب غذاها شرکت نمیکند. زمانی که محتویات روده کوچک به رودة کور میرسد، تقریباً تمام عناصر مغذی و مفید آن جذب شده است. با این وجود رودة بزرگ محل فعالیتهای زیر است:
- رودة بزرگ محل ذخیرة مواد غیرقابل استفاده است که در موقع مناسب به صورت مدفوع دفع میشود.
- آب موجود در محتویات رودة کوچک در رودة بزرگ جذب میشود و مدفوع قوام سفت پیدا میکند.
- تخمیر کربوهیدراتها و گندیده شدن پروتئینهای گوارش نیافته بر اثر عمل باکتریها.
- سنتز ویتامینهای گروه B بر اثر عمل باکتریها.
- سنتز ویتامین K بر اثر عمل باکتریها و جذب آن به شرط حضور صفرا در روده.
دانلود پاورپوینت فیزیولوژی دستگاه گوارش عباسعلی گائینی- 34 اسلاید