قدمت علم طب در ایران تقریباً به نزدیکی آغاز تمدّن بشر برمیگردد. طبق افسانه‌های تاریخی ایران، آغاز طبّ ایران به جمشید، چهارمین پادشاه افسانه‌ای این سرزمین نسبت داده شده است. طبّ باستانی ایران پیوندی جدائی‌ناپذیر با آئین زردتشتی که در اوستا ذکر شده است، دارد. جراحی (کارد پزشکی) در ایران باستان فقط در صورتی انجام می‌گرفت که درمان با گیاه، دارو، تلقین و ... مفید واقع نمی‌شد. یکی از قدیمی‌ترین شواهد مربوط به انجام جراحی در ایران به 4850 سال قبل مربوط میشود که بصورت ترپاناسیون (برداشتن بخشی از استخوان) جمجمه در یک دختر هیدروسفال سیزده‌ساله که در کاوش باستانی یک مدفن دسته‌جمعی در شهر سوخته از اماکن باستانی نزدیک شهرستان زابل کشف شده است.
اوج شکوفائی علم طب در ایرانِ پیش از اسلام به تأسیس دانشگاه جندی‌شاپور توسط پادشاه ساسانی شاپور اوّل برمیگردد. این دانشگاه در طی چند قرن بعنوان یکی از مهمترین مراکز علمی جهان متمدّن آن روز درآمده و دانشمندان بسیاری از سراسر جهان بویژه یونان، روم و ... به آن روی آوردند. زبان تدریس در آن پهلوی و بویژه آرامی بود و اوّلین آکادمی علمی جهان به دستور خسروانوشیروان با تجمّع کلیه دانشمندان مشهور جهان در زمینه پزشکی در آن تشکیل شد. این دانشگاه در قرون هفتم و هشتم میلادی کمک شایانی به پیشرفت پزشکی در اروپای غربی نمود.
با ظهور اسلام و گسترش آن به ایران، زبان رسمی علمی جهان اسلام (عربی) گسترش بیشتری یافت و دانشمندان و پزشکان مسلمان ایرانی عموماً آثار بزرگ علمی خود را به زبان عربی تألیف نمودند. آثار و تألیفات پزشکان بزرگ قرون نهم و دهم میلادی ایران (1) سالهای متمادی بر طب اروپای غربی سایه افکنده بود. این آثار پس از ترجمه در مراکز علمی دیگر جهان تدریس می‌شد. قرن دهم و یازدهم میلادی با شکوفائی دوتن از دانشمندان بزرگ ایران و جهان یعنی ابن‌سینا و بیرونی نقطة عطفی در تکامل علم طب در ایران و جهان بوده است. بزرگترین اثر طبی ابن‌سینا «قانون» بمدّت پنج قرن در مدارس پزشکی اروپا و آسیا بعنوان مرجع اصلی علم طب مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حالی که در مغرب زمین از قرون دوازدهم تا هفدهم میلادی آموزش طب با کمک آثار پزشکان ایرانی ادامه داشت زوال علمی بویژه طب با یـورش خانـمان‌برانـداز مغولان به ایـران در سال 1208 میلادی آغاز شد. آنان شهرها را ویران، مراکز علمی و آموزشی را تخریب کردند و کتابخانه‌ها را سوزاندند و بسیاری از مردم این سرزمین را از لبة تیغ گذراندند. با این وجود گهگاه دانشمندان و پزشکان بزرگی (2) در طی این قرون ظهور نموده‌اند.
طب نوین در ایران در زمان قاجاریه و با ظهور بزرگ‌مردی بنام میرزاتقی‌خان امیرنظام (امیرکبیر) و تأسیس دارالفنون توسط او رونق گرفت. این مدرسة عالی در سال 1849 میلادی تأسیس و دارای رشته‌های مختلفی از جمله طب و داروسازی، ریاضیات، ادبیات، هنرهای زیبا، تعلیمات نظامی و اقتصاد سیاسی بود. این مدرسه با استخدام معلّمین خارجی و اعزام برخی از دانشجویان به خارج درسال 1858 میلادی سهم عمده‌ای در گسترش و آموزش طب نوین ایفا نمود.1.از میان آنها میتوان به علی‌بن‌ربن‌طبری، ابوبکرمحمدبن‌زکریای رازی و علی‌بن عباس مجوسی اهوازی اشاره کرد.
2.از میان آنها میتوان به سیداسماعیل جرجانی، محمد عوفی، قطب‌الدین شیرازی، رشید‌الدین فضل‌ا... و حکیم‌محمد اشاره کرد.
تاریخچه دانشگاه (در یک نگاه)
پیش از تأسیس مدرسه دارالفنون، برای تحصیل طب در ایران برنامه مدونی وجود نداشت و علاقمندان به این رشته پس از طی مقدمات اولیه علوم در مطب پزشکان معروف به فراگیری قسمت‌های عملی طب می‌پرداختند. درسال 1228هجری شمسی (1849 میلادی )با تأسیس دارالفنون، طب بعنوان یکی از دروس اصلی آموزشی کلاس جداگانه‌ای را به خود اختصاص داد و اولین دوره فارغ‌التحصیلان کلاس طب در سال( 1235) 1856 شروع بکار نمودند. مدرسه طب دارالفنون را شاید بتوان نخستین مدرسه عالی جدید ایران بشمار آورد. در آن زمان دروس رشته طب به سه قسمت مجزا تقسیم می‌شد که شامل طب ایرانی، طب اروپایی و طبیعیات و داروسازی بود. در سال (1297) 1918، برای اولین بار رشته طب از دارالفنون جداشد و بصورت مدرسه مستقلی درآمد و رئیس و محل جداگانه‌ای به آن اختصاص یافت. در همان سال اوّلین بیمارستان زنان ایران رسماً افتتاح شد. مدرسه داروسازی دارالفنون در سال (1301) 1922 و مدرسه دندانسازی در سال (1307) 1928 به عنوان ضمیمه مدرسه عالی طب تأسیس شدند. تا سال (1313) 1934، امور فنی، علمی و اداری موسسات آموزش عالی تحت‌نظر وزارت معارف قرار داشت ولی با ایجاد سیاست تمرکز موسسات آموزش عالی، مجلس شورای ملی اساسنامه تأسیس دانشگاه تهران را تصویب نمود و دولت قطعه زمینی به مساحت 20000 مترمربع را در تهران خریداری کرد و عملاً دانشگاه تهران با شش دانشکده (پزشکی، حقوق و علوم سیاسی، علوم، ادبیات، فنی، معقول و منقول) راه‌اندازی شد و کرسی‌های اصلی دانشکده پزشکی شامل کرسی پزشکی، کرسی داروسازی و کرسی دندانپزشکی معین گردید. در زمان تأسیس دانشگاه هیچ‌یک از دانشکده‌های فوق در محلهای اصلی خود نبودند. دانشکده پزشکی که نخستین دانشکده دانشگاه از نظر انتقال به محل اصلی دانشگاه محسوب میشود سه سال بعد در سال (1316) 1937 به محل دانشگاه انتقال یافت. نخستین بخش دانشگاه تهران که ساخته شد تالار تشریح بود که در آن زمان دستگاه ابن‌سینا نامیده می‌شد. بنابراین شروع ساختمان دانشکده طب، در واقع شروع بنای دانشگاه تهران است. سایر بخش‌های دانشکده‌های پزشکی و داروسازی و دندانپزشکی نیز در این زمان البته با کمی تأخیر در دست ساختمان بودند. ساختمان تشریح که در آن زمان دستگاه ابن‌سینا نام داشت در بهمن ماه سال (1313) 1934 افتتاح گردید بنابراین افتتاح دستگاه ابن‌سینای دانشکده پزشکی در واقع افتتاح دانشگاه تهران است. در سال (1328) 1939 به بعد دوره دکتری در شعب داروسازی و دندانسازی دانشکده پزشکی دائر گردید و در سال بعد تمامی بیمارستانهای آن زمان تهران به دانشکده پزشکی ضمیمه شدند. این دو دانشکده سالها وابسته به دانشکده پزشکی بودند و سرانجام در سال (1335) 1956 از نظر آموزشی بصورت دانشکده‌های مستقل درآمدند.
در سال (1365)1986، بدنبال تصویب قانون تأسیس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مجلس شورای اسلامی، آموزش رشته پزشکی و رشته‌های وابسته به آن که تا آن زمان به عهده وزارت علوم بود به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی واگذار گردید و در این راستا، دانشگاههای علوم پزشکی ایجاد شدند و دانشگاه علوم پزشکی تهران با منفک شدن تعدادی از دانشکده‌های حرف پزشکی و رشته‌های وابسته به آن از دانشگاه تهران فعالیت خود را بصورت مستقل ادامه داد. پس از ادغام سازمانهای منطقه‌ای بهداشت و درمان در دانشگاههای علوم پزشکی در سال 1993 (1372)، وظیفه ارائه خدمات بهداشتی ـ درمانی و نظارت بر امر درمان برعهده دانشگاههای علوم پزشکی گذاشته شد و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی تهران به شکل امروزی به فعالیت خود ادامه داد.
محیط دانشگاه
مکانی که 70 سال قبل تالار تشریح و تالار ابن‌سینا بعنوان اولین بخش از دانشکده پزشکی دانشگاه تهران در آن بنا شد، زمینی بود به مساحت 20000 مترمربع که در شمالی‌ترین نقطه شهر تهران قرار داشت. با گذر ایام و گسترش پایتخت، محل استقرار دانشگاه در مرکز شهر تهران قرار گرفت و به نقطه عطفی برای فعالیتهای علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی این شهر بزرگ و پرجمعیت تبدیل گردید.
” پردیس مرکزی “ دانشگاه علوم پزشکی تهران محل استقرار بخش عمده‌ای از دانشگاه از جمله دانشکده‌های پزشکی و حرف وابسته میباشد. آنچه که امروزه در پردیس مرکزی دانشگاه علوم پزشکی تهران قرار دارد مجموعه‌ای از قدیمی‌ترین دانشکده‌های پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی و بهداشت کشور است. علاوه بر این سازمان مرکزی دانشگاه، دانشکده ابوریحان و دانشکده پیراپزشکی هم در داخل این مجموعه واقع شده‌اند. بدنبال تأسیس رشته‌ها و دانشکده‌های جدید و بدلیل محدودیت فضای فیزیکی پردیس مرکزی دانشگاه، دانشکده توانبخشی در منطقه پیچ‌شمیران و دانشکده پرستاری و مامایی در مجاورت مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) مستقر گردیدند.
” کوی دانشگاه “ مجموعه اصلی خوابگاه‌های دانشجویی است که در فاصله‌ای نه چندان دور از پردیس مرکزی و در منطقه‌ای مشجر و باصفا ساخته شده که هم‌اکنون هم آثاری از مناظر طبیعی زیبا در آن مکان وجود دارد. علاوه بر کوی دانشگاه، مجتمع‌های مسکونی دیگری نیز بصورت پراکنده در شهر تهران وجود دارند که محل اسکان برخی از دانشجویان می‌باشند.
بیمارستانهای وابسته به دانشگاه نیز که از مهمترین مراکز آموزشی ـ درمانی سطح کشور هستند در سطح شهر تهران بخصوص در مناطق مرکزی و پرجمعیت شهر قرار گرفته‌اند.
ایستگاه‌های تحقیقاتی وابسته به دانشگاه که از وجوه تمایز مهم این دانشگاه با سایر دانشگاههای علوم پزشکی کشور است در 11 استان کشور قرار گرفته‌اند که وظیفه ارائه دوره‌های آموزشی و انجام امور تحقیقاتی و بررسی مسائل بهداشتی ـ درمانی استان مربوطه را برعهده دارند.
کلیات
طرح راه‌اندازی مرکز آموزش مهارت‌های بالینی در دانشگاههای سراسر کشور در دی ماه 1378 از سوی کمیته کارشناسی ستادی مربوطه به معاون آموزشی وقت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیشنهاد گردید. با توجه به نظر مثبت معاون آموزشی طرحی با عنوان «راه‌اندازی آزمایشی مرکز آموزش مهارت‌های بالینی در دانشگاههای شهر تهران» تدوین شد. اولین جلسه سیاست‌گذاری با شرکت رؤسای دانشگاههای علوم پزشکی تهران, ایران، شهید بهشتی و معاون علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار گردید و مراحل اولیه برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری نسبتاً به سرعت انجام شد و سپس از هر دانشگاه یک نفر به عنوان مسؤول راه‌اندازی مرکز به معاونت آموزشی این وزارت برای اجرای طرح راه‌اندازی معرفی گردید.
طراحی درسی برنامه‌ریزی آموزشی
در طی چند هفته بحث و گفتگو با مسؤولان مراکز که با حضور رییس مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار شد, عناوین و مهارت‌های ضروری برای پزشکان عمومی استخراج و طبقه‌بندی گردید. نگارش طرح درس(Lesson Plan) این مهارت‌ها بین نمایندگان چهار دانشگاه مورد نظر تقسیم و طرح درس‌های جمع آوری شده اصلاح شد که تکمیل این مرحله (نگارش طرح درس) تا اواسط سال 1379 به طول انجامید.
تجهیز فضا
در حالی که نگارش برنامه‌ها و طرح درس‌ها ادامه داشت, تجهیز فضای مناسب نیز پیگیری شد. دانشگاه علوم پزشکی تهران که از قبل این ایده را دنبال می‌کرد، قسمتی از ساختمان سابق دانشکده بهداشت را به این امر اختصاص داده بود و در تجهیز فضا پیشرو بود و حتی چند دوره کارگاه آموزشی نیز در همین مکان برگزار کرده بود. بر اساس مشاهدات در آخرین بازدید‌های رسمی, محل اختصاص داده شده در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز (واقع در ساختمان جدید دانشکده پزشکی) مراحل تجهیز را پشت سر می‌گذاشت.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 65 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله مختصری از تاریخ طب ایران
