اختصاصی از
رزفایل دانلودمقاله باغ فین کاشان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
موقعیت باغ فین- کاشان
شهر کاشان در حاشیه کویر در فاصله 220 کیلومتری جنوب شهر تهران و 86 کیلومتری جنوب شهر قم واقع است. مختصات جغرافیایی آن 51 درجه و 27 دقیقه طول شرقی و 33 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی است و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد بین 940 تا 1130 متر میباشد.
ناحیه فین یکی از تفرجگاههای اطراف کاشان است و میتوان نسبت ناحیه فین به کاشان را مانند منطقه تجریش به تهران دانست. ناحیه‌ای که باغ فین در آن قرار گرفته‌است, به نام فین کوچک معروف بوده و موقعیت آن در جنوب غربی شهر کاشان میباشد. باغ تاریخی فین در منتهاالیه جنوب شرقی جاده فین (خیابان امیرکبیر) در شهر کاشان و در مجاورت مظهر چشمه تاریخی سلیمان قرار گرفته‌است. در گذشته در ناحیه فین منظومه‌ای از باغ‌ها وجود داشته که باغ فین با اهمیت‌ترین و در حقیقت نگین آن منظومه بوده‌است.
ناحیه فین
«فین قصبهای است در بخش مرکزی شهرستان کاشان که دارای دو قسمت جداگانه فین بزرگ و فین کوچک است، و بعضی آن را فینین نامند. فین در شش هزار گزی باختر کاشان قرار گرفته است و به واسطه کثرت اشجار و آب و هوای خوب یکی از تفرجگاههای اطراف کاشان است، آب آن از چشمه معروف سلیمانیه و سفیدآب تأمین میشود و . . . (لغتنامه دهخدا). طبق نوشته دونالد ویلبر در کتاب باغهای ایرانی و کوشکهای آن: «وقتی مسافر به شهر تاریخی کاشان نزدیک میگردد میتواند در سمت راست جاده، باغ فین را با سروهای زیبایش مشاهده کند، با بازدید از این نقطه میتوان گفت که مهمترین نقطه این شهر را دیده است.»
قدیمیترین منبعی که در مورد تاریخ فین و آبهای آن اشاراتی دارد، کتاب تاریخ قم (تألیف سال 378 هجری قمری) است که البته مانند بسیاری از مناطق دیگر پایهگذاری آن را با شخصیتهای اساطیری آمیخته چنین مینویسد: «فین آن را بشتاسب بنا کرد و در آن وقت که با ارجاسف ملک ترک کارزار کرد و کاریزهای آن دیه را با اشارت ملک جم بیرون آورده و بسیار آبند»
فین کوچک که باغ فین نیز در آن واقع است، دارای 17 محله میباشد، این محلات عبارتند از: محله سرپایین، محله پشت باغ، محله مصلی، محله ملتی، محله رودخانه، محله باغکهنه، محله سازمان آب، محله ملاقطب، محله انار، محله توتستان، محله زیارت، محله شاهزاده ابراهیم، محله گذر، محله پنجروزه، محله حیدری، محله تنبیلی، زبان مردم فین فارسی است، ولی زبان محلی که ریشههای فرس قدیم دارد در این قسمت رایج است. مذهب مردم فین شیعه اثنی عشری است.
تاریخچه باغ فین کاشان
به نظر میرسد در دوران بارانی بین آخرین دورههای یخچالی دوران چهارم Plistocem در نجد ایران دریاچه پهناوری گسترده بوده است. این دریا با شروع عهد خشکسالی به تدریج خشک شده و اکنون در محل آن کویر بزرگ مرکزی برجاست. در اواخر هزاره ششم در سرزمین حاصلخیز رسوبی در جوار کوهستان و حاشیه کویر مرکزی اولین استقرارها در ناحیه سیلک شناسایی شده است. یکی از مهمترین عوامل این امر که موجب استقرار طولانی در این ناحیه گردیده را میتوان وجود چشمه فین در 2 کیلومتری این ناحیه ذکر کرد. در واقع مهمترین عامل شکلگیری تمدنها از قدیمیترین دورانها در این ناحیه، وجود آب سرشار و دائمی در سرچشمه فین است، که باعث جذب انسان به این منطقه شده و در شکلگیری و پیشرفت تمدن در این ناحیه نقش اساسی ایفا نموده است.
از دوران هخامنشی این ناحیه مطلب خاصی نمیدانیم، تنها در روستای مرق مجموعهای از سکههای داریوش سوم به همراه تعدادی سکههای سلوکی یافت شده است.
وجود آتشکده نیاسر بجای مانده از زمان ساسانیان در حومه کاشان نشان از آبادانی و معمور بودن ناحیه در آن دوران دارد، به حدی که طبق گزارشهای اعثمکوفی در جنگ نهاوند، دلاوری از ناحیه کاشان (آذرگرد) با بیش از بیست هزار سوار در این نبرد شرکت داشته که رویاروی لشکر اعراب ایستاده اند. و دست آخر اینکه حمدا. . . مستوفی در نزهته القلوب بنای شهر کاشان را در دوره اسلامیبه زبیده خاتون همسر هارون الرشید نسبت داده است .
سابقه تاریخ باغ فین
باغ کهنه
وجود باغ فین به دوران آلبویه منسوب است که از این دوران شواهدی در دست نیست و اثبات این مطلب نیاز به تحقیقات و کاوشهای باستانشناسی دارد. بعد از این دوران نیز وجود باغ فین را به دوران ایلخانی منسوب کردهاند، یاقوتحموی (قرن هشتم) نیز از گشت و گزار مردم کاشان در اطراف باغات فین یاد کرده است.
در دوران آغازین حکومت شاهاسماعیل صفوی (909 هجری قمری) مردم کاشان که از رسمیشدن مذهب شیعه به شوق آمده بودند، مشتاقانه در انتظار دیدار شاه محبوب خود به آذینبندی کوچه و خیابان شهر پرداختند. شاهاسماعیل به کاشان آمد، در باغ فین جلوس کرد، و در سرچشمه فین بار عام داد. همه اقشار مردم ـ در این جشن و سرور شرکت کردند و پس از مراسم تشریفات به طعام دعوت شدند. شاه از آن همه احساسات و پذیراییهای بسیار شادمان شد و در پایان دستور برپایی جشن خلعت داد. (شاهاسماعیل دو بار باغ فین آمد و در آنجا جشن و سرور برپا کرده است.).
2- باغ فین
1- در اواخر دوران شاهطهماسب زلزله مهیبی در شهر کاشان روی داد. کانون آن در منطقه فین بوده و در آنجا آسیب فراوانی به بناها وارد کرده است. پس از شاهطهماسب تا به حکومت رسیدن شاهعباس اول دو تن از خاندان صفوی به حکومت رسیدند. (شاهَاسماعیل دوم، و محمد خدابنده پدر شاهعباس) در تمامیاین دوران حکومت مرکزی ضعیف بوده و چندین سال حکومت کاشان در دست ترکمنان افتاده است که در آن دوران خرابیهای بسیاری به بار آوردهاند.
2- در عهد شاهعباس پس از رفع فتنه ترکمنها، شاه صفوی اوامری جهت عمران و آبادانی کاشان و تدارک وسایل توسعه و ترقی صنایع محلی و بهبود اوضاع عمومیآنجا صادر کرد و آقا خضرنهاوندی حاکم کاشان مأمور اجرای آن شد. حسن نراقی در کتاب آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز آورده است:
«شاه عباس چون بنای سالخورده و ویران گشته فین را خور همسری با چشمه سلیمانیه و همت والای خود نمیدید، از این رو طرح کاخ جدیدی بدینگونه پی افکنده شد. مظهر آب روان چشمه را قریب500 متر بالاتر از باغ قدیم یعنی در مکان چشمه کنونی قرار داد و باغشاه جدید را در محدوده زمینهای نوگیر به ابعاد 157 متر طول شرقی و غربی در 142 متر عرض شمالی و جنوبی حصار بندی کرد و در چهارگوشه آن برجهای گرد و مرتفعی بنا کرد و. . .»
شاهعباس برای رفع خطر سیل در حدود یک کیلومتری جنوب باغ سدی مستحکم با سنگ و ساروج ساخت که هنوز هم پا برجاست.
خضرنهاوندی سالها در کاشان حکومت کرد و در طی این دوران بر قدرت خود افزود، تا جایی که قدرتش به حدی رسید که شاه عباس از نفوذ او احساس خطر کرد.
در سال 1016 هجری قمری به هنگام حضور شاه عباس (احتمالاً در باغ فین) کلهپزی با کارد به او حمله کرد و وی را از پای در آورد از آنجایی که برادر وی ملاعبدالباقی نهاوندی صاحب کتاب «مآثر رحیمی» پس از قتل برادر به هندوستان فرار کرده و بر طبق نوشتههای او، این نتیجه دور از ذهن نیست که این قتل، قتلی سیاسی بوده و به فرمان شاه اجرا شده است. در اینباره حتی اسکندربیگ منشی نیز سکوت کرده است و مطلبی در کتاب عالم آرای عباسی ننوشته است.
شاه صفی پس از مرگ شاه عباس به حکومت رسید. او نیز مانند پدر خود برای عمران و آبادی این باغ کوشید و طبقه فوقانی بنای شترگلوی صفوی با چوب و آهن در زمان او ساخته شد (سال 1050 هجری قمری) تا وی بتواند مناظر اطراف را از بلندترین نقطه مشاهده کند. شاهصفی نیز چندین بار به کاشان و باغ فین آمده است و در آخرین سفر خود در عمارت دولتخانه که از ابنیه دوران شاهعباس است بر اثر افراط در خوردن شراب از پای درآمد و فرزندش عباس دوم در سن 10 سالگی در آنجا تاجگذاری کرد.
لکهارت مینویسد: «شاه سلیمان و شاه سلطانحسین نیز حین عبور از کاشان مدتی در عمارتهای دولتخانه و باغ فین با تشریفات توقف و کامرانی مینمودهاند.»
پس از شاه سلطان حسین و حمله افغانها کاشان مورد بی مهری واقع شد و بسیاری از عمارتهای آن رو به ویرانی گذاشتند.
در سال 1175 هجری قمری هنگامیکه شهریار زند در آذربایجان بود زکیخان در اصفهان علم طغیان و سرکشی بر افراشته کاظمخان بختیاری را با گروهی به حکومت کاشان فرستاد، عبدالرزاق که از طرف کریمخان وکیلالرعایای آن شهر بود از مشاهده بیدادگریها به خشم آمده و نیمه شبی بر آنها تاخت و کاظمخان را دستگیر نمود. زکیخان پس از این حادثه گروه دیگری را به سرکردگی علیمحمدخان به کاشان فرستاد. آنها در عمارت دولتخانه پناه گرفتند، منتهی عبدالرزاقخان آنجا را تصرف کرد و علیمحمدخان به باغ که برج و باروهای مستحکمیداشت پناه برد. کریمخان که عازم بازگشت به اصفهان بود دستهای را روانه کاشان نمود آنها نیز بی درنگ به باغشاه حمله بردند و از آنها شکست خوردند. علی محمدخان که از رسیدن کریمخان بیمناک شده بود سرهای کشتهها را جدا کرد و به اصفهان گریخت.
در دوران حکومت عبدالرزاقخان زلزله شدیدی در کاشان به وقع پیوست که خانه های آن شهر را ویران کرد. پس از این جریان، وی با فرمان کریمخان شروع به تعمیرات در کاشان و باغ فین نمود و عمارت جدیدی نیز به ابنیه این باغ افزود که به خلوت کریمخانی موسوم است.
در عهد کریمخان شه ملک قباد با سعی سلیم حاکم پاک نهادتعمیر چو یافت باغ فین آذر گفت آباد شده عمارت فین آبادابیات بلا قطعه شعری است که آذر بیگدلی سروده است و بیت آخر آن به حروف ابجد سال 1176 هجری قمری را نشان میدهد.
پس از کریمخان نسیم امیدی که به سوی باغ وزیده بود برای مدتی از حرکت باز ایستاد. اما با به قدرت رسیدن فتحعلیشاه و نظر توجهی که این پادشاه به آنجا کرد، باغ دوباره اهمیت خود را باز یافت.
فتحعلیشاه بر اثر دلبستگیهایی که به صفای باغ و زیباییهای چشمه فین داشت به حاجی حسینخان صدراعظم اصفهانی سرپرست حوزه حکمرانی کاشان دستور داد تا همزمان با ساختن مدرسه سلطانی خرابیهای باغ را مرمت نموده آنجا را زیب و آرایشی شاهانه بدهند. در مدتی که این مکان در حال تعمیرات و نوسازی بود خود شخصاً برای سرکشی و تفرج در باغ حاضر میشد تا در سال 1226 هجری قمری کار ساخت آن به پایان رسید.
افزودههای دوران فتحعلیشاه به باغ فین عبارتند از:
- نقاشیهایی که در شترگلوی صفوی به بنا افزوده شده است، که عبارت بودند از تصویر دربار رسمی فتحعلیشاه
2- تصویر دیگری در همین بنا در حال شکار
3- ساخت حمام بزرگ و یا حمام سلطنتی
4- ساخت شتر گلوی قاجار (فتحعلیشاهی) در سمت جنوب غربی باغ.
5- ایجاد خلوت نظام الدوله (حرمسرا) توسط دامادش علی محمد خان نظام الدوله.
فتحعلیشاه در سالهای 1224،1225،1226 و 1234 هجری قمری در باغ فین اقامت کرد. آخرین دیدارش از باغ در سال 1249 هجری قمری هنگام عزیمت به سوی اصفهان انجام گرفت.
در سال 1256 هجری قمری محمدشاه در راه مسافرت به اصفهان مدت دو هفته در باغ فین اقامت کرد و دستورهای مؤکدی برای مرمت و نگهداری آن صادر نمود. در سال 1258 نیز وی مدتی در باغشاه اقامت داشته است. در دوران مقارن سلطنت وی عمارت شاهنشین و حوض جوش مقابلش ساخته شده است.
در ماه ذیقعده 1267 هجری قمری هنگام بازگشت ناصرالدینشاه از اصفهان به پایتخت وی به اتفاق میرزا تقیخانامیرکبیر یک هفته در این باغ به سر برد. امیرکبیر در آنجا به شاه اصرار کرد که میرزا علیخان پیشخدمت خاصه شاه را که محرم اسرار او بود از درگاه سلطنتی اخراج و به گروس تبعید کند و ناصرالدین شاه با تمام ناگواری به این خواسته امیر تن داد و این گواه بر قدرت امیر در آن زمان بود. اما این قدرت دیری نپایید، چند ماهی از این واقعه نگذشته بود که در سال 1268 هجری قمری امیرکبیر به کاشان تبعید شد، و پس از چهل روز در 18 ربیع الاول 1268 هجری قمری بر اثر سعایت بدخواهان در حمام کوچک باغ (حمام صفوی) به قتل رسید و باغ فین را در ماتم و اندوهی ابدی فرو برد. . ..
در دوران محمدعلیشاه (دوران مشروطه خواهی) نایبحسینکاشی و پسرانش در حدود 14 سال در اطراف کاشان و حتی در نواحی یزد بنای یاغیگری گذاشتند و در این دوران آسیب فراوانی به باغ و اشیاء و درختان آن وارد کردند. پس از این مدت سرانجام دولت مرکزی توانست که این شورش را کنترل کند و نایبحسین و پسرش ماشاءا . . . خان دستگیر شدند؛ دیوان حربی در مورخه 5 سنبله 1298 خورشیدی مطابق با 1337 هجری قمری در باغ تشکیل شد و حکم اعدام یاغیان را صادر کرد پس از آن به مرور باغ مورد توجه قرار گرفت و برخی از خرابیها مرمت گردید، تا اینکه سرانجام در تاریخ 15 آذر 1314 خورشیدی به شماره 238 در فهرست آثار ملی ثبت گردید.
وضع کنونی باغشاه
پس از تاسیس وزارت فرهنگ و انتقال اداره کل باستان شناسی بدان وزارتخانه ، اداره فرهنگ و هنر شهرستان کاشان هم در محل باغشاه فین دایر گردید . از این رو کارهای مربوط به آثار و ابنیه تاریخی با مراقبت جدی و سرپرستی دقیق تری به جریان افتاد ، به خصوص اقدامات مؤثر و سودمندی جهت تجدید رونق و شکوه دیرین باغشاه و تزیینات آن به عمل آمده است .
در سال 1344 بر اثر بازدیدهای متوالی مقامات عالی رتبه باستان شناسی ار ابنیه تاریخی کاشان ، اعتبارات کافی جهت تکمیل نمودن کارهای جاری و ناتمام باغشاه و سایر اماکن اختصاص داده شد . مهمترین کاری هم که در این ایام انجام پذیرفته ساختمان جبهه سرتاسری ضلع شرقی و دو جناح سر در باغشاه می باشد که با متطور داشتن نقشه قدیم آن تجدید بنا شده است . همچنین مرمتهای ضروری قسمتهای دیگر از ابنیه و حوض و جدول و فواره ها و خیابان بندی و دو حمام بزرگ و کوچک اختصاصی باغشاه طبق طرح های اولیه آن به خوبی پیشرفت نموده است .
معرفی و شکل گیری باغشاه فین
باغشاه فین مجموعهای شکل یافته در ادوار تاریخی است، چه آنگاه که شکل‌گیری‌اش را به دوران آل بویه نسبت می دهند و توسعه‌اش را مرهون عهد ایلخانان می دانند و چه آنگاه که گفته‌هایی مبنی بر احتمال وجودش پیش از اسلام را به میان می‌آورند، هرچند که این گفته ها چندان روشن و دقیق نیز نباشند. آیا بهرحال از ابتدای دوره صفویه به همان نسبت که ثبات سیاسی بیشتر گردید، تاریخ باغ فین هم انسجام بیشتری یافت. این دوره، ابتدای قرن دهم هجری قمری (909 ه . ق) و مقارن سلطنت شاهاسماعیل صفوی است.
پس از طی دوره بیست و چهار ساله حکومت شاهاسماعیل و در آخرین سالهای حکومت شاه طهماسب (984- 931 ه . ق) در سال 982 ه . ق زلزله سختی در کاشان حادث گردید که علاوه بر قریه فین، باغ را نیز به کلی ویران کرد. این ویرانه حاصل از زلزله و نیز ناآرامیهای اطراف کاشان به دوران اتباع محمدخان و دلیجان بیک ترکمان ادامه یافت تا اینکه شاه عباس اول در صدد تعمیر و مرمت باغ برآمد. حسن نراقی در آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز آورده است (شاه عباس که در نشیب و فراز کوه و کاخهای شاهانه برافراشته و سرتاسر کشور خویش را با کاشانه های بی‌شماری آراسته بود، چون بناهای سالخورده و ویران گشته باغ شاه کهنه فین را در خور همسری با چشمه دل افروز سلیمانیه و شایسته همت والای خود نمی دید. از این رو به فرمان وی طرح باغ و کاخ جدید بدین گونه پی افکنده شد. مظهر آب آن چشمه را قریب پانصد متر بالاتر از باغشاه قدیم یعنی در مکان کنونی قرار داد و باغشاه جدید را در محدوده زمینهای نورگیر به ابعاد 157 متر طول شرقی و غربی و 142 متر عرض شمالی و جنوبی حصاربندی و در چهار گوشة آن برجهای گرد و مرتفعی بنا کردند؛ و در مساحت وسیع میان هر دو باغ قدیم و جدید هم خیابان و میدان پهناوری جهت چوگان بازی و قپق‌اندازی و انواع مسابقه و بازیها تسطیح و آماده نمودند و در خارج حد غربی باغ نیز به جهت رفع مخاطره سیلاب دره های کوه دندانه از محوطه این باغ و بناهای آن سدی معتبر و مستحکم با سنگ و ساروج ساخته شده که بقایای آن پس از گذشت چهار صدسال اکنون هم از نفوذ سیلاب به قریه فین و باغشاه کاملاً جلوگیری می‌کند و به نام سد شاه عباسی معروف است.) بنابراین هر چند کم و بیش نوشته هایی از سده‌های قبل از قرن دهم هجری باغ فین وجود دارد ـ همچون کتاب محاسن اصفهان نوشته مافرخی و معجم البدان یاقوت حموی ـ با توجه به زمین لرزه سال 982 هجری قمری احتمالاً به باغ کهنه مربوط خواهند بود که از زمان شاه عباس چنانکه پیشتر اشاره شد باغشاه نو جایگزین آن گردید.
پیش از هر چیز باید بدانیم باغشاه در مکان جدید اگر چه به فرمان سلطان صفوی شکل می گیرد اما با توجه به موقعیت منطقه و نظر به اینکه مردمان کاشان چنانکه یاقوت حموی نیز اشاره می‌کند که روزهایی از هفته را در باغهای فین ایام می گذراندند و هوای گرم تابستانهای کاشان و فین نیز نیازهای تفرجهای تابستانی را گوشزد می نمایند، در منطقه‌ای در نزدیکی مظهر چشمه سلیمان و در بالا دست مزارع و مساکن روستائیان که مجموعه باغهای فین در آن گسترده شده بودند شکل گرفته است. خواه به گاه شکلگیری باغشاه ، این مجموعه خود منظومه‌ای موجود بوده و یا اینکه فرمان شاهعباس در فین همچون بدیل خود که در اصفهان سر منشاء طرح‌های شهرسازانه شد در منطقه فین نیز دستمایه‌ای برای شکلگیری منظومة باغهای فین گردیده باشد.
هرچه هست بس بهراه نخواهد بود که در نظر آوریم باغشاه بر بستری از باغهای قدیمی‌تر ساخته شده تا هم در بهترین نقطه مجموعه گفته شده قرار گیرد و هم توانسته باشد درختانی از باغهای کهن تر را تا سر برافراشتن سروهایش به عاریت گیرد. با وجود قریب وسیع باغهای پیرامون باغشاه هنوز هم که از فراز برجهای حدود باغ و یا از بام رفیع کوشک صفوی نظری به پیرامونش بیفکنیم، تک درختهای عظیم الجثه سرو را در اطرافش توانیم یافت که آثاری بجای مانده از باغهای قدیمی منطقه فین اند. که یا در پیرامون باغشاه با طرحی و برنامه‌ای نانوشته شکل گرفته‌اند و یا اینکه باغشاه که شکل‌گیریش در مکان جدید مرهون فرمانی ملوکانه بوده در میانه این منظومه و مجموعه طرحریزی شده است.
باغشاه فین از تبار باغ قلعه‌های ایرانی است که به دلایل خاص خود بدین گونه و در چنین نظمی شکل گرفته‌اند اما بدون شک انتخاب این نوع الگوی محصور در پناه دیواری بلند، بی ارتباط با استفاده شاهانه از آن نیست، تا هم در پناه برج و باروی بسترش امن و امانی یافت و هم بواسطه حجم و شکل و ارتفاعش که از درون و برون باغ به رخ کشیدنی است جلال و شکوهی شاهانه را گوشزد کرد.
آنچه از این دوره شکلگیری باغ مقارن با حکومت شاه عباس اول (1039-996 هجری قمری) بجای مانه اتفاقاً اصل و اساس باغ است، چنان که فضای تحدید شده‌ای در میانه برج و باروهای باغ شکل گرفته که براساس ساختار و نظم فضایی باغ ایرانی فضایی هندسی و خالص بدست می دهد و در نقطه‌ای در میانه باغ نیز کوشک یا بنای میانی قرار گرفته است. ساختار هندسی و شکل فضایی باغ و مقایسه همه اینها با استخوانبندی باغ ایران گوشزد می‌کند که کوشک میانی که شتر گلوی صفوی نیز نامیده میشود، نقطه‌ای با اهمیت است. در اینجا نیز همچون دیگر باغهای ایرانی، محورها بخشی از ساختار هندسی باغ اند که علاوه بر اینکه در پی طرح و شکل هندسی و گاه بس ساده باغ شکل می گیرند، خود نقاطی را نیز در طرح کلی باغ و تحت ساختار و نظام هندسی آن شکل می‌بخشد تا بتوانند براساس نظام هندسی مذکور بسط فضاها و شکلگیری نظام معماری باغ را پی‌افکنند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 44 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود با لینک مستقیم
دانلودمقاله باغ فین کاشان 
