نگرش سنتی به «مدیریت بحران» نگرشی منفی بوده، همانند «فرونشانیدن آتش» توسط مدیر تلقی می شده است؛ با این تعبیر که «مدیر بحران» در انتظار خراب شدن کارها می نشیند و پس از بروز تخریب، سعی می کند تا ضرر ناشی از خرابیها را محدود کند؛ ولی در تطور معانی این واژه، به تازگی معنای مثبت و بهتری برای آن پیدا شده است.
براساس معنای اخیر، همواره باید مجموعه ای از طرحها و برنامه های عملی برای برخورد با تحولات احتمالی آینده در داخل سازمانها تنظیم شود و مدیران باید دربارة اتفاقات احتمالی آینده بیندیشند وآمادگی برخورد با رخدادهای غیر مترقبه را کسب کنند؛ بنابراین، مدیریت بحران بر ضرورت پیش بینی منظم و کسب آمادگی برای برخورد با آن دسته از مسایل داخلی و خارجی که به طور جدی شهرت، سودآوری یا حیات سازمان را تهدید می کنند، تأکید دارد. البته باید توجه داشت که مدیریت بحران با مدیریت روابط عمومی بسیار متفاوت است. مدیر روابط عمومی برای خوب جلوه دادن سازمان تلاش می کند؛ در حالیکه مدیر بحران سعی می کند تا در شرایط دشوار، سازمان را در موقعیت خوب نگه میدارد. مدیریت بحران به منزلة یک رشتة علمی، به طور کلی در حوزة مدیریت استراتژیک قرار می گیرد و به طور خاص به مباحث کنترل استراتژیک مرتبط می شود (شری واستاوا و میترف[1]، 1987 ،ص 60).
مدیران پیشرو تلاش می کنند تا با استفاده از یافته های مدیریت بحران و تلفیق آن با دستاوردهای مدیریت استراتژیک و مدیریت سیستم های کنترل، از امواج خطرناک رخدادهای غیرمترقبه، اجتناب نمایند. برای مدیریت بحران ها، آشنایی با ویژگی های آنها ضرورت دارد؛ بنابراین ابتدا مبحث شناسایی انواع بحران مطرح می شود.
نوع شناسی بحران
کارشناسان مدیریت بحران، با دسته بندی و تعریف انواع بحران ها، حرکتی مبنایی را برای شناسایی و تفکیک بحران ها آغاز کرده اند. همانطور که در نمودار 1-16 ملاحظه می شود، محور افقی نمودار بحران های داخلی و خارجی را از هم متمایز می سازد و محور عمودی، بحران ها را از حیث ماهیت فنی بودن یا اقتصادی بودن در برابر اجتماعی بودن یا سازمانی بودن تفکیک می کند؛ به این ترتیب، می توان چهار وضعیت کلی را متمایز ساخت. در نمودار مذکور، برای هر وضعیت کلی، نمونه هایی از بحران های شناخته شده، مشخص شده اند. برای مثال، بحران ناشی از «تعمیم نمادین» (در وضعیت)، حاکی از شرایطی است که «موقعیت یک سازمان» فقط به خاطر آنکه نام آن، تداعی منفی می کند ه خطر می افتد؛ برای مثال کسانی که به طور افراطی از حقوق حیوانات طرفداری می کنند، به آن دسته از تولید کنندگان مواد غذایی که در استفاده از گوشت حیوانات زیاده روی می‌کنند، آسیب میرسانند. هر چه این گونه اقدامات عجیب و غریب تر باشد، افزایش آمادگی مدیران برای مواجهه با بحران های ناشی از آن اقدامات، ضرورت بیشتری دارد (میتروف و دیگران، 1978، ص287).
1- بحران های فنی- اقتصادی داخلی:
2- بحران های فنی- اقتصادی خارجی:
- کاهش میزان محصولات یا خدمات؛
- بروز نواقص یا سوانح صنعتی در محیط کار؛
- خراب شدن رایانه ها و دستگاه ها؛
- نارسایی درسیستم های اطلاعاتی مدیریت؛
- ورشکستگی مالی؛
- استهلاک منابع فنی و اطلاعاتی.
- بحران های ملی، دولتی و بین المللی؛
- بروز سوانح طبیعی؛
- تخریب گسترده محیط؛
- خرب شدن سیستم های بزرگ؛
- ورشستگی سازمان های مادر؛
- ظهور فناوری های جدید در بازار.
3- بحران های سازمانی- اجتماعی داخلی:
4- بحران‌های‌سازمانی-اجتماعی‌خارجی:
- قصور در انطباق با تغییر؛
- تخریب‌‌عمدی‌‌دستگاه‌ها‌‌‌و‌رایانه‌ها‌‌توسط‌کارکنان؛
- شایعه سازی، بهتان زدن، سعایت، و شوخی‌های رکیک در سازمان.
- اخذ رشوه توسط کارکنان برای ارائه محصولات و خدمات؛
- جعل محصولات توسط کارکنان؛
- ارتکاب فعالیت های غیرقانونی.
- تعمیم نمادین؛
- تخریب‌‌عمدی‌‌سیستم‌‌توسط‌‌نیروهای‌‌‌‌خارجی؛
- شایعه سازی و بهتان زدن به سازمان؛
- گروگانگیری مدیران سازمان و اخذ رشوه از سازمان، توسط عوامل ذی نفوذ محیطی؛
- جعل محصولات توسط رقبا؛
- اعتصاب، تحریم و آدم کشی برای اخذ امتیازات غیرقانونی.
نمودار1-16: طبقه بندی انواع بحران ها در چهار وضعیت متمایز
مدیریت بحران
دانلود تحقیق مدیریت بحران