تحقیق درباره ی نگاهی بر تاریخچه احزاب سیاسی در ایران 44 ص

اختصاصی از رزفایل تحقیق درباره ی نگاهی بر تاریخچه احزاب سیاسی در ایران 44 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 44

نویسنده: علی طایفی

چکیده: نگاهی بر تاریخچه احزاب سیاسی در ایران که از سالهای مشروطه با تشکیل حزب اجتماعیون عامیون به رهبری حیدر عمو اوغلی اشکال سازمان یافته ای بخود گرفت، تا به امروز بیانگراین مهم است که تشکیل احزاب در کشور دارای موانع ساختاری، تاریخی، فرهنگی و قانونی جدی است.

فراز و فرود ساخت یابی و ساخت شکنی احزاب، سازمانها و گروه های سیاسی درایران خواه در دوره مشروطه، خواه دوره پهلوی ها و خواه در عصر جمهوری اسلامی، همگی نشانگر ضرورت آسیب شناسی شکل گیری احزاب سیاسی در ایران می باشد. دراین راستا مطالعات نسبتا متنوع و گاه جسته گریخته ای صورت گرفته است که چندان نیز وافی مقصود دلیل یابی و مسئله شناسی عدم شکل گیری و نهادینه شدن تحزب یا پلورالیزم سیاسی نبوده است. بدین معنا که هنوز پرسش های بسیاری بدون پاسخ دقیق باقی است: چرا با همه قدمت ۱۰۰ ساله احزاب سیاسی سوسیالیست، آزادیخواه، ملی گرا، و حتی دینی، هنوز در ساختار حزبی با مشکلات عدیده سازمانی، و کنشی روبرو هستیم؟ مهمترین مسائل آسیب شناختی تحزب و سازمانگرایی سیاسی درایران برای ایجاد و ساماندهی مشارکت سیاسی در جامعه ایران امروز چیست؟

طرح مسئله

بیش از یکصد سال از تاسیس اولین حزب بمعنای امروزین آن درایران می گذرد و سلسله احزاب متعددی درطول این سده اخیر تشکیل، رشد و افول کرده است. دراین رهگذر برخی از احزاب به نقش های تاریخی خواسته یا ناخواسته ای نیز پرداخته اند که سیر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. بااینحال، ساختار و شاکله دستگاه حزبی درایران هنوز مبتلابه مسائل و مصائب چندی است: از نظر درونی، تمرکزگرا، ناپایدار، آسیب پذیر و رابطه مدار است وکمتر به ضوابط حزبی و انضباط سازمانی اقتدا کرده است. از نظر بیرونی نیز متصل به طبقه اجتماعی خاصی نبوده و با گرایش نخبه گرایانه یا توده گرا فقط توانسته است در برهه هایی به نقش آفرینی بپردازد. همچنین ساختار غیردمکراتیک قدرت و نهاد سیاست درایران در طول عصر مشروطه، دوران پهلوی ها و جمهوری اسلامی زمینه شکوفایی و رشد و فراگیر سازی سازمان و سازوکار نهاد حزبی بعنوان ابزار دمکراتیزه کردن و مدنی شدن حقوق سیاسی وشهروندی را تضعیف کرده است.

از اینرو مسئله محوری دراین مقاله تمرکز بر این موضوع است که پس از گذشت یکصد سال و وقوع چندین شبه جنبش و انقلاب در ایران و طلوع و افول احزاب خرد و کلان بسیار هنوز حزب بمعنای مدرن، با سازوکارهای دمکراتیک، پایدار و موثر در جامعه ایران وجود ندارد.

سوال اصلی

- چرا احزاب سیاسی در ایران نمی توانند کارویژه های حزبی مانند تجمیع و تبیین منافع را به خوبی انجام دهند؟

- آیا ساختار سیاسی- اجتماعی جامعه ایران مانع از تشکیل و نهادینه شدن آن شده است؟

- آیا فرهنگ عمومی و سیاسی- اجتماعی نخبگان و لایه هایی از طبقه متوسط جامعه ایران مانع از شکل گیری نهاد موثرحزبی در جامعه ایران شده است؟

- آیا تاخر فرهنگی و تاریخی تشکیل احزاب درایران و یا زود هنگام بودن تشکیل آنها در فرایند مدرنیزم در ایران سبب ساز چنین فرازو فرود های فروکاهنده ای شده است؟

بررسی برخی شواهد و تحلیل مشخصه های مرتبط با پرسش های مذکور دراین نوشتار در محدوده زمانی عصر حاضر و بطور خاص در دهه اخیر می تواند زمینه ساز آسیب شناسی مسائل حزبی در ایران امروز باشد.

اهمیت و ضرورت مسئله

بی تردید اطلاق مسئله به روند تحولات حزبی درایران و مسئله وار دیدن این پدیده سیاسی و اجتماعی نیازمند دلایل توجیهی و طرح اهمیت موضوع است که برخی از اهم این دلایل عبارتند از:

-از نظر توسعه ای، فرایند دمکراتیزه شدن و افزایش مشارکت های مردمی در تصمیم سازی های سیاسی و اقتصادی و بطور کلی مدیریت جامعه برای بهتر زیستن و رفاه عمومی نیازمند ساخت یابی احزاب و سازمان های سیاسی پایدار و فراگیری است که بتواند آحاد مردم را در درون خود شکل داده و از توده گرایی فاصله گیرد. ازاینرو با توجه به اینکه هنوز چنین فضایی برای رشد و توسعه نهادهای مدنی ازقبیل احزاب فراهم نشده است بررسی پیرامون دلایل و تبعات آن به عنوان یک مسئله می تواند زمینه ساز توسعه سیاسی شود.

- از نظر ساختی و کارکردی نیز هدف از تشکیل احزاب، سازماندهی رابطه میان دولت و مردم برای مدیریت بهتر و مشارکتی جامعه مدنی است و دراین راستا سازوکارهای دمکراتیکی برای توسعه دمکراسی در جامعه ضروری است. از این منظر نیز ساختار وکارکرد احزاب سیاسی با همه تجربه نسبتا طولانی و فرازو فرود های بسیار هنوز فاقد خدمات رسانی مطلوب است. ازاینرو بعنوان یک مسئله، قابل توجه و بررسی است.

چارچوب تحلیلی در بررسی دلایل ناکامی توسعه سیاسی و نهادینه شدن احزاب درایران بررسی های زیادی صورت گرفته است که بخش بزرگی از آنها بصورت مقالات و سخنرانی ها عمدتا درپی بازکاوی آسیب شناختی آن بوده است. «ادموند برک» فیلسوف انگلیسی قرن ۱۸، حزب سیاسی را «هیئتی از مردم که به خاطر پیشینه و منافع ملی با کوشش مشترک، براساس برخی اصول سیاسی مورد توافق، متحد شده‌اند» تعریف می‌کند. «شومپیتر» نخستین و مهم‌ترین هدف هر حزب سیاسی را تسلط بر دیگران (افراد یا حزب) جهت نیل به قدرت و ماندن در آن می‌داند. «جوزف لا‌پالومبار» و «مایرون وینر» چهار شرط اساسی برای حزب برمی‌شمرند: ۱) وجود تشکیلا‌ت پایدار مرکزی ۲) وجود شعبه‌هایی که مرکز پیوند و ارتباط داشته باشند ۳) پشتیبانی مردم ۴) کوشش برای دستیابی به قدرت سیاسی. ( میربد، ۱۳۸۳) دربحث از احزاب سیاسی اساسا تقارن و همبستگی جدی، ارگانیک، دیالکتیکی و تاریخی بسیاری میان پلورالیزم، دمکراسی، لیبرالیزم فلسفی، روشنگری دینی و فرهنگی ازیکسو و انقلابهای بورژوایی وصنعتی، کارگری و شکل گیری طبقات نوین مبتنی بر شیوه تولید سرمایه داری وجود دارد. مروری بر تاریخ تحولات سیاسی در اروپا نشانگر تموج سهمگین آرا و اندیشه و منافع قدرتهای گروهی و سازمانی بسیاری بوده است که تدریجا سامان امروز را یافته است و عضویت در این سازمان های سیاسی بصورت نهاد های مدنی از زمره حقوق مسلم شهروند مدرن اروپایی وامریکایی محسوب می شود. از ابتدای تحولات سیاسی ایران در طول سالهای پس از مشروطیت تا امروز سازمانها و احزاب سیاسی بسیاری شکل یافته و پس از طی دورانی از فعالیت و اقدامات سیاسی و اثرگذاری بر تحولات محیطی، یا سامانشان ناسامان گردیده یا در سامانی نوین و در حال گذار به حیات خود ادامه

دانلود تحقیق نگاهی به پژوهش و تحقیق در حوزه های علمیه

اختصاصی از رزفایل دانلود تحقیق نگاهی به پژوهش و تحقیق در حوزه های علمیه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مشخصات فایل
عنوان: نگاهی به پژوهش و تحقیق در حوزه های علمیه
فرمت فایل : word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 15

شما در این تحقیق با مطالبی در مورد نگاهی به پژوهش و تحقیق در حوزه های علمیه آشنا خواهید شد.

بخشی از تحقیق نگاهی به پژوهش و تحقیق در حوزه های علمیه را در ادامه مشاهده خواهید نمود:

مقدمه

از آغاز تشکیل حوزه های علمیه تاکنون در هیچ بُرهه ای از تاریخ، آموزش در حوزه های علوم اسلامی، از تحقیق و پژوهش جدا نبوده است و فترتی که بعد از مرحوم شیخ طوسی به وجود آمد و ابن ادریس علیه آن، نقد تاریخی خود را مطرح کرد، در حقیقت وقفه و نقطه ضعفی بر تحقیقات در علوم اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام محسوب می شود؛ چون تعدادی از علما در یک صد سال بعد از مرحوم شیخ به خاطر عظمت علمی ایشان، پا را فراتر از دیدگاههای او نگذاشتند؛ چنان که ابن دریس از این گروه به «جماعت مقلّده» تعبیر می کند. به هر حال باب اجتهاد نه تنها به صورت نظری، بلکه در عمل نیز همواره باز بوده است و یکی از نمونه های بارز آن، عدم جواز تقلید از میّت به صورت ابتدایی می باشد...

ابزار تحقیق و رابطه آن با پژوهش

همواره تحقیقات و روشهای آن، وابسته به ابزار خاص خودش است؛ یعنی ابزار تحقیق به پژوهشگر تحمیل می کند که چگونه تحقیق کند؛ مثلاً زمانی که چاپ وجود نداشت، تنها راه توسعه پژوهش و علم، استنساخ و کتابت بود. همه می دانید در آن زمان ورّاقی رواج داشت که یک آدم با سواد، ده نسخه از روی یک کتاب می نوشت و اجرت می گرفت و در واقع کار چاپخانه های امروز را انجام می داد. ابن ندیم کتاب شناس معروف از جمله ورّاقین بوده است...

جایگاه پژوهش در حوزه علمیه

حجة الاسلام والمسلمین غروی: ال آن بعضی تشکیلات پژوهشی در حوزه راه افتاده است که بنایش بر این است که به سؤالات در سطوح مختلف پاسخ بدهد؛ اما هنوز آن طور کارآمد نیست. عملا ما باید به این وضع و سطح برسیم. یک وقت در سطح جزئی است و یک وقت در سطح بسیار کلی. قطع نظر از این جواب های جزئی، در مورد مسائل مختلف فقهی یا اصولی، حتی اعتقادی، و مسائلی که امروزه برای مردم مطرح است در سطح کلی تر، در سطح نظام که باید چگونه باشد و چه جهت گیری هایی باید وجود داشته باشد...

میزان تولیدات علمی حوزه‌های علمیه کمتر از ظرفیت‌ هاست

به گزارش روابط عمومی جشنواره علامه حلی(ره)، حجت‌الاسلام والمسلمین «سید علی عماد»، معاون پژوهش حوزه‌های علمیه و رئیس شورای سیاست‌گذاری جشنواره علامه حلی(ره) در مراسم تقدیر از برگزیدگان ششمین دوره این جشنواره که صبح روز پنج‌شنبه، 25 اردیبهشت‌ماه، در مرکز همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، گفت: تولید، نشر و عمل به تولیدات دانش سه حلقه اساسی عرصه دانش امروز را تشکیل می‌دهد...

فهرست مطالب تحقیق نگاهی به پژوهش و تحقیق در حوزه های علمیه

• مقدمه      
• کاستیهای روش تحقیق و آموزش
• ادوار و گروههای چهارگانه  
• ابزار تحقیق و رابطه آن با پژوهش      
• جایگاه پژوهش در حوزه علمیه              
• میزان تولیدات علمی حوزه‌های علمیه کمتر از ظرفیت‌ هاست               

مقاله نگاهی بر مهندسی ارزش و نگهداری و تعمیرات

اختصاصی از رزفایل مقاله نگاهی بر مهندسی ارزش و نگهداری و تعمیرات دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"

فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات 96

مهندسی ارزش

روند شکل­گیری و توسعه مهندسی ارزش

مراحل مهندسی ارزش در نگهداری و تعمیرات

نقش مهندسی صنایع در مدیریت نگهداری و تعمیرات

پشتیبانی در نگهداری و تعمیرات

تدارکات در نگهداری و تعمیرات

کدینگ و نقش آن در نگهداری و تعمیرات

شاخص های ارزیابی فنی – اقتصادی فعالیت های نت

شاخصهای ارزیابی قابلیت اطمینان و قابلیت تعمیر

 مقایسه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) و نگهداری بر اساس وضعیت (CM)

هزینه های نگهداری و تعمیرات چیست و چگونه قابل پیش بینی می باشد؟

تخمین هزینه های نگهداری و تعمیرات

استاندارد سازی در نت

تمیزکاری رکن اساسی نگهداری است

کدینگ و نگهداری و تعمیرات

CMMS و آسیب‌شناسی مکانیزاسیون سیستم‌های نت

نرم افزارهای طراحی شده جهت تعمیرات و نگهداری و ویژگی های این برنامه ها

مهندسی ارزش

امروزه به طور مداوم با گسترش فعالیتها و کاهش منابع ـ اعم از مالی، انسانی و زمانی ـ روبه‌رو هستیم. تلاش برای دستیابی به نتایج با کیفیت، با صرف هزینه و زمان کمتر، از آرزوهای دیرینه بشر بوده و در ادوار مختلف، بخشی از نیرو و اندیشه انسان را به خود اختصاص داده است. مهندسی ارزش به عنوان پاسخی عام به نیاز بشر برای دستیابی به نتایج مناسب با صرف منابع مناسب، رواج و کاربرد یافته است. در مقاله حاضر تلاش شده ضمن معرفی و تبیین مهندسی ارزش و روشن ساختن جنبه‌های مختلف آن، به برخی از مهمترین کاربردهای آن در حوزه فعالیتهای کتابداری و اطلاع‌رسانی اشاره شود. رویکرد این مقاله از منظر ورود به بحث است و پژوهش و گزارش مفصل­تر در این خصوص در آینده صورت خواهد گرفت.

مهندسی ارزش چیست؟

مهندسی ارزش[1][2]، تلاشی است سازمان‌یافته که با هدف بررسی و تحلیل تمام فعالیتهای یک طرح، ـ از زمان شکل‌گیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا و سپس راه‌اندازی و بهره‌برداری ـ  انجام می­شود و به عنوان یکی از کارآمدترین و مهم­ترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای بشر، شناخته شده است.

نگاهی به جایگاه جهانگردی درایران

اختصاصی از رزفایل نگاهی به جایگاه جهانگردی درایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 50

نگاهی به جایگاه جهانگردی درایران

میهن عزیزمان ، ایران، سرزمینی است سرشار وپربرکت وازهر نظر مشحون ازقابلیت ها وجاذبه های باالقوه ا ی که می توانند این کشور را به یکی ازمهم ترین مراکز جلب مسافر درجهان تبدیل کرد.

زمینه های جغرافیایی وطبیعی

موقعیت جغرافیایی

قرارگرفتن ایران دریکی ازحساس ترین و مهم ترین مناطق جهان، منطقه ا ی که همچون پلی ازسپیده دمان تاریخ بشری ، کانون مهم فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی وتمدن های مختلف جهان را به هم پیوند می دهد، همجواری با کشورهای آسیای میانه وقفقازاز یک سو وافغانستان وپاکستان وعراق ازسوی دیگر ونزدیکی با کشورهای غربی خلیج فارس ودریای عمان ، به ایران موقعیتی راهبردی بخشیده است.

به سبب پهناوری سرزمین وتنوع ساختارطبیعی که پدید آورنده گوناگونی اقلیم وچشم اندازهای روح نوازطبیعی است، ایران را کشوری غنی ، زیبا، بهره مند ازجنگل های سرسبز وکوههای پرشکوه، دشتها وجنگل های سبز وبیابان های بیکران وکویر های اعجاب انگیز کرده است . شمال ایران که بخشی ازآن با دریای نیلگون مازندران مجاور است ازکوه های رفیع وجنگل های انبوه وسرسبز وازآب وهوایی مدیترانه ا ی بهره مند است . این سرزمین به سبب داشتن 700 کیلومتر ساحل مشترک با دریای مازندران واقلیم مساعد وکوه های مناسب ومناظر زیبا، یکی ازغنی ترین کانون های جهانگردی ایران است.

جنوب ایران با ساحلی به طول 1800 کیلومتر،با آبهای نیلگون خلیج فارس ودریای عمان، به برکت بهره مندی ازهوای معتدل، درفصل زمستان بهترین مقصد جهانگردی است، هرچند درتابستان ، به سبب گرمی وشرجی بودن هوا ، برای سیروسیاحت وتفریحات دریایی ( شنا، اسکی روی آب ، ماهیگیری ) مناسب نیست. ازطرفی درزمستان زمانی که شدت سرما دربخش های شمالی وغربی ایران به 10-تا 15- درجه سانتی گراد کاهش می یابد، سواحل جنوبی جزایر قشم ، کیش ، سیری و… بهترین فرصت را برای مسافران گریزان ازسرمای زمستانی فراهم می آورد، مسافرانی که خواستارگذران چند روزتعطیلی وفراغت درهوایی معتدل ودیدن چشم اندازهای زیبای مناظر دریا هستند که با جنگل های سرسبز و کم نظیر حراء تزئین شده اند. وانگهی، واقع شدن مهمترین مناطق آزاد تجاری ایران، قشم، کیش و چابهار در این ناحیه امکان خرید و تجارت را برای مسافران و بازرگانان فراهم می سازد.

خطه غرب ایران زمین ، بارشته کوه های سر به فلک کشیده زاگرس، که تا جنوب شرقی کشور امتداد دارد، درشت ها و جلگه های سرسبز و حاصلخیز، چشمه سارها، رودها و جویبارها و مجموعه ا ی از زیبایی های طبیعی، جنگل ها، کوه ها و آب های معدنی را در بر دارد.

فلات مرکزی ایران نیز سرزمین بی کران و وسیع است که هنوز اسراری از دوران پر شکوه گذشته در دل دارد.

هر چند امروزه اکثر مناطق مرکزی این فلات پهناور به کویری برهوت و صحرایی نمکی تبدیل شده است، اما کرانه های این «اقیانوس مواج خاکی»به نواحی پای کوهی منتهی می شودکه زمانی به سبب داشتن شرایط مطلوب زیستی و معیشتی، تمدن هایی پر شکوه نظیر ری، اصفهان، همدان، نیشابور و تخت جمشید را در آغوش خود پرورانده اند که آثار آنها مشتاقان و مسافران انبوهی را به تماشای خود می کشاند.

شرایط آب و هوایی

واقع شدن ایران در کمربند جهانی خشکی و محرومیت بخش های داخلی آن از رطوبت اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه و سیاه و دریای مازندران به دلیل بلندی و کشیدگی کوه های عظیم البرز و زاگرس در شمال و غرب و جنوب غربی، خشکی و بیابانی بودن نواحی داخلی این کشور را سبب شده است ؛ اما وجود کوه های پراکنده و اندک در داخل فلات، نظیر شیرکوه در یزد و کرکس در کاشان، شکل گیری آبادی هاو شهرهای پر رونقی را در دل بیابان مرکزی میسر کرده است.

تنوع اقلیم به سبب وجود ارتفاعات و دشت ها و بیابان ها در ایران به گونه ا ی است که میانگین دمای سالانه از شمال غربی به جنوب شرقی افزایش می یابد، به طوری که از 10 درجه سانتی گراد درآذرباییجان به 25 تا 30 درجه سانتی گراد در جنوب و جنوب شرقی می رسد. جنوب و شمال ایران در فصل های گوناگون، آب و هوای متفاوت با نواحی مرکزی و کوهستانی دارند. بارندگی در شمال و جنوب و نواحی مختلف کشور بسیار متفاوت است، به طوریکه از 100میلیمتر در نواحی مرکزی تا 2000 میلیمتر در گیلان در نوسان است، در حالی که میانگین بارش سالانه ایران حدود 270 میلیمتر است.

بسته به نوع وبسته به وضعیت، ساکنان سرزمین ایران، از حدود سه هزار سال پیش، برای ادامه بقا، به مدداندیشه ا ی بارور، مبتکرانه با ایجاد چاه ها و حفر قنات ها و کاریزها دست زدندو بدین سان، با بیرون آوردن آب از دل زمین، عالی ترین فن آوری های عهد باستان را در زمینه آبیاری ابداع نمودند. به برکت این ابتکار کویر نشینان ایران زمین و انتقال این تجربه به شمال افریقا و برخی دیگر از مناطق صحرایی جهان، امکان زندگی و سازش پذیری بادیه نشینان مرکزی این بوم با هنجار طبیعت، نوعی شیوه زندگی و اسکان و معیشت را پدید آورده است که راستی، برای هر مسافری جذاب و برای هر انسانی جالب است.

زمینه های انسانی و فرهنگی

جمعیت و ویژگی های قومی

ایران کشوری است با 65 میلیون نفر جمعیت که 55 درصد آن شهرنشین و بقیه روستا نشین و اندکی هم کوچنده هستند و مسکن ثابتی ندارند.

به دلیل موقعیت جغرافیایی، یعنی واقع شدن برسر راه آسیای مرکزی وترکیه وکشورهای غربی وبه سبب حمله ها ویورش هایی که ازدیربازبه این خطه صورت گرفته است، سیمای جمعیتی ایران را درمجموعه ا ی ازاقوام گوناگون مانند فارس ها، ترک ها، کردها ، لرها، بختیاری ها، بلوچ ها، ترکمن ها وعرب ها تشکیل می دهند که درسراسر این سرزمین پراکنده اند.

هرچند فرهنگ ومذهب مشترک این اقوام را به هم پیوند داده است، هرکدام ازآنان ، با الهام ازویژگی های طبیعت منطقه ا ی که درطول هزاران سال مسکن ومأوای پیشینیان آنها بوده است، ویژگی های رفتاری ، باورها شیوه زندگی وآداب ورسومی دارند که ازقوی ترین جاذبه ها وزیباترین نمادهای اقوام ایران است.

چهره، گوش ، چگونگی معیشت ، مسکن ، لباس، باورها، موسیقی ، آداب ورسوم، جشن ها، شادی ها وغم ها وخلاصه تمامی شئون زندگی مردمان این آب وخاک چنان متنوع ورنگارنگ وبه حدی سرشار ازرازورمز مجموعه ا ی ازحوادث ووقایع است ، که براستی هرجهانگردی را به خود جلب می کند. برای مسافران نحوه زندگی عشایر قشقایی با آن مراسم وآداب ولباس و…. به همان اندازه جالب و دیدنی است که زندگی بختیاری ها.

نگاهی به تاریخچه دریای خزر

اختصاصی از رزفایل نگاهی به تاریخچه دریای خزر دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 6

نگاهی به تاریخچه دریای خزر

دریای مازندران، منافع ایران، چشم‌انداز آینده‌دریای مازندران، بزرگترین دریاچه جهان، میان ایران و روسیه (اتحاد جماهیر شوروی سابق)‌ صرف‌نظر از تحولات و تقسیم‌بندی‌های سال 1990 و فروپاشی کمونیسم شوروی واقع شده است. وجود ذخایر غنی نفت و گاز و تنوع گیاهی و جانوری و نوع ویژه‌ای از ماهی (خاویاری)‌ در این منطقه و دریا و منابع دیگر به علاوه موقعیت ویژه جغرافیای و ژئوپلتیکی به عنوان حلقه ارتباط ایران با اروپا، از این دریا یک منطقه پراهمیت ساخته و همین معیارها کافی است که دریای مازندران مورد توجه کشورهای منطقه و جهان واقع شود. تحولات سیاسی و اجتماعی سال‌های نخستین دهه 1990 میلادی به تجزیه شوروی سابق منجر شد و از مجموعه 15 جمهوری جدا شده از بدنه این کشور، سه مورد در ساحل دریا واقع شده‌اند. این رویداد چالش‌های جدیدی را فراروی ایران و روسیه به عنوان 2 قدرت عمده که شمال و جنوب دریای مازندران و تمام سواحل آن را در اختیار داشتند، قرار داد.

دریای مازندران در تاریخ با نام‌های گوناگون قابل شناسایی بوده است از جمله دریای کاسپین (Caspienne)  که نام اقوامی ساکن در سواحل این دریا بوده است. خزرها نیز اقوامی ترک و جزیی بودند که در این منطقه سکونت داشتند، اما گستردگی و نفوذ آنها تا این حد نبوده که بتوان نام آنها را بر این دریا نهاد. دریای طبرستان برگرفته از اقوام تپورهای بومیان ایران، دریای مازندران به علت سواحل طولانی با استان مازندران، دریاچه آبسکون، گرگان، خراسانی، جیلی، ساری، گیلان و انزلی، سایر نام‌هایی بودند که روی این دریاچه گذاشته شده‌، لیکن با تمام این تفاسیر این دریا بیش از هر موضوعی با نام بومیان فلات ایران، تپورها و کاسپی‌ها و سپس اقوام آریایی‌ قابل شناسایی است که در تمام برهه‌های تاریخی این نام‌های ایرانی را برای خود حفظ کرده و اسناد کهن و معاصر بر آن گواهی می‌دهند. روسیه نیز قرن‌ها پس از اسلام، به وجود دریای مازندران پی برد و همزمان با شکل‌‌گیری امپراتوری‌های استعماری قرن پانزدهم میلادی، چنان‌که در مورد سرگذشت خلیج همیشه پارس دیدیم، با دریای مازندران آشنا شد و به این منطقه آمد.

کهن‌ترین اسناد تاریخی و منابع یونانی، هرودوت، استرابون، ارسطو، پلوتارک و ... از دریای مازندران نام برده‌اند و آن را دریایی جدا و مستقل از آب‌های آزاد دانسته‌اند. منابع ایران‌  ‌اسلامی نیز همانند طبری، مسعودی، حمدالله مستوفی، ابن‌اثیر و دیگران درباره نام‌ها و موقعیت و منابع دریای مازندران و پیوستگی آن به ایران مطالب فراوان و مستند به دست داده‌اند. بنابراین ساکنان بومی فلات ایران در مازندران و گیلان و اقوام آریایی که بعدها به این منطقه آمدند، نخستین ساکنانی بودند که سواحل دریا را در تملک خود گرفتند و همزمان با شکل‌گیری دولت و حکومت توسط آریاییان، ایران بر این دریا مسلط شد. براساس منابع و متون کهن ایران همانند اوستا و منابع یونانی و اسلامی عمده‌ترین این اقوام ایرانی عبارت بودند از تپورها، کادوس‌ها، کاسپی‌ها، آریایی‌ها، دیلم‌ها، گیل‌ها، آمورها، هیرکانی‌ها و آلبانی‌ها . البته برخی اقوام غیرایرانی هم در مقاطعی قسمت‌هایی از سواحل دریای خزر را به تصرف درآورده‌اند همانند هیاتله، ترک‌ها، ماساژها، سکاها، خزرها، مغول‌ها، تیموریان و...

دوران پس از اسلام‌

با ضعف ساسانیان، ترک‌ها که در غرب ایران کم‌کم قدرت یافته بودند، سلطه بر این مناطق امپراتوری را در شرق مناطق روم تشکیل دادند و پس از آن دریای مازندران را مورد تهدید قرار دادند. سپس به سواحل آن دست یافتند به طوری که همزمان با طلوع اسلام (حدود 600 میلادی)‌ شمال دریای مازندران به تصرف کامل تر‌ک‌ها درآمد و جنوب همچنان در مالکیت ایران بود. پس از فتوحات و گسترش اسلام به این منطقه و با پیوستن ترک‌ها و اهالی منطقه به اسلام، دریای مازندران تحت سلطه مسلمانان قرار گرفت و قفقاز به عنوان یکی از مراکز عمده اداری خلافت اسلامی درآمد. نخستین یورش روس‌ها به سواحل دریای مازندران در سال 908 میلادی (295 ه )‌ همزمان با حکومت امیراسماعیل سامانی ثبت شده است.   بررسی تقابل روسیه و ایران در دریای مازندران برای ما اهمیت دارد و محور گفتار ما بر همین اساس است، زیرا این دو قدرت طرف‌های اصلی حاکمیت دریای مازندران را تشکیل می‌دهند در سال 943 میلادی  (ا323 ه ‌) روسیه کم‌کم سواحل غربی را متصرف شد. ابن‌اثیر، ابن‌مسکویه و سایر مورخان اسلامی به سلطه تدریجی روس‌ها اشاره کرده‌‌اند. پس از رهایی از سلطه مغولان، روس‌ها عملا حاکمیت شمال و شمال شرق و غرب دریای مازندران را در دست گرفتند.

پس از مغولان تیمورلنگ بر ایران، روسیه و دریای مازندران مسلط شد و تغییرات و اقداماتی را در جغرافیای منطقه‌ ایجاد کرد در یک توصیف کلی از اوضاع این سال‌های منطقه می‌توان گفت: در عصر پس از یورش مغول، موقعیت دریای مازندران دگرگون شد. روس‌ها و ترک‌ها در سواحل مختلف دریا سکنی گزیدند. با فتح قسطنطنیه به دست سلطان محمد فاتح در سال 1453‌ میلادی، شرایط نوین بر روابط شرق با اروپا حاکم شد به طوری‌که پس از این واقعه روس‌ها از اروپا  بریدند و به جرگه دولت‌های آسیایی پیوستند در دوره حکومت ایوان مخوف (ایوان چهارم)‌ که امیران مغول حاکم برروسیه (اردوی زرین‌ها)‌ از روسیه بیرون رانده شدند، روس‌ها رفته‌رفته بر دریای مازندران، قفقاز و آسیای مرکزی سلطه یافتند. به عبارتی حاکمیت سلسله تزارها در روسیه آشکار شد که با ترک‌های عثمانی سنی وضعیت نوینی را به‌وجود آوردند.

در این زمان و با روی کارآمدن پطر کبیر، آمال و آرزوهای روس‌ها آن‌گونه که در وصیت‌نامه وی نیز آمده دستیابی بر آب‌های گرم خلیج پارس و تسلط بر دریای مازندران و ایران بود. از این به بعد روسیه به یک امپراتوری توسعه‌طلب و متجاوز تبدیل شد، از سوی دیگر قدرت یافتن ترک‌های سنی عثمانی با دولت صفویه شیعی، ایران را همزمان در 2 جبهه واگر تاخت‌وتازهای ازبک‌ها و دیگر اقوام شورشگر را هم به معادله فوق بیفزاییم، در چند محور درگیر می‌ساخت. در حالی‌که پطر کبیر دریاچه مازندران را «دریاچه داخلی تزار»‌ نامیده بود‌، با مرگ او و به قدرت رسیدن نادر‌شاه در ایران اقتدار ملی و تسلط ایران بر سرزمین‌های آبی و خشکی خودش تا مدتی زنده شد و توسعه طلبی روس‌ها تا مدتی متوقف گردید و سواحل دریای مازندران مدتی را در آرامش سپری کرد.

با مرگ نادرشاه افشار، اقتدار ملی ایران متزلزل شد و اندیشه تشکیل نیروی دریایی برای ایران از سوی او ‌ که اقداماتی هم در این زمینه و با همکاری جان آلتن انگلیسی‌ (John Alten) که برای نادر کشتی‌های تجاری و جنگی ساخت  عقیم ماند و روس‌ها دوباره برای دست‌اندازی به دریای مازندران یورش آوردند این وضعیت تا زمان جنگ‌های ایران و روس ادامه داشت.

ضعف پادشان صفوی و هجوم افغان‌های گرسنه به اصفهان موجب شد روسیه حتی بندر انزلی و بنادر جنوب دریای مازندران را در ایران اشغال کند و آنها را در کنترل خود بگیرد. 1724 م‌ به‌طوری که یک‌سال بعد 1725 م‌ گیلان و مازندران را هم تصرف کرد، اما چنان‌که گفتیم نادرشاه این وضعیت را به‌طور موقت تغییر داد.

دوران معاصر

بررسی تحولات، روند حاکمیت و سهم و رژیم حقوقی ایران از دریای مازندران در قرن اخیر بسیار اهمیت دارد به‌طوری که چشم‌انداز آینده منافع ایران بر مبنای این سیر تاریخی رقم خواهد خورد. البته این بستگی به میزان تلاش، پیگیری، جدیت و چانه زنی مسوولان کشور بر سر منافع ملی و تعیین رژیم حقوقی دریا با توجه به میزانی از سوابق و سواحل دریا که در اختیار ایران است، دارد. درست است که امروزه استدلال می‌شود نظم نوین جهان وضعیت و مسائل و حاکمیت گذشته دولت‌ها ‌ ملت‌ها را مدنظر قرار نمی‌دهد، اما تحولات دهه 90 و فروپاشی شوروی و سربرآوردن جمهوری‌‌های زیاده‌خواه که آلت دست ایالات متحده آمریکا نیز هستند، ربطی به ایران ندارد و ایران از حقوق خود نباید و شایسته نیست کوتاه بیاید.

با روی کارآمدن پادشاهی قاجاریه در ایران فصل نوینی در تاریخ ایران برای مقابله با قدرت‌های جهانی گشوده شد. روسیه و انگلستان به عنوان قدرت‌های عمده این دوره همواره و در یک سیاست همسو، خواهان ضعیف نگه‌داشتن و عقب‌ماندگی ایران بودند. به علاوه شمال که منطقه تجاوز و تحت نفوذ روس‌ها بود، دست‌درازی آنها به دریای مازندران را شدت بخشید. برتری نظامی روس‌ها و با همکاری بریتانیا و عثمانی به علاوه ضعف و بی‌کفایتی دولت قاجار، موجب شد بسیاری از مناطق و سواحل دریای مازندران در جنوب و مرز ایران با روسیه، از ایران جدا و به متصرفات روسیه ملحق شود. وقوع جنگ‌های ایران و روس این پروسه تجاوزکارانه را تکمیل کرد و در این وضعیت به حقوق طبیعی، تاریخی، ملی، اجتماعی و جغرافیایی ایران صدمات جبران‌ناپذیر وارد شد. در پی سلطه‌طلبی روس‌ها و در نتیجه قرار داد‌های ننگین و تحمیلی گلستان و ترکمن‌‌چای، روسیه به طور کامل بر دریای مازندران، میانکاله (آشوراده)‌، بندرانزلی، بندر‌گز و استرآباد مسلط شد و حق کامل کشتیرانی را در این دریا به دست آورد؛ به طوری که هیچ دولتی به‌جز روس‌ها، حتی ایران حق تردد در آب‌های مازندران را نداشت.

با بسته شدن قرارداد 1907 بین روسیه و انگلستان که ایران را عملا به دو منطقه تحت سلطه  شمال روس‌ها و جنوب انگلستان  تقسیم می‌کرد و در مرکز نیز دولت قاجار هیچ کنترلی نداشت، آرزوی دیرینه پطر کبیر مبنی بر «روسی کردن دریای مازندران» برآورده می‌شد. اما وقوع انقلاب کمونیستی اکتبر 1917 میلادی در روسیه و سرنگونی تزارها، تمام معادلات منطقه را تغییر داد و وضعیت متفاوت با گذشته به وجود آمد؛ به این معنا که دولت کمونیستی جدید اعلام کرد کلیه قراردادها و معاهدات منعقد شده توسط دولت تزار را که به روش استعماری و سلطه‌جویانه بسته شده، به رسمیت نمی‌شناسد. از این رو سیاست دولت شوروی به طور بنیادین با ملل شرق دگرگون شد و قراردادهای جدید بین روسیه (شوروی کمونیستی)‌ با دولت‌های دیگر از جمله ایران به عنوان دارنده طولانی‌ترین مرزها و همسایه جنوبی‌ منعقد گردید. بنابراین ابتدا قرار دادهای استعماری گلستان و ترکمنچای و سپس قرارداد 1921 را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

چشم‌‌‌انداز آینده‌

در سال 1990 میلادی جمهوری‌های متعددی از بدنه شوروی جدا شدند و به بدنه دریای مازندران چسبیدند تا از منابع آن تغذیه کنند. به طور قطع آنچه فراروی ایران قرار دارد، این است که هرگز نباید از حقوق مسلم و قطعی خود و با توجه به گستردگی مرزهای ساحلی به این دریا و سابقه طولانی بهره‌مندی از منابع آن،‌ نسبت به سهم خود (50‌‌درصد)‌ از رژیم حقوقی دریای مازندران چشم بپوشد و در شرایط جدید آن را با 5 کشور تقسیم کند. زیرا این تحولات در روسیه رخداده و هیچ‌ربطی به ایران ندارد، بلکه آن چهار دولت می‌بایست بقیه 50 درصد را بین خود تقسیم کنند. از نظر سیاسی