الفبای تجارت الکترونیکی - مزایا و مدل های تجارت الکترونیک
قدمت تجارت الکترونیکی یا ecommerce به قبل از پیدایش شکل کنونی اینترنت برمیگردد، اما به علت هزینههای سنگین این شیوه از تجارت، امکان استفاده از آن تا چند سال گذشته فقط در اختیار شرکتهای بزرگ تجاری و مؤسسات اقتصادی مانند بانکها و دولتها بوده است.
قدمت تجارت الکترونیکی یا ecommerce به قبل از پیدایش شکل کنونی اینترنت برمیگردد، اما به علت هزینههای سنگین این شیوه از تجارت، امکان استفاده از آن تا چند سال گذشته فقط در اختیار شرکتهای بزرگ تجاری و مؤسسات اقتصادی مانند بانکها و دولتها بوده است. با همهگیر شدن اینترنت و امکان استفاده همه اقشار جامعه در کشورهای مختلف جهان این فرصت پیدا شد که ساختار تجارت الکترونیکی تغییر کند، از حالت اختصاصی بودن برای طبقه خاصی خارج شود و به پدیدهای برای همه تبدیل شود. در کشور ما نیز مدتی است که بحث تجارت الکترونیکی و راهکارهای عملی پیاده سازی آن به طور جدی مطرح شده است. به لحاظ اهمیت این موضوع و کاربردهای گستردهای که در شبکه اینترنت دارد قصد داریم طی سلسله مقالاتی که از این پس در ماهنامه شبکه شاهد آن خواهید بود، به ابعاد گوناگون فنی، اقتصادی و کاربردی تجارت الکترونیکی بپردازیم. در اولین قسمت، ابتدا به مزایای استفاده از این نوع تجارت میپردازیم و سپس مروری بر انواع مدلهای تجارت الکترونیکی خواهیم داشت و پارهای از مفاهیم مقدماتی در این زمینه را مرور خواهیم کرد. در قسمتهای بعدی به تدریج کاربردهای عمده تجارت الکترونیکی از جمله فروش آنلاین و مسائل فنی پیرامون آن را مورد توجه قرار خواهیم داد. لازم به ذکر است که برای قسمت نخست این مجموعه مقالات که به کلیات اختصاص دارد، از مطلب آقای شمسزاده استفاده شده و برای قسمتهای بعدی، مطلب به شیوه کاربردی و با ذکر مصادیق ادامه خواهد یافت.
چشمانداز
موضوع تجارت الکترونیکی را میتوان از دو منظر نگریست. نخست دیدگاه تئوریک و کلی به موضوع است که دربرگیرنده تعدادی از مفاهیم اقتصادی و رابطه آن با فناوری اطلاعات است. مدلهای معروف B۲B و B۲C از آن جملهاند. دیدگاه دوم موضوع تجارت الکترونیکی را از منظر کاربردهای عملی و صورتهای واقعی آن بررسی میکند. بهعنوان مثال میتوان درباره چند و چون تبلیغات و بازاریابی آنلاین، روشها و تکنیکهای فروش اینترنتی کالا، معاملات بازرگانی و تبادل اطلاعات تجاری، حراج آنلاین و حتی بانکداری آنلاین )که البته خود موضوع پیچیده و مفصلی است( سخن گفت. واقعیت این است که یک بینش کلی نسبت به صورت مسأله تنها با اشراف نسب به تمام جوانب تئوریک و عملی آن بهدست میآید و اگر بخواهیم نگاه جامعی پیرامون تجارت الکترونیکی داشته باشیم، گریزی از مطرح کردن ابعاد هریک از این جنبهها نیست. در کنار اینها باید سه موضوع مهم دیگر را نیز مورد توجه قرارداد. توجه به این سه موضوع برای موفقیت هر شکلی از تجارتالکترونیکی بسیار مهم است. در وهله نخست باید تاکید کرد که موفقیت در تجارت الکترونیکی بدون داشتن یک شناخت عمومی نسبت به کلیت تجارت و کسبوکار هرگز حاصل نمیشود و نباید تصورکرد صرف دانستن جنبههای تئوریک و عملی تجارت الکترونیکی میتوان کسی را به یک تاجر موفق در اینترنت تبدیل کرد. در گام بعدی آشنایی با مسائل فنی مربوط به طراحی، راهاندازی و نگهداری یک سایت وب در اینترنت از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. زیرا یک سایت وب حکم پلتفرم و سکوی کاری اصلی یک تجارت الکترونیکی را دارد و بعید است که یک تجارت الکترونیکی بتواند بدون بهرهگیری از امکانات یک سایت اینترنتی خوب به موفقیت چشمگیری دستیابد. در گام سوم آشنایی با مسائل حقوقی و مالی مرتبط با این شیوه از تجارت اهمیت زیادی دارد. آگاهی از قوانین موجود در کشور محل اقامت و نیز کشور یا کشورهایی که سایت وب یا دفاتر بازرگانی یک کسبوکار الکترونیکی در آنجا برپا شده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اینک در ادامه مقاله بحث را با تعدادی از مفاهیم تئوریک و نسبتاً آشنا در این زمینه آغاز میکنیم.
مزایای استفاده از تجارت الکترونیکی
به طور کلی مزایای استفاده از تجارت الکترونیکی را میتوان به پنج دسته تقسیم کرد که شامل بستر ارتباطی، از بین رفتن واسطهها، افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان، سفارشی کردن محصولات درخواستی و خدمات پشتیبانی قوی و پیدایش مؤسسات اقتصادی نو پا و رقابت سراسری است.
۱- بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی
یکی از امکاناتی که اینترنت در اختیار تجارت و بازرگانی قرار میدهد اطلاعات نسبتاً کامل و گستردهای است که در مورد هر کالا چه از نظر فنی و چه به لحاظ تجاری میتوان یافت. امکانی که در دنیای واقعی، ارزش تجاری بسیار زیادی دارد اما بدون صرف هزینه و زمان زیاد بهدست نمیآید. ارزش دیگر تجارت الکترونیکی آن است که امکان ایجاد ارتباط با همه افرادی که برای تکمیل یک فرآیند بازرگانی لازم است با آنها تماس گرفته شود، در کوتاهترین زمان از طریق e-mail ،chat و روشهای دیگر امکانپذیر است.
۲- حذف نسبی واسطه ها
حذف واسطهها یکی دیگر از ارزشمندترین دستاوردهای تجارت الکترونیکی می باشد که باعث کاهش بیسابقه قیمت کالاها و خدمات در جهان شده است. براساس برآوردهای انجام شده، حذف واسطهها و ایجاد ارتباط مستقیم بین خریداران و فروشندگان بین ۱۵ تا ۵۰ درصد موجب کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات برای مشتریان شده است.
۳- افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان
ارتباط اینترنتی فرصتی را در اختیار خریداران قرار میدهد که بتوانند با طیف گستردهای از تولیدکنندگان در سرتاسر جهان ارتباط برقرارکنند و از این طریق به تقاضای مورد نظر خود از بین پیشنهادهای مختلف برسند و در مقابل فروشندگان قدرت چانهزنی بیشتری برای کسب امتیاز و مزایای بیشتر داشته باشند. در صورتیکه در دنیای حقیقی به علت محدودیتهای ناشی از فاصله جغرافیایی، مشتریان چنین قدرت انتخابی ندارند. البته این ساختار برای تولیدکنندگان هم دارای مزایا و امتیازات فراوانی است. از جمله میتوان به امکان عرضه و فروش محصولات به تمام مردم جهان اشاره کرد. در واقع تجارت الکترونیکی به تولیدکنندگان امکان جهانی شدن محصولاتشان را با صرف هزینه کم (نسبت به آنچه که در مقابل بهدست میآید) میدهد. شاید جالب باشد که بدانید به عنوان مثال، جلد پنجم کتاب داستانی هریپاتر توانسته است با استفاده از شیوه فروش آنلاین در شب اول انتشار خود فروشی معادل یک میلیون جلد را در جهان داشته باشد. امکان وقوع چنین حادثه شیرینی برای ناشر این کتاب در دنیای حقیقی، آن هم در مدت زمانی کوتاه، یا اصلاً محال بود یا به امکانات گسترده مالی و تبلیغاتی و توزیع نیاز داشت که هر سازمانی توانایی انجام آن را دارا نیست.
۴- سفارشی کردن محصولات و خدمات پشتیبانی قوی
مزیت دیگر تجارت الکترونیکی آن است که شما قادر خواهید بود که محصولات مورد درخواست خود را به صورت سفارش و مطلوب خود خرید کنید. به عنوان مثال ما میتوانیم هنگام مراجعه به سایت شرکت Dell کامپیوتر مورد درخواست خود را با همان خصوصیاتی که مایلیم، سفارش داده و خریداری کنیم. در این فرایند روش کار شرکت دل برای قبول سفارش در خواستی به این صورت است که ابتدا امکان انتخاب و ارائه پیشنهاد در اختیار مشتری قرار میگیرد. سپس پیشنهاد مشتری با توجه به امکانات شرکت مورد بررسی قرار گرفته و نهایتاً مورد قبول یا عدم قبول قرار میگیرد. در صورت قبول درخواست، مراحل بعدی ثبت سفارش و دریافت مبلغ طی میشود و اعلام ارسال کالا و شیوه پیگیری محموله در مدت ارسال از طریق فرستادن e-mailهای متعدد انجام میشود. مشتری نیز به نوبه خود میتواند زمان دریافت را اعلام نماید. نهایتاً مشتری میتواند با دادن اطلاعات مختلف درمورد کالاهای خریداری شده و برقراری ارتباط الکترونیکی با شرکت تولیدکننده نسبت به رفع نقص کالای مورد نظر اقدام نماید.شرکتهایی که از این طریق به فروش محصولات و خدمات خود اقدام میکنند به طور دائم از طریق روش های مختلف، سریع و کم هزینه در ارتباط با مشتریان خود هستند و پشتیبانی قوی باعث ترغیب مردم به خرید از اینترنت میشود. در سالهای نخست رواج شیوه الکترونیکی فروش کالا، استفاده از این روش فقط برای کالای کوچک و ارزان مثل ساعت، عروسک، کتاب، لباس استفاده میشد اما اکنون با توجه به رشد روزافزون تجارت الکترونیکی، صنایع بزرگی همچون صنعت ماشین سازی نیز به این روش رو آوردهاند. مثلا با مراجعه به سایت شرکت فورد میتوانیم ماشین مورد درخواست خود را از نظر رنگ یا امکانات جانبی به دلخواه انتخاب کنیم.
۵- پیدایش مؤسسات اقتصادی نوپا و رقابت سراسری
یکی از پیامدهای تجارت الکترونیکی ایجاد مؤسسات جدید اقتصادی است که توانایی رقابت و حتی در مواردی سبقت گرفتن از شرکتهای کهنه کار را دارند. درحال حاضر دو نوع بازار خرید و فروش یعنی بازار سنتی و حقیقی و بازار مجازی و مبتنی بر شبکه به موازات یکدیگر عمل میکنند و هر کدام دارای قواعد تجارتی خاص خود هستند که گاه دارای خصوصیاتی مشترک و گاه با یکدیگر متفاوت هستند. در برخی موارد کسب و کارهای نوپا توانستهاند با ایجاد سیاستهای کاربردی در بازار جدید مجازی گوی رقابت را از رقبای سنتی بگیرند و بازار محصولات مختلف را تصاحب کنند. مثلا میتوان به رقابت بین مؤسسه BarnesNoble و شرکت Amazon در خرید و فروش کتاب یا موارد دیگری چون Dell در کامپیوتر و etoys در اسباب بازی اشاره کرد.
شکلهای گوناگون تجارت الکترونیکی
استفاده از اینترنت به عنوان مهمترین بستر ارتباطی در تجارت الکترونیکی همزمان با رشد روزافزون شبکه جهانی ارتباطات باعث پیدایش مدلهای گوناگونی در این تجارت گردیده است. این مدلها حاصل تعامل سه گروه اصلی از افراد یک جامعه، از دیدگاه اقتصادی، هستند که عبارتند از دولت یا سازمانهای وابسته (government) ، سازمانهای تجاری و اقتصادی، تولیدکنندگان کالا و ارائهکنندگان خدمات (business) و در نهایت مردم عادی که خریداران نهایی کالا یا خدمات (consumer) هستند.مدلهای مختلف تجارت الکترونیکی از تعامل دوبهدوی این سه گروه اصلی حاصل میشوند.
government consumer business
business b۲g b۲c b۲b
consumer c۲g c۲c c۲b
governmanet g۲g g۲c g۲b
۱- مدل B۲B
در مدل(B۲B)ارتباط بین دو یا چند سازمان، مؤسسه اقتصادی، تولید کنندگان مواد اولیه، تولیدکنندگان انواع مختلف کالای مصرفی، ارائهکنندگان انواع گوناگون خدمات و ... موردنظر است، در واقع این مدل را به نوعی میتوان توسعه یافته مدل قدیمیتر
EDI (Electronic Data Interchange) دانست. ۱مدل B)۲(B دربرگیرنده همان عملیاتی است که درEDI انجام می شد یعنی تبادل اطلاعات، داده ها، ثبت سفارش، خرید و فروش و ... همچنان وجود دارد. اما در مدل جدید فرآیند ارتباطی بسیار باز و قابلانعطاف طراحی شده طوری که تولیدکنندگان مواد اولیه، تولیدکنندگان کالاهای مختلف و فروشندگان و توزیع کنندگان بتوانند به راحتی با یکدیگر ارتباط مستقیم داشته باشند. این به معنی کاهش واسطهها نیز هست. موضوعی که به نوبه خود باعث کاهش قیمتها میشود. عوامل ذکر شده باعث گردیده است که این مدل بهعنوان اصلیترین مدل تجارتالکترونیکی به حساب آید و طی مدت کوتاهی که از زمان پیدایش آن می گذرد درآمد قابل توجهی را نصیب صاحبان سرمایه سازد. براساس آمارهای موجود، بازرگانان و فعالان در این عرصه توانستهاند از درآمد ۴۳ میلیارد دلاری در سال ۹۸ به ۱۳۰۰ میلیارددلار در پایان سال ۲۰۰۴ برسند.
۲- مدلهای B۲C وC۲B
این دو مدل بیانکننده ارتباط متقابل بین تولیدکننده اصلی کالاهای گوناگون با استفادهکننده و خریداران نهایی این محصولات و خدمات می باشد. این روزها میتوان کالاهای مختلفی از مواد اولیه صنعتی گرفته تا اتومبیل، ماشینآلات صنعتی و کالاهای عمومی مانند مواد غذایی، محصولات فرهنگی، گل و گیاه و اقلام کادویی را به همراه طیف وسیعی از خدمات مثل رزرو هتل، بلیط هواپیما، قطار، اتوبوس، اجاره ماشین و ... به صورت آنلاین خریداری کرد. در این دو مدل تولیدکنندگان میتوانند مصرفکنندگان نهایی محصولات خود را شناسایی کنند و محصولات خود را به صورت مستقیم به آنها عرضه کنند B۲C مصرفکنندگان نیز به نوبه خود میتوانند از بین تولیدکنندگان، آنکه شرایط مطلوبتر را دارا میباشد و از هر جهت مناسبتر است را انتخاب نمایند C۲B مدلهای B۲C و C۲B معمولاً دارای مزایایی چون خرید ارزانتر کالا نسبت به دنیای واقعی هستند. مزیت دیگر، امکان ارسال کالا به مکان درخواستی خرید است. فرق اصلی بین دو مدل B۲C وC۲B در نحوه خرید و شیوه ایجاد ارتباط بین مشتریان و تولیدکنندگان میباشد.در مدل B۲C خریداران اطلاعات کافی در مورد کالای مورد نیازشان، شرکت عرضهکننده آن و قیمت خود کالا) در دنیای حقیقی( را دارا میباشند و بیشتر بهعلت پایینتر بودن بهای محصول در اینترنت از این مدل برای خرید خود استفاده میکنند. اما در مدل C۲B اطلاعات مشتری عمدتاً به مشخصات کالای مورد نیازش محدود است و اطلاعات چندانی در مورد شرکتهای عرضهکننده آن یا قیمتهای احتمالی آن ندارد. در این حالت شرکتهای گوناگونی در اینترنت با توجه به شرایط مشتری به او پیشنهاد ارائه میکنند و مشتری از بین این پیشنهادها هر کدام را که برایش مناسبتر بود انتخاب میکند. به بیان دیگر، در B۲C مشتری به یک شرکت تولیدکننده یا فروشنده پیشنهاد خرید را ارائه میکند، اما در مدل C۲B این شرکتهای عرضه کننده هستند که به مشتری پیشنهاد فروش را ارائه میکنند.
۳- مدل C۲C
این شیوه در تجارت الکترونیک عمدتاً براساس مدلی بهوجود آمده است که پیر امیدیار طراح و صاحب سایت eBay و افراد مبتکری مثل او خلق کردهاند. در مدل C۲C فروشندگان اجناس این امکان را مییابند که در یک محیط گسترده اجناس خود را به خریداران نهایی ارائه کنند. پیر امیدیار میگوید ایده فروش کالا از طریق وب سایت در وحله اول برای فروش شیرینیهای پخته شده توسط همسرش برای توزیع در شهر لسآنجلس به ذهنش رسید. او در طرح اولیه سایت خودش از مدل B۲C استفاده کرده بود و به مرور زمان و توسعه این سایت مدل جدیدی را براساس حراج کالا و فروش اجناس دست دوم در دنیای حقیقی طراحی کرده است.امیدیار کوشید با توجه به طیف گسترده بازدیدکنندگان در اینترنت، بستری را فراهم کند که فروشندگان بتوانند کالای خود را به شیوه حراج اجناس )با شیوهای مشابه دنیای واقعی( به فروش برسانند. اما تفاوت اصلی این نوع از حراج تعداد بیشمار شرکتکنندگان و مخاطبان حراج است. امروزه به دلیل استقبال گستردهای که ازeBay بهعمل آمده است، این سایت بهعنوان سمبل C۲C شناخته میشود. سایت eBay توانسته است در سال ۲۰۰۲ میلادی مبلغ ۲۰ میلیارد دلار برای صاحبان خود درآمد ایجاد کند.
۴- مدلهای در ارتباط با دولت
مدلهای مرتبط با دولت را نیز میتوان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول شامل مدلهای G۲B وB۲G است. در این دو مدل سازمانها، نهادها و مراکز دولتی و وابسته به دولت درارتباط با مراکز اقتصادی، بنگاههای تجاری و شرکتهای تولیدکننده و ارائهکننده کالا و خدمات هستند. در این ساختار طرفین با مراجعه به یکدیگر و تعامل با هم از طریق شبکههای کامپیوتری امور بازرگانی میان خود را انجام میدهد. این امور شامل مواردی چون گرفتن انواع مجوزها از دولت و سازمانهای مربوطه، پرداخت وجه مورد درخواست دولت، گرفتن اطلاعات از نهاد دولتی و موارد دیگری است که همگی در این دو مدل خلاصه میشوند. مزیت اصلی این دو ساختار صرفهجویی در انجام عملیات گوناگون برای دولت و سازمانهای مربوطه و کاهش زمان انجام این امور و کاهش نیروهایی است که بیهوده صرف انجام کمبازده و یا بدون بازده در سازمانها میشود. دسته دوم شامل مدلهای G۲C و C۲G است. در این دو مدل ارتباط بین مردم و سازمانهای دولتی مطرح میباشد و رابطه میان دولت و مردم بیش از آنکه ماهیتی تجاری داشته باشد، حول و حوش خدماتی که دولت میتواند به مردم ارائه کند و یا تسهیل ارتباطات مالی مردم و دولت در زمینه امور مالیاتی و مشابه آن دور میزند. فعالیتهای این دو مدل شامل مواردی چون گرفتن انواع مدارک شناسایی، انجام عملیات بانکی و گرفتن اطلاعات از دولت است.دسته سوم نیز براساس مدل G۲G است که ارتباط و تقابل بین دو سازمان دولتی دو یا چند وزارتخانه را فراهم میسازد و مواردی چون ارتباط شهرداریها با پلیس، وزارت کشور، نهادهای نظامی و ... را شامل میشود. در این مدل مبادلات میان دوسوی یک فرآیند الکترونیکی ممکن است شامل مبادلات بازرگانی باشد یا صرفاً به تبادل اطلاعات محدود باشد.
در قسمت قبل به مدلهای مختلف تجارت الکترونیک اشاره کردیم و از مدل B۲C به عنوان یکی از مدلهای اصلی این شیوه تجارت یاد کردیم. بخش مهمی از این مدل تجارت الکترونیک به ابزاری متکی است که کارت اعتباری نامیده میشود و ابزار الکترونیکی نقل و انتقال پول به شمار میرود. بسیاری از مردم مایلند بدانند این کارتها چه هستند و چگونه میتوان آنها را تهیه و مورد استفاده قرارداد. اگرچه در ایران هنوز یک نوع کارت اعتباری استاندارد که در سراسر کشور و در تمام بانکها معتبر باشد و قابلیت استفاده در شبکه اینترنت را (دست کم برای مبادلات داخلی) داشته باشد معرفی نشدهاست، ولی اغلب افراد آشنایی با این کارتها و امکان استفاده از آنها را مقدمه و پیشزمینهای برای ورود به دنیای خرید و فروش الکترونیکی میدانند. در این قسمت از مجموعه مقالات الفبای تجارت الکترونیک نگاهی مختصر به تاریخچه، ساختار و انواع کارت اعتباری خواهیم داشت. در مقالات بعدی شرح نحوه استفاده از این کارتها را در شبکه اینترنت به تفصیل توضیح خواهیم داد.
کارت اعتباری چیست؟
کارت اعتباری یک کارت پلاستیکی است که روی آن نام صاحب کارت و شماره آن به صورت برجسته وجود دارد و پشت کارت یک نوار مغناطیسی دیده میشود که درون خود برخی اطلاعات مهم مثل هویت و آدرس دارنده کارت را ذخیره کرده است. سیستمهای مالی کامپیوتری مانند دستگاههای خودپرداز ATM از این اطلاعات هنگام احراز هویت فرد به منظور برداشت پول استفاده میکنند. یک کارت اعتباری استاندارد شامل یک عدد ۱۶ رقمی نیز هست که حاوی اطلاعات مهمی درباره نوع کارت، بانک صادرکننده آن و اطلاعات دیگر است. این شماره برای دارنده هر کارت منحصر به فرد است. از این شماره برای شناسایی دارنده کارت هنگام انجام معاملات الکترونیکی روی اینترنت نیز استفاده میشود.
تاریخچه
آنطور که در دائرهالمعارفهای بریتانیکا و انکارتا آمده است، استفاده از این نوع کارت برای انجام نقل و انتقال پول ابتدا در دهه ۱۹۲۰ و در کشور آمریکا رواج یافت. در آن زمان برخی شرکتهای خصوصی مانند بعضی از هتلهای زنجیرهای و تعدادی از شرکتهای نفتی مشتریان خود را به استفاده از این کارتها برای سهولت در پرداخت تشویق میکردند. استفاده از این کارتها پس از جنگ جهانی دوم و خروج از رکود اقتصادی شدت گرفت.اولین کارت اعتباری از نوع امروزی آن، یعنی کارتی که بتوان با استفاده از آن در طیف وسیعی از فروشگاهها و کسبوکارها پول مبادله کرد، در۱۹۵۰ توسط Diners Club Inc معرفی شد و هنوز هم یکی از کارتهای اعتباری شناختهشده از این نوع به شمار میرود
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 20 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله الفبای تجارت الکترونیکی - مزایا و مدل های تجارت الکترونیک
