چکیده
سه گیاه اسفرزه ،بارهنگ، پسیلیوم ( متعلق به تیره بارهنگ ) که از منابع مهم تولید طبیعی موسیلاژ جهان شناخته شده و در فلات ایران بهتر از دیگر نقاط می روید . در این تحقیق از نظر کمیت ، کیفیت و افزایش بذر در سطح زراعی تحت اثر عوامل اقلیمی- خاکی برخی مناطق الگویی در ایران مورد مطالعه قرار گرفته است . بذر این گیاه محتوی مقادیر زیادی موسیلاژ است که بیشتر از استفاده های دارویی و صنعتی شهرت دارد .
در حال حاضر بازار بی رقیب عرضه موسیلاژ به تقاضای جهانی ، از ان هندوستان است . ضرورت این تحقیق از آن جهت بود که نشان دهد آیا ایران می تواند از نظر هدفهای یاد شده در مقاله بر هندوستان برتری دارد؟
با توجه به پراکنش طبیعی این گیاهان در فلور ایران سه منطقه کشت دراطراف تهران شامل : باغ گیاه شناسی ملی ایران در ناحیه چیتگر ، مزرعه پژوهشی دانشکده علوم دانشگاه تهران در منطقه مردآباد کرج و ایستگاه پژوهشی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در ناحیه آبسرد نزدیک دماوند و دو منطقه کشت در اطراف اصفهان : یکی در محوطه دانشگاه اصفهان و دیگری در ناحیه کبوتر آباد آن شهر ، در نظر گرفته شده است. این گیاهان دست کم در سه نوبت متوالی : اوایل بهار ، اواسط بهار و اواخر بهار در قالب طرح بلوکهایی به کلی تصادفی ( چهار تکراری ) با در نظر گررفتن فاصله کاشت پایه ها در هر بلوک کشت شوند .
با توجه به طول دوره کشت ومنطقه مناسب ، می توان نتیجه گرفت که کشت اسفرزه در تهران و کشت پسیلیوم و بارهنگ در اصفهان بیشتر مقرون به صرفه است . به طور کلی مناسبترین زمان و مکان کشت جهت تولید محصول بذر بارهنگ ، کشتهای دوم در محوطه دانشگاه اصفهان و کشت اول ناحیه کبوتر آباد به ترتیب با مقادیر 275 و 230 گرم بر متر مربع است .
بالاترین مقدار محصول بذ رمربوط به کشت اول اسفرزه در ناحیه همند ، برابر 310 گرم بر متر مربع است . بهترین زمان و مکان کشت پسیلیوم از نظر محصول بذر کشت اوایل بهار در کبوتر آباد با 175 گرم بر متر مربع است . از طرفی مقایسه میانگین محصول بذر در مناطق مختلف کشت نشان می دهد که این محصول برای اسفرزه در همند ( 208 گرم بر متر مربع ) ، برای بارهنگ در محوطه دانشگاه اصفهان ( 232 گرم بر متر مربع ) و برای پسیلیوم در کبوتر آباد ( 195 گرم بر متر مربع ) بیشتر از نقاط دیگر بوده واسفرزه بیشتر از بارهنگ و این یکی بیشتر از پسیلیوم محصول می دهد .
مقدمه
بررسیها نشان می دهد سه گیاه مورد مطالعه از منابع مهم تولید طبیعی موسیلاژ در جهان به شمار می رود . این سه گیاه متعلق به سرده پلانتاگو از تیره پلانتاژیناسه (بارهنگ ) است . این تیره بیشتر از نظر استفاده دارویی و صنعتی دانه برخی از گونه ها آن اهمیت دارد . در این پژوهش با توجه به نتایج حاصل از مطالعه موسلاژ در گونه های دیگر ، سه گونه پلانتاگو به نامهای اسفرزه ، بارهنگ معمولی و پسیلیوم که به لحاظ مصارف پیش گفته بیش از سایر گزینه ها مطرح است ، در سطح زراعی مورد استفاده قرار گرفته است .
روش مطالعه
با توجه به گستره های طبیعی این گیاهان در ایران و نظر به خصوصیتهای اقلیمی – خاکی این گستره ها ، سه منطقه کشت در اطراف تهرانودر منطقه کشت در اطراف اصفهان به منظور پرورش زراعی گونه های یاد شده ، همراه یکدیگر و در کنار هم در نظر گرفته شده و با استفاده همه جانبه از منابع مطالعاتی مختلف و پیشرفتهای علمی و عمومی در این زمینه ، اقدامهای لازم برای اجرای کار تحقیق شروع شد .
سه منطقه اطاف تهران عبارتند از :
1- باغ گیاه شناسی ملی ایران در ناحیه چیتگر کیلومتر 15 بزگراه تهران کرج با طبیعت معتدل و خاک شنی بسیار سبک .
2- مزرعه پژوهشی دانشکده علوم دانشگاه تهران در ناحیه مرد آباد کرج با طبیعت قشلاقی و خاکی لومی – ماسه ای دارای بافت متوسط .
3- ایستگاه پژوهشی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ، واقع در ناحیه همند آبسرد نزدیک دماوند با طبیعت ییلاقی و خاک لومی – رسی به نسبت سنگین .
دو منطقه اطراف اصفهان : یکی در محوطه دانشگاه اصفهان ودیگری در ناحیه کبوتر آباد که به طور متفاوتی دارای ترکیبی از شرایط اقلیمی – خاکی سه منطقه اطراف تهران بود .
بذرهای مورد نظر جهت کشت از مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی اصفهان تهیه شد.
زمین جهت کشت در هر نوبت به 12 کرت برای سه گیاه در چهار تکرار به ابعاد 2×2 متر و فاصله ایمنی یک متر از یکدیگر و جوی آبیاری تقسیم شد . کشت در هر کرت : برای اسفرزه شامل 11 ردیف با فاصله 20 سانتی متر، برای پسیلیوم شامل 8 ردیف با فاصله 5/28 سانتی متر و برای بارهنگ شامل 6 ردیف با فاصله 40 سانتی متر از یکدیگر در نظر گرفته شد . درهر ردیف تعداد زیادی بذر کاشته شد تا چنانچه بذرتوان رویشی نداشته باشد و یا تحت عوامل نامسائد محیطی جوانه نزند ، تراکم مناسب از بین نرود.
پس از سبز شدن بذرها و از بین رفتن احتمال عوامل نامسائد ، بوته ها به فاصله فوق برای هر گونه تنگ شد و تراکم هر بوته در هر کرت آزمایشی به طور یکنواخت نگه داشته شد. عمق کاشت بریا بارهنگ به طور تقریبی در سطح خاک و برای دو گونه دیگر در لایه بسیار نازکی پایینتر از سطح انتخاب شد .
آبیاری سبک به صورت بارانی 2 بار در هفته برای ماه اول کشت وسپس هر 5 تا 8 روزیک بار برای ماههای بعدی انجام شد و در آخر کار به 10 روز یک بار یا بیشتر بسنده شد .وجین با دست در فواصل آبیاری و به طور مداوم در طول آزمایش انجام گرفت.عملیات تنک کردن در جریان وجین اول وپس از اینکه هر گیاه چند برگی شد صورت گرفت ، به نحوی که فاصله مناسب بین بوته ها روی هر ردیف تامین شد .
مقدار محصول بذر بر حسب کیلوگرم بر متر مربع ( با حذف گیاهان حاشیه کرت ) برای کشتهای مختلف هر منطقه تعیین شد . از آنجا که میوه های این گیاهان در اواخر دوره رشد به تدریج می رسد . در فاصله های زمانی مناسب سه تا چها بار نسبت به برداشت محصول اقدام و پس از آن عملیات بوجاری و توزین بذرها انجام گرفت .
محاسبات آماری مربوط به ویژگیهای گونه های گیاهان ، زمان کشت انها ، مکان کشت ، مقدار محصول نهایی و غیره در قالب گروههای آماری مختلف ، بر اساس آزمون دانکن ، با کسب سطوح اطمینان بالای 88 درصد درمرکز آمار موسسه تحقیقات اصلاح بذرو نهال کرج به انجام رسید ..
جدول شمارة 1 . طول دورة کشت هرگیاه و میانگینهای حداکثر دما
در مناطق پنج گانه کشت گیاهان
مناطق کشت و گیاهان کشت در آنها دورة کشت اول دورة کشت دوم دورة کشت سوم
طول دورة روز حداکثر دما
C حداقل دما
C طول دورة
روز حداکثر دما
C حداقل دما
C طول دورة
روز حداکثر دما
C حداقل دما
C
کبوتر آباد بارهنگ پیسیلیوم 151
151 7/23
7/32 2/14
2/14 80
123 5/33
2/34 9/15
2/15 -
-
-
-
-
-
دانشگاه اصفهان بارهنگ
پیسیلیوم 152
171 7/32
33 9/14
9/18 117
138 7/34
7/32 3/20
6/18 -
- -
- -
-
باغ گیاهشناسی چیتگر بارهنگ پیسیلیوم اسفرزه 127
119
55 7/32
6/29
6/29 4/21
4/18
5/18 162
115
70 3/31
5/34
7/31 7/20
23
4/20 164
128
72 4/30
7/33
5/35 7/19
2/18
3/23
مزرعةپژوهشی دانشکده علوم در کرج پیسیلیوم اسفرزه 129
97 2/31
5/28 16
6/13 122
78 3/32
3/32 17
2/17
*
86 34
7/33 4/18
18
هند بارهنگ پیسیلیوم اسفرزه 129
164
100 7/29
27
7/30 8/12
4/10
9/15 *
163
90 1/29
1/27
1/29 4/11
2/10
9/11 *
*
* 1/27
4/25
3/31 2/10
3/9
5/13
بعلت تاخیر کشت ، گیاهان به بذر نشستند .
-کشت انجام نشد شروع کشت اول در هند آبسرد اواخر اردیبهشت و در سایر مناطق اوایل اردیبهشت بوده است . شروع کشت نوبت دوم در هند آبسرد اواخر خرداد و در سایر مناطق اوایل خرداد بوده است . شروع کشت نوبت سوم در هند آبسرد اواسط تیر ماه و در باغ گیاه شناسی و در مزرعه کرج اواسط خرداد بوده است .
جدول شماره 2 . مشخصات خاک شناسی مناطق پنجگانه کشت
کبوتر آباد دانشگاه اصفهان باغ گیاهشناسی چیتگر تهران مزرعه پژوهشی دانشکده علوم در کرج هند
آبسرد
درصدشن(sand) 30 54 84 34 26
درصد لیمون(silt) 47 22 11 49 41
درصد رس(clay) 23 24 5 17 23
بافت خاک لومی شنی، رسی، لومی شنی، لومی لومی، شنی لومی، شنی
درصد نیتروژن کل 11/0 09/0 08/0 09/0 10/0
فسفر قابل جذب
(p.p.m) 4/21 8/2 64 10 1/17
پتاس قابل جذب
(p.p.m) 360 220 660 170 580
یون کلسیم(meq/L) 5/9 5/25 5/8 5 5
یون منیزیم(meq/L) 2/4 7/6 3/5 6/3 6/4
اسیدیته کل اشباع(pH) 7/7 5/7 4/7 7/7 4/7
هدایت الکتریکی
(سیلسیوس) 3/2 2/3 2/2 92/0 1
نتایج بحث
با توجه به ارقام جدول شماره 3 و نتایج آماری مبتینی بر آن در ادامه یک جمعبندی استنتاجی در ده قسمت ارائه خواهد شد :
جدول شماره 3 . محصول بذر سه گیاه(gr/m2) در نوبتها و مناطق مختلف کشت
زمان و مکان کشت بارهنگ اسفرزه پسیلیوم
کشت اول در کبوتر آباد
کشت دوم در کبوتر آباد
کشت سوم در کبوتر آباد
میانگین 230
219
-
224 -
-
-
- 175
144
-
159
کشت اول در دانشگاه اصفهان
کشت دوم در دانشگاه اصفهان
کشت سوم در دانشگاه اصفهان
میانگین 208
257
-
232 -
-
-
- 93
120
-
106
کشت اول در باغ گیاهشناسی
کشت دوم در باغ گیاهشناسی
کشت سوم در باغ گیاهشناسی
میانگین 170
158
161
163 108
122
85
105 38
44
25
35
کشت اول در مزرعهپژوهشی کرج
کشت دوم در مزرعهپژوهشی کرج
کشت سوم در مزرعهپژوهشی کرج
میانگین -
-
-
- 128
186
111
135 76
47
*
61
کشت اول در ناحیه هند
کشت دوم در ناحیه هند
کشت سوم در ناحیه هند
میانگین *
*
*
* 310
106
*
208 *
*
*
*
به علت مساعد نبودن شرایط کشت گیاهان به باردهی نرسیدند
- کشت انجام نشد
1) مطالعة فنولوژی این گیاهان نشان می دهد که طول دورة رشد پیسیلیوم ( حداقل 115 و حداکثر 171 روز ) بیشتر از بارهنگ ( حداقل 80 و حداکثر 164 روز ) و در بارهنگ بیشتر از اسفرزه ( حداقل 55 و حداکثر 100 روز ) است .
2 ) منطقة کبوتر آباد و دانشگاه اصفهان برای کشت اسفرزه ، منطقة مرد آباد کرج و هند آبسرد برای کشت بارهنگ و منطقة هند آبسرد برای کشت پیسیلیوم مناسب نیست . از طرف دیگر بررسیها نشان می دهد که از منطقه اصفهان برای کشت پیسیلیوم و بارهنگ و از منطقة تهران برای کشت اسفرزه بهتر می توان استفاده کرد( نمودارهای1و2و3 ) .
3 ) با توجه به طول دورة کشت و منطقة مناسب برای کشت که در بالا به آن اشاره شد می توان نتیجه گرفت که کشت اسفرزه در تهران نسبت به کشت پیسیلیوم و بارهنگ در اصفهان به صرفه نزدیکتر است .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 22 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله اثر اقلیمی – خاکی بر مبنای محصول بذر اسفرزه ،بارهنگ و پسیلیوم
