تحلیل محتوای کتابهای درسی سال اول دوره ی راهنمایی بر حسب سازه ی انگیزه پیشرفتمقدمه :
نظام آموزش و پرورش هر کشور مجموعه تدابیر سازمان یافته ای است که امکانات بالقوه انسانها را تحقق می بخشد و شرایط مناسبی را در قالب برنامه ها و فرصتهای آموزشی در اختیار فراگیران قرار می دهد تا امکان آشنا شدن با برنامه های فرهنگی و تجربه های شان را پیدا کنند و بتواند استعدادهای ذاتی خود را از قوه به فعل دراورند.
آموزش ابتدایی- راهنمایی و متوسطه به عنوان جزیی از آموزش و پرورش به منزله پایه ای برای آن محسوب می شود زیرا این آموزش در واقع نقطه شروع یک حرکت طولانی و مهم در زندگی فرد است آنها پس از چندی که تجربیاتی را در خانواده و جامعه کسب می کنند وارد مدرسه می شوند و اولین تجربه آموزشی رسمی را در مدرسه کسب کنند.
گرایش به یادیگری مادام العمر در خانواده و در شکل وسیعتر در مدرسه شکل می گیرد در این مرحله است که جرقه خلاقیت در زندگی روشن و یا خاموش می شود . دستیابی به دانش به واقعیت می پیوندد و یا عملی نمی شود.
اینجاست که همه ابزارهایی برای توسعه خود ،منطق و تحلیل ، قضاوت و حسن مسئولیت ،کسب می کنند و می آموزند که در مورد نیازهای پیرامون خود کنجکاو باشند .
برنامه درسی به عنوان عامل مهم آموزش و پرورش در این دوره شامل کلیه فعالیتهای فرا گیران ، انواع وسایل آموزشی و شرایط اجرایی برنامه ها می باشد از میان مواد آموزشی مود استفاده در دوره راهنمایی کتاب درسی به دلیل انتخاب شیوه تدریس و محتوای آموزشی مهمترین عنصر محسوب می گردد.
زیرا شامل مجموعه ای سازمان یافته مبنای برای تعیین برنامه درسی و همچنین حاوی اطلاعات زیادی می باشد. کتاب درسی به منزله تربیون رسمی هر کشور می باشد که برای تمام افراد و مخصوصا « کودکان » لازم است انتشار یابد.
با توجه به اهمیت کتابهای درسی ضروری است که آنها همواره مورد تجزیه و تحلیل ، نقد و بررسی و تغییر و تحول قرار گیرند تا بتواند مطابق زمان پیش رفته و از هر حیث مفید واقع شوند.
دانش آموزان بیش از همه باید اندیشه یادگیری پیدا کنند برای نیل به این مقصود باید فلسفه درست فکر کردن را به دانش آموزان آموخت.
ارزشیابی از آموزش دین و زندگی که بر اساس اصول علمی و با استفاده از روشهای آماری صورت گرفت نشان داد که متاسفانه آنچه به دست آمده از آنچه می بایست به دست می آمد فاصله بسیار دارد.( رئیس دانا . فرخ لقا ص 102- 1371)
و همچنین یکی از اهداف عمده موسسات آموزش و پرورش قوه تفکر منطقی دانش آموزان است حال جای این سئوال باقی است که آیا نظام آموزش و پرورش رسمی کشور ما به گونه ای طراحی شده است که شاگردان را صاحب خلاق کرده ومنطقی بار آورد؟
در این زمینه کتابهای درسی در پرورش خلاقیت نقش به سزایی دارند و به دلیل همین اهمیت در این تحقیق سعی بر این است که روشن شود آیا محتوای کتاب درسی در جهت منطقی بار آوردن دانش اموزان تدوین شده است یا نه؟
آیا سازماندهی متن به تصاویر به پرسشها و فعالیت ها به گونه ای است که دانش اموزان درگیر فعالیت ساخته و به سوی پژوهش دعوت ککند؟
بعهده مدرسه است که در راه آماده کردن فرد برای آینده ،کودکان و نوجوانان را افرادی خلاق بپرورند به دانش آموزان درنحوه آن به عقیده گلیلفورد تا وقتی انسان به مشکلی برخورد نکند زندگی او از روی عادات و یا بر مبنای دور زدن مشکلات سپری شود خلاقیتی در کار نخواهد بود ولی همین که با مشکلی برخورد کرد و خواست آن را حل کند آن فرایند فکری و اعمالی که متعاقب آن برای حل مشکل ایجاد می شود خلاقیت نام دارد.
اگر بخواهیم زمینه پژوهش خلاقیت بچه ها فراهم شود ضرورت دارد. در برنامه ریزی درسی و هنگام تنظیم محتوا ،محتوای کتاب به گونه ای سازماندهی شود که در یادگیری مفاهیم و پرورش آنها با یادگیرنده خود با توجه به فعالیتهایی که برای او تحت عنوان فعالیتهای یادگیری تدارک دیده می شود به امر یادگیری اقدام کند.
چرا که تکیه به فعال بودن دانش آموزان در جریان یادگیری کلاسی یا خارج از آن سبب می شود که فرد اصلاحات بیشتری در اختیار داشته باشد و هم زمینه رشد اتکا به نفس و استقلال فکری و عدم وابستگی را به دیگران را فراهم کند.
بیان مسئله :
از آن جایی که کتاب درسی در ایران یکی از مهم ترین نقش ها را در آموزش و پرورش کشور ایفا می کندو معلمان تمام فعالیتهای خود را بر محور کتاب درسی متمرکز می سازند و در جهت تحقق اهداف از پیش تعیین شده در کتاب ، جریان یادگیری دانش آموزان را هدایت می کنند، بنا بر تالیف ، کتاب درسی بر اساس موازین و اصول برنامه ریزی درسی و مبتنی بر اصول و یافته های علمی باید انجام گیرد و هدایت شود.
رسیدن به هدف های واقعی آموزش و پرورش که به ایجاد تغییرات مهمی در رفتار و نگرش دانش آموزان منجر می گردد و به کسب مدارج علمی پرورش فکر منتهی می شود نیاز به برنامه ریزی های گوناگون و همه جانبه دارد که فقط یکی از آنها مربوط به تهیه و تعلیم کتاب درسی مطلوب است بنابراین یکی از مراحل اساسی برنامه ریزی در این انتخاب محتوای آن است.
اهمیت و ارزش محتوا از این بعد که به ماهیت فلسفی محتوی برنامه درسی می پردازد بیشتر ناظر بر این امر است که محتوای ارائه شده تا چه حد برای فراگیر سودمند و مفید است و میزان اثر گذاری آن بر ذهن و درک دانش آموز چقدر است؟
یا به عبارت دیگر آیا مطالب و محتوای برنامه درسی ارزش فرا گرفتن را دارد یا خیر؟
این بررسی ها و تحلیل ها به برنامه ریزان و مؤلفان کتابهای درسی کمک می کند تا در هنگام تهیه ،تدوین و یا انتخاب کتاب درسی برای دوره های تحصیلی و از جمله در مورد کتابهای دوره ی راهنمایی که موضوع بحث این پژوهش است تصمیم های صحیحی را اتخاذ نمایند.
نوعی از تحلیل که برای برنامه ریزان درسی ،مولفان و تصمیم گیرندگان بسیار مفید و ضروری است .( تحلیل و محتوا)است یعنی نوعی از تحلیل که کمک می کند تا مفاهیم ، اصول ،انگیزه ها ، نیازها ،نگرش ها و کلیه اجزای مطرح شده در محتوای آموزش و پرورشی کتاب ها مورد بررسی علمی و عملی قرار گرفته و با اهداف برناخه های درسی دوره ی راهنمایی مقایسه شوند.
این پژوهش به صورت واضح و مشخص به دنبال دستیابی پاسخ این مسئله است که ...
نحوه ارائه مطالب چگونه می باشد ؟ آیا به درگیری دانش آموز با متن می انجامد یا نه؟ محتوای کتاب درسی دورة راهنمایی ،به لحاظ پرداختن به سازه ی انگیزه ی پیشرفت و مؤلفه های آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
( یکی از مسائل مهم در تعلیم و تربیت واقعی چنانکه گفته شده فهم و درک مطالب است. این مسئله ارتباط نزدیکی با فعالیت دانش آموز دارد و فعالیت دانش آموز در حد قابل توجهی تحت تاثیر نوع و چگونگی ارائه مطالب و تجاربی است که به صورت برنامه درسی برای او فراهم شده است.
هر چند نقش معلم و روش تدریس او دراین میان قابل چشم پوشی نیست اما شیوه ارائه مطالب حتی بر روش تدریس معلم نیز اثر می گذارد. بر این اساس با توجه به اهمیت فعالیت دانش آموزان لازم است ، روش ارائه محتوای به گونه ای باشد ه برانگیزاننده فراگیر شود.
بنابراین در این پژوهش ،به دلیل اهمیت شیوه ارائه مطالب و محتوای برنامه درسی به میزان انگیزه و فعالیت فراگیر و همچنین در اندیشیدن و دنبال کردن مسائل کتب دوره ی راهنمایی از حیث چگونگی ارائه مطالب ،محتوای کتاب مورد بررسی قرار می گیرد تا میزان ایجاد درگیری دانش آموز با متن و تفکر بر مطالب و فعالیت در جهت حل مسائل تعیین گردد. مطالب و محتوای کتب می تواند به گونه ای ارائه شود که همه اطلاعات را به دانش آموز ارائه دهد و فراگیر به چیزی بیش از حد آنها نیازمند نباشد از طرف دیگر در ارائه مطالب می توان از شیوه فعال کمک گرفت و مطالب و محتوی را به گونه ای ارائه کرد که فراگیر ناچار از تفکر و تجزیه و تحلیل مطالب باشد و درگیر با مسائل گردد.
بنابراین مسئله اصل این که آیا این شیوه ارائه مطالب و محتوی برنامه درسی مطلوب است و قاعدتا منجر به کشف و مضموم سازی می شود و آیا کتب درسی باید به چنین شیوه هایی در ارائه مطالب متوسط گردند؟ یا به زبان واضح تر میزان فعالیت متون ، تصاویر،جمع آوری شده در کتب چقدر می باشد و چه پیشنهادهای مناسبی برای تغییر وضعیت آن میتوان بیان نمود؟)
ضرورت و اهمیت تحقیق
هدف تعلیم و تربیت تفهیم مطالب و محتوای برنامه درسی به دانش آموزان است و تفهیم مطالب رابطه مستقیم به میزان فعالیت های یادگیری دانش آموز دارد و فعالیت یادگیری متاثر ازعوامل متعددی ا زجمله چگونگی ارائه مطالب و محتوای برنامه درسی است.
زیرا شیوه ارائه مطالب و محتوای به شوق ورغبت دانش آموزان اثر دارد. و رغبت مستقیما به میزان فعالیت اثر می گذارد و همچنین در نظام آموزشی ایران مهمترین رکن آموزش و پرورش برنامه درسی محدود به کتاب درسی است که به صورت مرکزی تهیه می گردد و در اختیار دانش آموز و مدرسه قرار می گیرد و از آنجا که ارزشیابی از عملکرد تحصیلی دانش آموز و همچنین برنامه کار معلم و مدرسه مبتنی بر آن است از اهمیت بسزایی برخورداری است از آنجا که یکی از ابزارهای مهم کتاب درسی می باشد و نقش محوری و مهمی را در جریان آموزش ایفا می کند در تدوین و تفهیم محتوای آن باید دقت و ظرافت خاص مبذول گردد. اهمیت این پژوهش با استناد به این دلایل می باشد.
1- در کشور ایران به دلیل کمبود منابع اطلاع رسانی و وجود تعداد دانش آموزان زیاد کتاب درسی مهمترین نقش را در جریان آموزش ایفا میکند بنا بر این لازم و ضروری است می باشد که هر چند وقت کتابهای درسی به دقت مورد بررسی و ارزشیابی قرار گیرد.
2- کتاب درسی که عمده ترین منبع یادگیری دانش آموزان است در صورتی که محتوای کتابهای درسی همسویی مستقیم با اهداف درسی نداشته باشد تحقق آن نیز غیر ممکن خواهد بود بنابراین ضرورت دارد مورد ارزشیابی دقیق قرار گرفته و نواقص مشخص شود. بازنگری اصلاح و در صورت لزوم تغییرات لازم صورت گیرد.
3- دوره راهنمایی به عنوان پیشتاز ،راهنمایی و مشاور و پایه برای تحصیلات متوسطه است بنابراین برنامه های درسی این دوره به خصوص کتب درسی آن پیوسته مورد ارزشیابی و تجدید نظر قرار گیرد.
4- در کشور ما هر سال مبلغ قابل توجهی به چاپ آنها اختصاص داده می شود پس با توجه به هزینه های مصرفی لازم است تدوین و چاپ آنها هر چند سال یکبار مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و بدینوسیله از طرفی هزینه های اضافی و نابجا جلوگیری می شود.
5- برای بازسازی همه جانبه اقتصادی ،اجتماعی ،و فرهنگی هماهنگی میان مقاطع وگسترش تدارک آموزش مادام العمر به منظور توجه به هدایت نسل جوان به سوی مهارتهایی جهت دسترسی به دانش ضرورت دارد. پس لازم است محتوای کتاب های درسی از لحاظ اصول سازماندهی مورد ارزشیابی قرار گیرد.
6- در صورتی که دانش آموز در تجارب یادگیری سهیم گردد و یادگیری او عمیق و بهتر معنا دار صورت خواهدگرفت پس لازم است چگونگی شیوه ارایه محتوا با روش فعال مشخص گردد تا آموزش طراحی گردد که به عنوان آزمایشگاهی برای یادیگری چگونه آموختن باشد.
7- کشورهای پیشرفته به طور مرتب و مستمر در خصوص محتوای کتاب های درسی دوره های مختلف به ارزشیابی و تحقیق پرداخته و بر اساس همین تحقیقات مواد ،محتوا و روش های تدریس ها تغییر می دهند.
بنابراین لازمه یادگیری فعال،پویا و خلاق ،مستلزم دگرگونی در روش ها ، نگرش ها و راهبردهای آموزشی در کلاس درسی و کتاب های درسی می باشد. بر این دگرگونی باید از تجربیات و یافته های تحقیقی و علمی و عملی دیگر کشورها که در این زمینه موفق بودهاند ونتایج آزمون های مطالعات بین المللی ریاضی و همچنین از منبع موثق و سودمند علمی کتاب های الگوی تدریس ( بهرنگی ص 260-1371).
می توان از نتایج ارزشیابی کتاب های درسی بهره جست و تغییرات مطلوب در کتاب های درسی و در کتاب های دوره ی راهنمایی ایجاد نمود.
از مؤلفه های سازه پیشرفت: 1- سطح آرزوی بالا 2- رفتار ریسک کردن پایین 3- ارتقا طلبی
4- پشتکار 5- میل به انجام کار متوقف شده 6- داشتن ادراک پویا از زمان 7- آینده نگری 8- کاری را به خوبی انجام دادن 9- توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست ،همکار و الگو
10- رفتار موفق و تمایل به خوب انجام داده کارها نام برد.
اهداف تحقیق:
با توجه به این که امروزه در جوامع نیاز به ابداع و نوآوری و پیشرفت در زمینه ها و ابعاد مختلف روز به روز بیشتر احساس می شود اگر هدف به وجود آوردن انسان های مستقلی است که توانایی آفرینش و تولید را داشته باشند و دنباله رو دیگران نباشند.
باید از آموزش و پرورش و برنامه های درسی و مدرسه شروع کرد. نظر به اینکه در میان عوامل گوناگون مؤثر در نظام آموزشی کشور کتاب درسی جایگاه ویژه ای دارد و از نظر بسیاری از دست اندر کاران آموزش و پرورش ،تنها مظهر فعالیت های مربوط به برنامه ریزی درسی است . در همین راستا هدف های کلی این تحقیق به شرح زیر ارائه می گردد.
هدف اصلی مطالعه بررسی
این کتاب ها را به سازه ی انگیزه پیشرفت برای پیشرفت کشور و مؤلفه های آن بررسی کنیم و از تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ی راهنمایی ایران میزات توجه این کتاب ها را به سازه ی انگیزه پیشرفت برای پیشرفت کشور ومؤلفه آن بررسی کنیم و از هدف تحقیق این امر است که کتاب درسی مذکور تاچه حد دانش آموز را به درگیری به متن کشانده وموجبات پیشرفت آنها را مهیا می کند و او را به فعالیت متفکرانه و اکتشفاتی وا می دارند.
هدف کلی:
تعیین میران توجه محتوای کتابهای درسی دوره ی راهنمایی نسبت به سازه ی انگیزه پیشرفت و مؤلفه های آن
اهداف جزیی:
1- تعیین میزان محتوای کتابهای دینی و قرآن سال اول دوره ی راهنمایی نسبت به سازه انگیزه پیشرفت و مؤلفه های آن.
2- تعیین میزان محتوای کتابهای فارسی سال اول دوره ی راهنمایی نسبت به سازه انگیزه پیشرفت و مؤلفه های آن.
3- تعیین میزان محتوای کتابهای ریاضی سال اول دوره ی راهنمایی نسبت به سازه انگیزه پیشرفت و مؤلفه های آن.
4- تعیین میزان محتوای کتابهای علوم تجربی سال اول دوره ی راهنمایی نسبت به سازه انگیزه پیشرفت و مؤلفه های آن.
5- تعیین میزان محتوای کتابهای تعلیمات اجتماعی سال اول دوره ی راهنمایی نسبت به سازه انگیزه و پیشرفت و مؤلفه های آن.
تعریف نظری متغیرها:
1- تحلیل: برشکستن مطالب به اجزاء تشکیل دهنده آن و یافتن روابط بین اجزاء و نحوه سازمان یافتن آنها اطلاق می شود.
2- محتوا: عبارت است از مجموعه مفاهیم و مهارتها و گرایش هایی که از سوی برنامه ریزان انتخاب و سازماندهی می شود. در عین حال محتوا آثار حاصل از فعالیت های یاددهی یادگیری معلم و شاگرد را نیز در بر می گیرد ( نیکس 1363، ص 62) و به عبارت دیگر محتوا همان پیام های آموزشی است ( سیف، علی آبادی 1368، ص 157).
3- تحلیل محتوا: یک روش پژوهشی است که به صورت منظم و عینی برای توصیف مقداری محتوای آشکار ارتباطات به کار برده می شود. ( دلاور 1374 ، ص 275).
4- ارائه فعال : شیوه ای که دانش آموز خود در یادگیری فعالیت مستقیم دارد.
5- ارائه غیر فعال : شیوه ای که دانش آموز خود در یادگیری فعالیت مستقیم ندارد.
6- واحد تحلیل: آنچه باید به عنوان مقوله مورد بررسی و تجربه قرار گیرد.
تعریف عملیاتی متغیرها:
1- تحلیل : تفکیک جمله های متن – پرسش ها – تصاوی رو فعالیت ها به مقوله های فعال و غیر فعال
2- محتوا: در این پژوهش جملات- تصاویر – پرسشها – فعالیتها – بعنوان محتوا قابل بررسی در نظر گرفته شده است.
3- تحلیل محتوا: تفکیک مقوله ها به فعال و غیر فعال است.
4- ارائه فعال : در این تحقیق مقوله های (e-f-g-h) درمتن (c-d) در پرسش ها و b... تصاویر نشانگر شیوه فعال در هر قسمت می باشد.
5- ارائه غیر فعال: در این روش مقوله های (a-b) در پرسش ها و مقوله (a) در اشکال بوده است.
6- واحد تحلیل: بزرگترین واحد تحلیل در این تحقیق کتاب و کوچکترین واحد تحلیل جمله است. در متن به صورت جملات خبری و پرسشی در پرسش ها به صورت پرسش و در اشکال به موارد استفاده دانش آموزان از تصاویر اطلاق می شود.
متن : مجموع جملاتی که به صورت خبری یا پرسشی برای ارائه حقایق در درس اصلی کتاب آورده شده است.
پرسش: در روش ویلیام رومی (1968) منظور از پرسش سوالاتی است که در پایان در درس با فصل به منظور ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان مطرح شده است.
شکل: دراین تحقیق هر یک از تصاویر کتاب هندسه یک برای توضیحات درسی موردنظر است.
شاخص درگیری: نسبت به کارگیری مقوله های فعال به کل مقوله ها غیر فعال به متن اشکال و پرسشها و فعالیت های کتاب.
روش ویلیام رومی: منظور کاربرد ابزاری است که به وسیله ویلیام رومی ساخته شده است و در این تحقیق از آن به عنوان ابزار اصلی استفاده می شود با استفاده از این روش می توان متن و تصاویر پرسشها و فعالیت های کتاب دوره ی راهنمایی را در دو مقوله فعال و غیر فعال دسته بندی و ارزشیابی کرد.
فصل دوم : ادبیات و پیشینه مطالعاتی
مقدمه :
به منظور تغییر واصلاح کتاب درسی مقاطع تحصیلی تلاشهای صورت پذیرفته است. و برای تدوین کتابها جوانب متعددی مورد توجه بوده است . انجام تغییرات اصلاحی و کتابها امری بس مهم وکاری بس دشوار است که در این خصوص برنامه ریزان درسی به موازات آن کل دست اندرکاران نظام آموزشی بایستی اقدامات لازم را مبذول نمایند.
مفهوم انگیزه پیشرفت
انگیزه پیشرفت ،میل و اشتیاق یا تلاش و کوششی است که فرد برای دستیابی به یک هدف با تسلط بر اشیاء ، امور ، اندیشه ها و یا یک معیار متعالی ،از خود ابراز میدارد (ویلدر ، 1989)
به اعتقاد مواردی ( به نقل از هجل وزیگر ، 1992) انگیزه پیشرفت به مفهوم انگیزه غلبه بر موانع و مبارزه با آنچه که به دشواربودن شهرت دار می باشد.
کورمن (1977) معتقد است که انگیزه پیشرفت ، عبارت است از آرزو برای پیشی گرفتن بر یک رفتار ویژه که به صورت ملاک یا معیار درآمده باشد ( کورمن ، ترجمه شکرکن ،1370)
رابینز (1993) معتقد است که انگیزه پیشرفت ،گرایشی برای پیشی گرفتن از دیگران و تلاش برای دستیابی به موفقیت و پیشرفت با توجه به ملاک های مشخصی ، می باشد.
به طور کلی انگیزة پیشرفت در برگیرندة الگویی از برناه ریزی ، فعالیت ها ، و احساس هایی است که با تلاش برای دست یابی به نوعی برتری ،مرتبط می باشد. جدول 1 این ویژگی ها را به تفکیک نشان میدهد.
جدول 1- ویژگی های شخصیتی افراد دارای انگیزه پیشرفت و فاقد انگیزة پیشرفت.
ویژگی های افراد دارای انگیزة پیشرفت ویژگی های افراد فاقد انگیزه پیشرفت
برای دستیابی به موفقیت انگیزه دارند. برای دوری از شکست انگیزه ندارند.
موفقیت مدارند. شکست مدارند.
تکالیفی با دشواری متوسط را انتخاب می کنند. تکالیفی با دشواری آسان یا سخت را انتخاب می کنند.
دارای اعتماد به نفس هستند. مضطرب هستند.
مستقل هستند. وابسته به بازخورد و هدایت هستند.
با پشتکار و پی گیر هستند. بی میلی و ناراحتی دارند.
شکست را نتیجة فقدان تلاش تلقی می کنند. شکست را نتیجة‌فقدان توانایی تلقی می کنند.
اهداف طولانی مدت دارند. اهداف کوتاه مدت دارند.
با اشتیاق و بلندپروازند. بی تفاوتند.
از آنچه انجام می دهند احساس غرور می کنند. از آنچه انجام می دهند احساس شرم می کنند.
برای آنکه مفهوم انگیزة‌پیشرفت روش تر شود در زیر برخی نظریه های مهم در مورد انگیزة‌پیشرفت را مرور می کنیم:
1- نظریة هنری مورای
مورای اولین کسی بود که مفهوم نیاز ها را برای توجیه انگیزش و جهت رفتار به کاربرد و آنها را از مطالعة گستردة‌آزمودنی های بهنجار و با روش های مختلف به دست آورد.
همانطور که گفتیم ،به اعتقاد مورای ( به نقل از هجل وزیگلر،1992) انگیزة پیشرفت به مفهوم انگیزة‌غلبه بر موانع و مبارزه با آنچه که به دشوار بودن شهرت دارد می باشد. وی در توصیف نیازهای روان زاد ،نیاز به پیشرفت را در ارتباط با انجام دادن کارهای دشوار ،مهارت یافتن ، دستکاری کردن یا سازمان دادن موضوعات – اعم از موضوعات فیزیکی ،انسان ها و یا اندیشه ها – به گونة مستقل و سریع چیره شدن بر موانع ،به دست آوردن معیارهای بالا ، بهبود بخشیدن به خود و بالاخره برتری جستن ،رقابت و هم چشمی با دیگران تعریف می کند.
2- نظریة‌دیوید مک کللند
مک کللند (1965) به چگونگی پیدایش انگیزة پیشرفت و پیامدهای اجتماعی آن علاقه داشت و کوشش وی بر آن بود که در درجة‌اول ،انگیزه ای را که باعث می شود فردی نسبت به فرد دیگر تمایل بیشتری برای کارکردن داشته باشد شناسیایی نماید، آنگاه مشخص نماید که آیا می توان چنین انگیزه ای را در افرادی که رغبتی به کار کردن ندارند به وجود آورد.وی پس از انجام بررسی ها ومطالعات نظری فراوان در این زمینه اصول زیر را برای تعریف این نیاز تبیین نمود:
1- افراد از لحاظ درجه ای که پیشرفت را تجربه ای رضایت بخش تلقی کنند با هم تفاوت دارند.
2- افرادی که نیاز شدید به پیشرفت دارند،موقعیت های زیر را ترجیح داده و در آن به سختی کار میکنند:
الف: موقعیت های مخاطره آمیز در حد متوسط ، زیرا در مواردی که مخاطره ای وجود ندارد و یا اندک است تمایل به پیشرفت در حداقل خواهد بود و در مواردی نیز که به شدت مخاطره آمیز است احتمالا پیشرفتی حاصل نخواهد شد.
ب: موقعیت هایی که در آن ها امکان آگاهی از نتایج وجود دارد ؛ فردی که انگیزه زیادی برای پیشرفت دارد مایل است بداند که آیا پیشرفت قابل حصول است یا نه.
پ: موقعیت هایی که در آنها مسئولیت فردی فراهم می شود؛ شخصی که گرایش به پیشرفت دارد می خواهد مطمئن شود که کسی جز او برای پیشرفتش امتیاز نمی گیرد.
3- افرادی که انگیزة‌پیشرفت زیادی دارند غالبا به حرفة‌افراد کار آفرین به صورت مادام العمر ،جذب می شوند( کورمن ، ترجمه شکر کن 1370).
3-نظریه اتکینسون
اتکینسون (1964) مطالعات مک کللند در زمینه انگیزه پیشرفت را گسترش داد. به اعتقاد او ، افراد مختلف ممکن است به دو روش برانگیخته شوند؛ عده ای با جست و جوی موفقیت و عده ای با اجتناب از شکست. او دریافت که در بعضی از افراد ،اجتناب از شکست موجب برانگیختگی بیشتری می شود ( اجتناب کنندگان از شکست) درحالی که در افراد دیگر جست و جوی موفقیت موجب برانگیختیگی می شود ( جست و جو کنندگان موفقیت).
یکی از ویژگی های بارز اجتناب کنندگان از شکست ، میل آن ها به انتخاب تکالیف خیلی آسان و یا خیلی مشکل است . برای مثال انکینسون و لیتوین (1960) دریافتند که اجتناب کنندگان از شکست در بازی پرتاب حلقه ، فواصلی را انتخاب می کردند که نسبت به هدف یا خیلی دور و یا نزدیک بود در حالی که جست وجوی کنندگان موفقیت ،فاصلة‌متوسطی را انتخاب میکردند( کدیور،1380)
4- نظریه برنارد واینر
واینر (1943) در تبیین انگیزة پیشرفت ، بر مفهوم علت یابی در دو زمینة« موفقیت » و « شکست » تاکید نموده و م یگوید : اسنادی که افراد از علت موفقیت یا شکست خود دارند. عامل مهمی است که تعیین کنندة‌رفتارهای پیشرفت گرا و انتظارات آتی آن ها از عملکرد خودشان می باشد . وی چهار علت عمدة‌زیر را برای تبیین موفقیت و شکست شناسایی نموده است.
الف : توانایی ( یا عدم توانایی) ب: تلاش ( یا عدم تلاش)
پ: دشواری ( یا سادگی ) تکلیف ت: شانس ( خوب یا بد)
وی هر یک از چهار علت فوق را در جنبة، به شرح زیر ، طبقه بندی نموده است.
الف: جایگاه مهار
« توانایی » و « تلاش» علت های درونی اند زیرا از درون فرد نشات می گیردند و تحت کنترل خودش هستند اما « دشواری تکلیف» و « شانس »علت های بیرونی هستند،زیرا غالبا از اختیار و کنترل فرد خارج اند.
بنابراین می توان گفت که اگر فرد احساس نماید که موفقیت یا شکست او ،از درون خودش کنترل می شود احتمال بیشتری دارد که برای موفق شدن ، تلاش نماید ( ماسن وهمکاران ، ترجمة‌یاسایی ،1370)
ب: جنبة ثبات و عدم ثبات
« توانایی» و « دشواری تکلیف» ویژگی های ثابتی هستند که به سادگی تغییر نمی کنند، ولی « تلاش» ویژگی ثابتی نیست و تغییر می کند. بنابراین ، اگر افراد موفقیت یا شکست خود را ناشی از علت های پایدار بدانند ،این امر ، در انتظاری که آنها از آینده دارند ، تاثیر بیشتری می گذارد تا زمانی که موفقیت یا شکست خود را نشای از علت های پایدار بدانند( ماسن و همکاران ، ترجمه یاسایی،1370).
5- نظریة اسپنس - هلمریچ
اسپنس و هلمریچ (1978) این فرضیه را که انگیزة‌پیشرفت ساختار واحد است رد کردندو اظهار داشتند که انگیزه پیشرفت ،دارای ساختاری چند بعدی به شرح زیر می باشد:
الف- سوگیری کار : به معنی تمایل فرد به انجام بیش ترین تلاش در هر نوع فعالیتی که می پذیرد.
ب- تسلط: به معنی پایداری و پشتکار در به انجام رساندن تکالیف ( مخصوصا تکالیف دشوار)
پ- رقابت جویی: به معنی لذت بردن از چالش رقابت کردن در انجام تکالیف.
ت- بی توجه بودن به نظر دیگران: به معنی سوگیری خودانگیخته در مورد این که دیگران ،نسبت به پیگیری پیشرفت شخصی ،چه فکر می کنند( ریو ، ترجمه سیدمحمدی ،1376).
6- نظریة‌انگیزه پیشرفت دو گانه
فلد رولاند و گلد (1979) و روبل از مطالعات خود چنین نتیجه گیری نمودند که انگیزة‌پیشرفت ممکن است بردو نوع درونی یا بیرونی باشد:
الف – انگیزة پیشرفت درونی یا خود مختار : درانگیزة درونی ، فرد برای ارضای تمایلات درونی با استفاده از معیارهای درونی خود و بدون این که فکر کند که دیگران در مورد او چگونه فکر می کنند ، راجع به عملکرد خود می اندیشد و آن را با عملکردهای قبلی اش مقایسه می کند، این انگیزه غالبا در اوایل زندگی رشد می کند.
ب- انگیزة‌پیشرفت بیرونی یا اجتماعی: که در آن ،فرد ، برای این که تعیین نماید که کارش چگونه است ،عملکرد خود را با عملکرد دیگران مقایسه می نماید. این انگیزه که غالبا تحت تاثیر مقایسه های اجتماعی رشد می کند و هدفش جلب توجه و تایید دیگران است،غالبا از حدود سال دوم مدرسه بروز می کند ( گیج و برلاینر ، ترجمه خوی نژاد و همکاران ،1374)
7- نظریة‌پارسونز
پارسونز و همکاران پنج عامل مهم را ، به شرح زیر ، تعیین کنندة‌سطح انگیزش پیشرفت کودکان می دانند.
الف- میزان ارزشی که کودک برای دستیابی و نیل به موفقیت ، درزمینه خاصی ، قائل است.
ب- توجیه نمودن کودک در علت موفقیت یا شکست خود.
پ- معیارهای مورد قبول کودک برای مقایسه و ارزیابی عملکرد خود.
ت- میزان انتظار کودک برای موفقیت در انجام تکالیف مورد نظر.
ث- ارزش ها و انتظارات والدین کودک در مورد موفقیت کودک.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 93 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله تحلیل محتوای کتابهای درسی سال اول دوره ی راهنمایی
