مقدمه :
در کشور ما، آموزش والدین بیشتر در قالب سخنرانی‌های پراکنده محدود شده‌است و تا به حال روشهای برنامه‌ریزی شده و مدوّنی از آموزش والدین بر مبنای نظریه یا فرضیه مشخصی ارائه نشده‌است. وضعیت کنونی، از این قرار است که در مدارس و مهدکودک‌ها، از فردی دعوت می‌شود تا در جلسه‌ای برای والدین درباره مسائل تربیتی- یا موضوعی که معمولاً سخنران بنا به سلیقه خود انتخاب می‌کند و ممکن است با مطالبی که سخنران قبلی گفته است مغایر باشد، سخنرانی کند.
در حال حاضر، پیشگیری سر لوحه کار سازمان بهداشت جهانی است.
بهداشت روانی، یکی از بخشهای مهم سازمان بهداشت جهانی است و آموزش والدین یکی از رویکردهای مهم در بهداشت روانی است. در واقع چنانچه مشکلات رفتاری کودکان بموقع چاره‌جویی نشود عوارض بیشتری را برای خانواده، مدرسه و جامعه بوجود می‌آورد. بعنوان مثال پاترسون[2] (1994) اشاره کرده است که یافته‌های پژوهشی حکایت از آن دارند که رفتارهای ضد اجتماعی[3] موجب می‌شوند کودکان در مدرسه طرد و دچار شکست شوند.
برخی از سوالات اساسی که در این زمینه بنظر می‌رسند عبارتند از:
1- آیا آموزش والدین در کشور ما مفید است؟
2- معیارهای مفید‌بودن آن چیست؟
3- چه متغیرهایی میزان تأثیر آن را رقم می‌زنند؟
4- به چه تعداد جلسه، با چه عناوین یا موضوعاتی در هر سال تحصیلی نیاز است؟
به نظر می‌رسد، هر چه آموزش والدین زودتر آغاز شود، احتمال موفقیت آن بیشتر خواهد بود. آموزش والدین را باید از زمانی آغاز کرد که شخصیت کودکان کاملاً شکل نگرفته است و احتمال اصلاح الگوهای رفتاری والدین و فرزندان بیشتر است. بنابراین همانگونه که پاترسون و همکاران (1993) اشاره کرده‌اند، لازم است قبل از این که مشکلات کاملاً بوجود آیند روی پیشگیری تمرکز شود. پاترسون (1994)، اشاره کرده است که کودکان رفتارهای پرخاشگری را در سالهای قبل از دبستان می‌آموزند. بنابراین بنظر می‌رسد که بهتر باشد آموزش والدین از سالهای قبل از دبستان آغاز شود.
در مطالعه حاضر روی اختلالات رفتاری بیرونی[4] یا آشکارا[5] بعنوان رایج‌ترین و مقاوم‌ترین نوع مشکلات رفتاری کودکان (گاردنر[6] 1994) تأکید شده‌است که شامل اختلال نقص توجه همراه با بیش فعالی، و رفتارهای ضداجتماعی در کودکان می‌شود و در مطالعات، تحلیل عوامل بعنوان مهمترین محور مشکلات رفتاری کودکان در اکثر فرهنگ‌ها از جمله در کشور ما شناخته شده‌است (بعنوان مثال مگ‌کوار و ریچمن[7] 1986. کلانتری 1989).
از آموزش والدین، برای درمان مشکلات مختلف استفاده شده‌است، از جمله اختلال کردار، اختلالات رشد، کودک آزاری، نارسایی‌های رشدی، عقب‌ماندگی‌های ذهنی، از مسائل ساده و روزمره‌ای مانند نافرمانی و وابستگی گرفته تا معلولیت‌های شدید رشد (هاریس[8] 1983، هربرت[9] 1987). هدف آموزش والدین، بنظر پاترسون (1994)، افزایش مهارتهای والدین و در نتیجه کاهش مشکلات رفتاری کودکان، بویژه رفتارهای ضد اجتماعی است. بنظر هربرت (1987)، هدف آموزش والدین توجه‌دادن والدین به نقش آنها در اصلاح رفتار فرزندانشان است. در مقایسه با خدمات کلینیکی که روانشناس در موقعیت و زمان محدودی می‌تواند تأثیر درمانی ایجاد کند، چنانچه آموزش به والدین منتقل شود، میزان تأثیر آن در اصلاح رفتار کودک به موقیعت خانوادگی تعمیم می‌یابد، زیرا در غیر اینصورت، تضمینی برای اصلاح رفتار کودک نخواهد بود. بنابراین درگیر‌شدن والدین و بویژه مادر در جریان درمان، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است و باید تلاش شود اصلاح لازم در محیط زندگی طبیعی کودک بوجود آید، نه اینکه کودک از محیط طبیعی زندگی خانوادگی خود جدا شود (هربرت، 1987).
در مطالعه‌ای توسط پاترسون (1974)، از آموزش والدین برای والدین 27 پسر پرخاشگر آمریکایی استفاده شد. پاترسون، گزارش میدهد که آموزش رفتاری والدین، بطور متوسّط، موجب 60 درصد کاهش در رفتارهای انحرافی، در 75 درصد از نمونه شد (مقایسه سطح پایه با پس از درمان). پاترسون نشان داد در عین حال که آموزش رفتاری والدین برای اصلاح رفتار کودکان مؤثر است، اما همه خانواده‌ها بطور یکسانی از نتایج آن بهره‌مند نمی‌شوند.
پاترسون (1994)، اشاره کرده‌است هنگامی که بمنظور مشاهده تعامل والدین و فرزندان وارد خانواده‌های بحرانی شدیم مشاهده شد که رفتارهای زورگویانه فراوان است. در هر دو یا سه دقیقه یک واقعه ناگوار رخ میدهد. جوّ خانواده متشنج و نا آرام است و هر کسی به گونه‌ای یادگرفته است که چگونه در این محیط آشفته، خود را نجات دهد. در چنین جوّ نا آرامی معمولاً تا یکنفر تسلیم زورگویی‌ها نشود داد و بیدادها همچنان ادامه می‌یابد و گاهی تا آنجا ادامه می‌یابد که منجر به برخورد بدنی شود. بنظر او، اگر چه تعارض در خانواده‌های طبیعی نیز وجود دارد، امّا جو نا آرام، زودتر آرام می‌شود و انضباط بیشتری همراه با گرمی و پذیرش بیشتر وجود دارد و افراد روشهای متنوعی برای رویارویی با مشکلات دارند.
بنظر هربرت (1987)، در حال حاضر آموزش منظم والدین، بویژه مادر، برای اصلاح رفتار کودکان یک روش پذیرفته شده‌ای است.
بنظر او آموزش والدین دارای سه فایده است:
1- در زمینه پیشگیری اولیه
2- بخاطر تأثیر درمانی آن
3- بخاطر آن که نسبت به سایر روشهای درمانی مقرون به صرفه‌تر میباشد.
بنظر هربرت (1987) می‌گوید روی میزان آموزش لازم برای والدین توافق وجود ندارد. برنامه‌های آموزشی از نظر تعداد جلسات، مدّت و ساختار آنها متفاوت هستند اما آنچه حائز اهمیت است، مشخص‌کردن مؤثرترین تکنیک‌ها و مقرون به صرفه‌ترین آنها میباشد.
وبستر واستراتون[10] (1990)، والدین 43 کودک 3 تا 8 ساله دارای اختلال کردار را بطور تصادفی در دو گروه درمانی قرار دادند. یکی درمان به روش الگوسازی با استفاده از اجرای برنامه‌های ویدئویی که بصورت فردی اجرا می‌شد، دوم برنامه ویدئویی مذکور همراه با مشاوره با درمانگر بود. این دو گروه، با گروه گواه که در لیست انتظار قرار داشت، مقایسه شدند. هر دو گروه درمانی، در مقایسه با گروه گواه، مشکلات رفتاری کمتر، احساس فشار روانی کمتر، استفاده کمتر از تنبیه بدنی را گزارش کردند. مشاهده در منزل نشان داد که هر دو گروه آزمایشی تغییرات درمانی معنی‌داری حاصل کرده بودند. بین دو گروه آزمایشی، تفاوت زیادی مشاهده نشد، اما در مجموع، تماشای برنامه ویدئویی همراه با مشاوره با درمانگر، بر تماشای برنامه ویدئویی به تنهایی مزّیت داشت.
بنظر کریستفرسن[11] (1991) پیشگیری از رفتارهای مقابله‌ای (مانند نافرمانی و پرخاشگری) مؤثرتر از درمانهای بعدی است و مناسب‌ترین درمان برای رفتارهای مقابله‌ای در کودکان، آموزش والدین است که بطور معنی‌داری موجب کاهش مشکلات رفتاری کودکان می‌شود، اما مطالعات بیشتری باید انجام شود تا بتوان ویژگیهای مناسب‌ترین آموزش درمانی را مشخص کرد. بویژه در کشور ما که مطالعات کافی در این زمینه انجام نشده‌است، پژوهش در مورد تأثیر آموزش والدین و مشخص‌کردن مؤثرترین شیوه‌های آموزشی، از اهمیت خاصی برخوردار است.
هدف از این پژوهش، دست‌یافتن به مؤثرترین و کوتاه‌ترین برنامه آموزش والدین بعنوان الگویی مناسب و قابل اجرا در کشور بوده‌است، به گونه‌ای که تأثیری نسبتاً پایدار در اصلاح رفتار کودک داشته باشد.
پرسش پژوهش حاضر، این است که آیا تأثیر آموزش مادرانی که در برنامه آموزشی شرکت کرده‌اند، بر کاهش مشکلات رفتاری فرزندانشان بیشتر از گروه گواه است که در برنامه آموزشی شرکت نکرده‌اند؟
مفهوم و پیامدهای شکست تحصیلی :
1- مفهوم شکست تحصیلی :
مسئله شکست تحصیلی یکی از مهمترین مسائل آموزش و پرورش به شمار می رود و بسیاری از مربیان و جامعه شناسان و روانشناسان و اقتصاددانان ، بر حسب دیدگاههایی خاص این مسئله را مورد بررسی قرار داده اند و مدیران و مسئولان آموزش ارقام مربوط به شکست تحصیلی را خطرناک و هشدار دهنده توصیف می کنند . زیرا این ارقام را نشان دهنده بازدهی کمی و کیفی نظام آموزش و پرورش می دانند .
در این میان شکست و افت در درس ریاضیات جایگاه خاصی دارد به طوری که چنین به نظر می رسد علت شکست بیشتر دانش آموزان به دلیل شکست درس ریاضیات است .
2- پیامدهای شکست تحصیلی :
1-2- عواقب شکست تحصیلی ( ریاضیات ) :
عواقب و آثار شکست تحصیلی متعدد هستند . بعضی از این آثار شخصیت و رفتار کودک را تغییر می دهند . برخی دیگر موجب می شوند که کودک ترک تحصیل کند و به خیل بیسوادان بپیوندد و بر انجام ناکافی در تحصیل باعث افزایش هزینه تحصیلات و گرانی
آموزش و پرورش می شود .
2-2- نتایج شکست تحصیلی نزد کودک :
پایان سال تحصیلی برای کودکی که تجدید آورده و یا رد شده است لحظه ای بحرانی است . زیرا شکست ، تصوری را که کودک از خود دارد دگرگون می سازد و نیز عقیده دیگران را نسبت به او عوض می کند . این تغییرات در شخصیت در حال تکوین و تشکل کودک که بسیار ظریف و آسیب پذیر است ، آثاری نامطلوب به جای می گذارد . بسیارند دانش آموزان شکست خورده ای که از خانه می گریزند و یابه مواد مخدر پناه می برند . و حتی به خودکشی اقدام می کنند .
3-2- عواقب شکست در خانواده :
برای خانواده ها قبول شکست فرزند شان در درس دردناک است . و بر آن می شوند تا مسئول آن را پیدا کنند . معمولا" یا مدرسه را مسئول می دانند و یا فرزند خود را . در هر حال این واقعه موجب بر هم خوردن تعادل محیط خانوادگی می شود . بسیاری از
خانواده های کم درآمد از ادامه تحصیل فرزند خود نومید می شوند و او را وادار به کار
می کنند و این خود سبب ترک تحصیل می شود .
4-2- بهای شکست تحصیلی :
یک اثر مهم شکست تحصیلی و تکرار پایه تحصیلی ، اثر اقتصادی آن است که به دو صورت جلوه می کند .
1- یکی که شکست می خورد نومید از ادامه تحصیل می شود و به دنیای کار
می پیوندد .
2- شکست و تکرار پایه تحصیلی موجب بالا رفتن هزینه نظام آموزش می شود .
کمبود معلم با صلاحیت و آموزش دیده :
یکی دیگر از عواملی مؤثر در افت تحصیلی ریاضیات دانش آموزان دوره ابتدایی کمبود معلمان با صلاحیت و آموزش دیده می باشد .
اکثر معلمان مدارس ابتدایی با وسایل کمک آموزشی درس ریاضیات آشنایی چندانی ندارند . و آنها که این وسایل را می شناسند چون طریقه استفاده از آن را نمی دانند و عملا" چنین آموزشهایی ندیده اند ، به استفاده از این وسایل چندان رغبتی نشان نمی دهند . این مسأله باید هشداری برای مراکز ضمن خدمت باشد تا با برگزاری دوره های ضمن خدمت در رابطه با شیوه های عملی استفاده از وسایل آموزشی درس ریاضیات و همین شیوه های ساخت وسایل ساده این درس راه را برای استفاده معلمان از وسایل آموزشی ، با رغبت و علاقه هموار سازند . و بدنبال آن زمینه یادگیری همراه با تفکر و فهم دانش آموزان را فراهم کرده به یادگیری دائمی دست پیدا کنند .
همانگونه که در کشورهای دیگر نیز اینچنین گامهایی برای آموزش بهتر برداشته
شده است در ژاپن معلمان راهنما و سرپرستانی که در قلمرو فن آوری آموزشی فعالیت دارند .
نرم افرازهای آموزشی را طراحی می کنند و به آموزگاران آموزش می دهند که چگونگی فعالیتهای آموزشی را طراحی ، اجرا و ارزشیابی کنند .
در کشور مالزی مراکز آموزش ضمن خدمت معلمان بهره گیری از فن آوری آموزشی را در برنامه های آموزشی خود مورد تأکید قرار داده اند .
مقاومت بعضی معلمان در برابر تفکرات جدید و
روشهای جدید تدریس :
این قضیه بیشتر به معلمینی بر می گردد که سن آنها گذشته و سابقه ای بیش از بیست سال دارند . و بیشتر بر همان روشهای گذشته که حتی خودشان آموزش دیده اند تأکید دارند .
در تدریس بیشتر از روش سخنرانی بهره می برند و وسایل کمک آموزشی در کلاس درسشان جایی ندارد و حتی گاهی آنها را مخل در امر آموزش می دانند و خیلی به ندرت از وسایل کمک آموزشی استفاده می نمایند .
کلاس درس این معلمان خشک و خشن است . به نظر این معلمان دانش آموزان فرمان برداران محض هستند و فقط باید آنچه را که معلم می گوید انجام دهند و خود هیچ گونه نظری ندهند . بیشتر بر حافظه تأکید دارند و جنبه های عملی و عینی و کاربردی درسها را به دلیل وقت گیر بودن آن کنار می گذارند . طول مدت تدریس این معلمان زیاد و بر عکس یادگیری دانش آموزان کم وضعیف است و معلم و شاگرد هر دو خسته می شوند . بنابه دلایل فوق دانش آموزانی که در کلاس درس اینگونه معلمان حاضر می شوند اکثرشان دچار افت تحصیلی خصوصا" در ریاضیات خواهند شد .
بی توجهی والدین نسبت به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان :
تعدادی از والدین در شهرها و اکثر والدین در روستا به علل مختلف از قبیل علل اقتصادی و معیشتی نسبت به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان خود نقش بی طرف ایفا می کنند و نسبت به آن
بی توجهند . و این حالت در حالی است که اگر والدین در این زمینه توجه بیشتری نمایند ، قطار پیشرفت جامعه که موتور اصلی آن دانش آموزان هستند با سرعت بیشتری به حرکت خود ادامه خواهد داد و با نقایص کمتری روبرو خواهد شد .
نقش خانواده در پیشرفت تحصیلی بالاخص در درس ریاضیات :
تحقیقات متعدد نشان می دهد که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان که والدین آنها افرادی آگاه و باسوادند و بهتر به راهنمایی آنها می پردازند بیشتر است . والدین با شناخت بیشتر از شیوه های صحیح تعلیم و تربیت بهتری می توانند به یاری فرزندان خود بشتابند .
راهنمایی تحصیلی به معنی انجام دادن بخشی از کارها و تکالیف دانش آموز نیست . کمک به او به این طریق باعث می شود تا او نتواند بخشی از مطالب را به خوبی بیاموزد .
نکته دیگر در این زمینه این است که عده ای فکر می کنند حفظ کردن مطالب ریاضی یا درس دیگر و یا رونویسی به تنهایی تکالیف مهمی است . در صورتی که هدف اساسی آموزش و پرورش ، ایجاد و پرورش خلاقیت و قدرت تجزیه و تحلیل در دانش آموزان است . متأسفانه یکی از مشکلات اساسی نظام آموزشی تأکید بیش از حد بر روی پرورش حافظه و حفظ کردن است .
باید به دانش آموزان کمک کرد تا مطالب درسی را خوب بفهمند و بتوانند به زبان خودشان بیان کنند . مهمترین نقشی که والدین در زمینه راهنمایی تحصیلی فرزندان خود می توانند داشته باشند ایجاد محیطی آرام و مساعد برای مطالعه و انجام تکالیف است . یادگیری در شرایطی بهتر صورت
می گیرد که در آن محیط آرام باشد و محرکهای مزاحم از جمله تلویزیون ، بازی سایر کودکان و سروصداهای دیگر کمتر باشد .
همچنین والدین می توانند به جای خرید اشیای غیر ضروری برای دانش آموزان کتابهای کمک درسی ، غیر درسی و وسایل کمک آموزشی تهیه کنند .
سرانجام والدین باید سعی کنند با دادن مسئولیتهای مختلف در حد توان دانش آموزان احساس مسئولیت پذیری و عزت نفس آنها را تقویت کنند . تا نسبت به تدریس معلم نیز احساس مسئولیت کرده ، و تکالیف خود را درست تر انجام داده وقت بیشتری را صرف یادگیری کنند .
تأثیر تغذیه و بهداشت در یادگیری درس ریاضیات :
درس ریاضیات از دروسی است که در هنگام تعلیم و آموزش دیدن و حتی آموزش دادن احتیاج به شادابی خاصی دارد .
اصولا" امروزه معلمین برای تدریس درس ریاضی ساعات اولیه حضور در کلاس را
در نظر می گیرند ، اگر دلایل آن را بررسی کنیم می بینیم که در این موقع هم فکر دانش آموز آماده است و هم پس از یک استراحت کامل در اول صبح دارای یک شادابی خاص است . و روح و روان او از هر نظر آمادگی بیشتری دارد .
بر هیچ کس پوشیده نیست که افرادی که دارای وضعیت روحی و روانی و جسمانی مناسبی نباشند به خوبی نمی توانند فکر خود را متمرکز نمایند . و یادگیری در آنان به خوبی انجام نمی شود . از یکی از عوامل مختلف اختلال در یادگیری درس ریاضیات در کودکان ، بهداشت و تغذیه نامناسب و وضعیت بد روحی و روانی بچه هاست .
نوع تغذیه و بهداشت و مراقبتهایی که از کودک می شود ، مستقیما" در رشد او
اثر می گذارد . سوء تغذیه و بخصوص کمبود پرتئین ، موجب کندی رشد وزن و حجم مغز
می شود . در نتیجه دانش آموزی که از کمبود تغذیه و بهداشت در رنج باشد مسلما"در یادگیری کلیه دروس دچار مشکل خواهد بود ، چه برسد به یادگیری درس ریاضی ، پس
به طور خلاصـه می تـوان گفت که نـابرابری امـکانات تـربیتی و تخـصصی در واقـع از خـانواده آغاز
می شود . و خانواده ها باید زمینه های مناسب بهداشتی و روانی و تغذیه ای را برای فرزندان فراهم آورند تا فرزندانشان به راحتی و درستی بتوانند ادامه تحصیل دهند و معلمین هم هنگام تدریس و دادن تکلیف به بچه ها به این مقوله توجه کافی داشته باشند .
تأثیر آموزش پیش دبستانی در پیشگیری از شکست :
در مبارزه با مسئله شکست تحصیلی ، آموزش و پرورش پیش دبستانی ، چه از لحاظ روانی و چه از لحاظ پرورشی نقش اساسی دارد . رشد جسمی و روانی کودک از آغاز تولد تا 6 سالگی ، با آهنگی سریعتر از سالها و مراحل بعد انجام می گیرد . در 3 سال اول زندگی شبکه اعصاب و مغز کودک که البته متأثر از عوامل زیست شناختی و روانی است ، به سرعت نمو می کند . شوق یادگرفتن و آموختن در این سنین جلوه ای خاص دارد . ولی شکوفایی آن وابسته به محیط خانوادگی و محیط آموزشی مدرسه است . در این سالها کودک بسیار کنجکاو است . ولی اگر به پرسشهای او پاسخهای قانع کننده ای داده نشود ، به تدریج کنجکاوی او پژمرده می شود .
آموزش و پرورش پیش از مدرسه ، تفاوتهای ناشی از محیط اجتماعی و فرهنگی را که خود زمینه شکست تحصیلی را فراهم می کند ، تخفیف می دهد .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 16 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله افت تحصیلی
