مبانی نظری وپیشینه پژوهش ارزیابی عملکرد معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران با استفاده از کارت امتیازی متوازن

اختصاصی از رزفایل مبانی نظری وپیشینه پژوهش ارزیابی عملکرد معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران با استفاده از کارت امتیازی متوازن دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مبانی نظری وپیشینه پژوهش ارزیابی عملکرد معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران با استفاده از کارت امتیازی متوازن

بصورت ورد ودر69صفحه

دارای منابع وپیشینه کامل

فصل دوم : مبانی نظری پژوهش و مروری بر تحقیقات پیشین.. 1

مقدمه. 2

1-2- ارزیابی عملکرد. 3

1-1-2-تعریف ارزیابی عملکرد. 4

2-1-2- فلسفه ی امروزین ارزیابی عملکرد. 6

3-1-2- چرا بایستی عملکرد را بسنجیم؟ 7

4-1-2- عوامل مؤثر بر عملکرد سازمان. 8

5-1-2-اهداف ارزیابی عملکرد سازمان. 14

6-1-2- اهداف سیستم های ارزیابی عملکرد در شهرداری ها 15

7-1-2-فرآیند ارزیابی عملکرد. 15

8-1-2- سیر تاریخی ارزیابی عملکرد. 16

9-1-2- دیدگاه های ارزیابی عملکرد. 16

2-2- مدل های ارزیابی عملکرد. 18

1-2-2-مدل جایزه ی دمینگ... 18

1-1-2-2-معیارهای اصلی مدل دمینگ... 18

2-2-2-مدل بنیاد کیفیت اروپا 19

3-2-2- جایزه کیفیت مالکوم بالدریج. 21

4-2-2-مدل کارت امتیازی متوازن. 22

1-4-2-2-ویژگیهای کارت امتیازی متوازن. 23

2-4-2-2-مراحل پیاده سازی کارت امتیازی متوازن. 24

3-4-2-2-منظرهای کارت امتیازی متوازن. 24

4-4-2-2-شاخص های کارت امتیازی متوازن. 26

5-4-2-2-مدل کارت امتیازی در بخش عمومی و غیرانتفاعی.. 28

5-2-2- مدل تعالی کسب و کار کانجی.. 28

6-2-2- دلایل انتخاب مدل کارت امتیازی کانجی توسط محقق.. 32

3-2- پیشینه تحقیق و مطالعات ارزیابی عملکرد شهرداری.. 34

1-3-2-پیشینه داخلی تحقیق.. 34

1-1-3-2- طراحی سیستم نظارت و ارزیابی عملکرد شهرداری تهران. 34

2-1-3-2- طراحی نظام ارزیابی عملکرد معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران. 34

3-1-3-2- طراحی شاخص ها و نظام ارزیابی عملکرد شهرداری تهران. 35

4-1-3-2- ارزیابی عملکرد سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور 36

5-1-3-2-ارزیابی عملکرد سازمان با استفاده از مدل تعالی کسب و کار کانجی.. 36

6-1-3-2- ارزیابی عملکرد شهرداری کاشان با استفاده از کارت امتیازی متوازن. 36

2-3-2- پیشینه خارجی تحقیق.. 36

1-2-3-2- شاخص های شهری برای مدیریت شهرها 36

2-2-3-2- نظام ارزیابی عملکرد شهرداری پرتوریا 38

3-2-3-2- نظام ارزیابی عملکرد شهرداری شارلوت.. 42

3-3-2-جمع بندی مطالعه ی تطبیقی نظام ارزیابی عملکرد شهرداری ها 47

4-2-معرفی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران. 48

1-4-2- ماموریت معاونت شهرسازی و معماری.. 48

2-4-2-هدف معاونت شهرسازی و معماری.. 49

3-4-2- اهم وظایف معاونت شهرسازی و معماری.. 50

5-2- نظام موجود ارزیابی عملکرد معاونت ها و مناطق.. 53

6-2- طرح جامع شهر تهران. 54

7-2- برنامه پنج ساله ی شهرداری تهران. 55

8-2- برنامه عملیاتی میان مدت شهرداری تهران. 57

9-2- تعریف معیار و شاخص... 59

1-9-2-تعریف معیار 59

2-9-2- تعاریف و ویژگی های شاخص... 59

10-2-مدل مفهومی و مدل تحلیلی تحقیق.. 60

خلاصه. 64

منابع. 66

مقاله درباره طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی

اختصاصی از رزفایل مقاله درباره طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 36

طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی

چکیده

برای اطمینان از عملکرد بخش بهداشت و حصول به آرمان های انسانی آن، طراحی شاخص های اقتصادی و محاسبه آن از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف این پژوهش طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت است. در این پژوهش شاخص های ارزیابی اقتصادی بر چگونگی تخصیص منابع، فراهم بودن امکانات بهداشتی و درمانی ، دسترسی جمعیت های هدف به خدمات مورد نیاز و توزیع عادلانه منابع با تاکید بر کارایی منابع تاکید دارد. نوع پژوهش کاربردی و روش مطالعه آن تطبیقی و به صورت توصیفی است . تحلیل و انتخاب شاخص ها براساس نظریات کارشناسان ذیربط با استفاده از تکنیک دلفی انجام شده است . نتایج این پژوهش بر مبنای راهکارها، مدل ها و اهداف طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی شامل، 92 شاخص با ذکر فرمول آنها در قالب طبقه بندی های رایج بین المللی ارائه گردیده است . استفاده هرچه سریعتر از شاخص های طراحی شده که در حال حاضر در دستور کار وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی برای ارزیابی اقتصادی از منابع بخش بهداشت وجود ندارد توصیه و تاکید می شود.

واژه های کلیدی :

طراحی شاخص ها، ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت ، شاخص های بهره وری و عدالت

تحقیق درباره ارزیابی خشکسالی و تأثیر آن بر آب زیرزمینی مطالعه موردی در دشت قزوین

اختصاصی از رزفایل تحقیق درباره ارزیابی خشکسالی و تأثیر آن بر آب زیرزمینی مطالعه موردی در دشت قزوین دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 16

ارزیابی خشکسالی و تأثیر آن بر آب زیرزمینی: مطالعه موردی در دشت قزوین

چکیده

خشکسالی یکی از پدیدههای آب و هوایی و از جمله رخدادهایی است که هر ساله خسارتهای زیادی را باعث میشود. این پدیده از ویژگیهای اصلی و تکرار شونده تمامی اقلیمها به شمار میآید. اثرات خشکسالی صرفاً به نواحی خشک و نیمهخشک محدود نبوده و میتواند اثرات زیان آوری بر منابع آب زیرزمینی هر منطقه داشته باشد. به منظور مطالعه و بررسی خشکسالیهای دشت قزوین، از دادههای بارش 23 ایستگاه باران سنجی با دوره آماری 36 ساله (85- 84، 50- 49) استفاده شده است. با استفاده از شاخص بارش استاندارد 24 ماهه (SPI ) ویژگیهای خشکسالی ارزیابی شده است. نتایج این ارزیابی حاکی از آن است که سال آبی 79-78 سال خشکی بوده است. جهت حصول اطمینان بیشتر میانگین متحرک بارش 3 ساله، 5 ساله و 7 ساله برای این ایستگاهها محاسبه شدند که نتیجه حاصله تصدیقی بر نتیجه فوق الذکر بود. در ادامه با استفاده از روشهای زمین آماری از جمله روشهای Kriging , IDW و RBF بهترین روش برای سال مورد نظر انتخاب گردید و سپس نقشههای پهنه بندی خشکسالی در محیط ArcGIS برای منطقه مورد نظر با توجه به بهترین روش زمین آماری برای ماههای سال 79-78 تهیه گردید و نتایج حاصله مورد بررسی قرار گرفت و نشان داد خرداد ماه بیشترین و آبان ماه کمترین درصد خشکسالی را دارا بودهاند. در پایان رابطه SPI 24 ماهه و سطح آب زیرزمینی و همچنین رابطه بارش ماهانه و سطح آب زیرزمینی بررسی شد. این بررسی کاهش سطح آب زیرزمینی با وقوع خشکسالی را نشان داده و تفاوت ایجاد شده در سطح آب نسبت به سالهای گذشته و روند طبیعی آبخوان، اختلاف معنیداری را نشان میداد.

کلمات کلیدی: خشکسالی، آب زیرزمینی، زمین آمار،شاخص SPI

1. مقدمه

خشکسالیهای سالهای 1378 تا 1380 کشور، اثرات فراگیری داشت که باعث خسارات جبران ناپذیری به بخشهای کشاورزی، صنعتی و اقتصادی وارد کرد. بروز خشکسالی در این سه سال سبب شد تا 10 استان از 28 استان کشور تحت تأثیر شدید قرارگیرد، در این ایام ایران خشک ترین سالها را در مقایسه با 50 سال اخیر داشته به طوری که میانگین بارش به درصد متوسط بارش 30 ساله، کاهش یافت [1].

در ارتباط با خشکسالیهای ایران، فرج زاده (1374) ضمن بررسی شاخص خشکسالی در ایران، پهنههای هم ارزش از نظر خشکسالی را بررسی نمود [2]. غیور (1375) شدت، مدت و وسعت خشکسالیهای ایران را مورد مطالعه و بررسی قرار داد [3]. عزیزی (1378) به بررسی و مطالعه ارتباط خشکسالیهای ایران و النیو نوسان جنوبی پرداخته است [4]. حمیدیان پور (1384) به بررسی تحلیل دوره های خشکسالی دشت مشهد و میزان تاثیر آن بر منابع آب پرداخت. او با استفاده از روش SPI، خصوصیات خشکسالی (فراوانی وقوع، شدت، مدت) و دوره های آن ارزیابی شده و جهت بررسی اثرات خشکسالی بر روی منابع آب زیرزمینی از روش همبستگی و رگرسیون بین میانگین وزنی بارش دشت و تغییرات سطح ایستابی ماهانه و سالانه دشت استفاده کرد [5].

از نمونه کارهای دیگر که در ارتباط با اثرات خشکسالی بر منابع آب زیرزمینی و بارش میباشد، میتوان به تحقیقات ماتر (79و1972) [6و 7] اشاره نمود. استرکامپ و همکاران (1995) به منظور برآورد میزان شارژ مجدد آبهای زیرزمینی در حوضههای بدون باران سنج در کشور عمان و ابوظبی روش موازنه آب را بسط دادند [8]. پاندا و همکاران (2007) به بررسی اثرات خشکسالی بر روی تراز آب زیرزمینی در اریسا پرداختند. آنها در این بررسی دوره زمانی 2003- 1994 را مورد آنالیز قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که افت آب زیرزمینی در طول سالهای خشک، ناشی از کمبود بارش، درجه حرارت بالا و رشد و تکامل زندگی بشری بوده که این کمبود آب زیرزمینی در سالهای مرطوب قابل جبران نمیباشد [9].

در این تحقیق، ارتباط نوسانات سطح آب زیرزمینی دشت قزوین با خشکسالیها و به خصوص خشکسالی 79-1378، بررسی شده است. دشت قزوین با 4220 کیلومتر مربع مساحت و 300 مترضخامت متوسط آبرفت، حدود 2/1 میلیارد متر مکعب در سال پتانسیل دارد [10]. این پتانسیل قابل توجه، سبب اهمیت دشت قزوین به عنوان یک مرکز مهم کشاورزی، صنعتی و مسکونی شده است. بر اساس شواهد موجود، در حال حاضر سالیانه حدود 4/1 میلیارد متر مکعب آب از این دشت برداشت میشود. این حجم برداشت باعث افت مخزن دشت به میزان 200 میلیون متر مکعب در سال شده است. کمتر از 10 درصد از آب برداشتی در بخشهای شرب و صنعت و حدود 90 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف میشود.

2. مواد و روشها

2. 1. موقعیت منطقه، آمار و دادههای مورد استفاده

استان قزوین با وسعت15821 کیلومترمربع در موقعیت 48 درجه و 45 دقیقه تا 50 درجه و 50 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و37 دقیقه تا36 درجه و 45 دقیقه عرض شمالی واقع شده است .این استان از دو بخش متمایز کوهستانی و دشت تشکیل شده و با توجه به این ساختار توپوگرافی متفاوت، شرایط اقلیمی مختلفی درآن به وجود آمده است. در این تحقیق به منظور مطالعه پدیده خشکسالی، از میان ایستگاههای هواشناسی موجود در محدوده مورد مطالعه 23 ایستگاه بارانسنجی، با در نظرگرفتن معیارهایی از جمله داشتن آمار طولانی مدت و پراکنش مناسب در منطقه، انتخاب و به این ترتیب دوره آماری از سال آبی 50-1349لغایت 85- 1384 به عنوان مبنای مطالعه انتخاب گردید.

هم چنین از روش رگرسیون خطی و کمترین مربعات برای بازسازی آماری در ایستگاه های مورد مطالعه، که در آن داده گمشده به عنوان متغیر وابسته و داده های موجود در سایر ایستگاهها به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته می شود، استفاده گردید.

برای تجزیه و تحلیل خشکسالیها در ایستگاههای بارانسنجی دشت از شاخص بارش استاندارد(SPI) استفاده شد. با وارد کردن مقادیر بارندگی ماهانه در نرم افزار DIP که توسط مرید و همکاران تهیه و تدوین گردیده است، مقادیر SPI دادهها محاسبه شده است. از آنجا که شاخص SPI 24 ماهه امکان پایش منابع آب زیرزمینی را

تحقیق درباره ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار

اختصاصی از رزفایل تحقیق درباره ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 13

ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار

روش‌هایی وجود دارد که می‌توان با کمک آنها و انتخاب ترکیب مناسب سرمایه‌گذاری احتمال عدم تحقق بازده مورد انتظار را کاهش داد. از جمله این تکنیک‌های جدید و کمی که در ارزیابی ریسک غیرسیستماتیک موثر است، تکنیک دیرشن duration و تحدب convexity در ارزیابی ریسک اوراق بهادار است.

ریسک سرمایه‌گذاری عبارت است از احتمال انحراف (عدم تحقق) بازدهی واقعی با بازدهی مورد انتظار و ارتباطی مستقیم و مثبت که بین ریسک و میزان بازدهی در هر سرمایه‌گذاری وجود دارد.

افراد ریسک‌پذیر همواره خواهان بازدهی بالاتر از بازده بازار بدون ریسک (سپرده‌گذاری در بانک‌ها) و حتی بازدهی بالاتر از متوسط بازار هستند. بنابراین تجزیه و تحلیل ریسک برایشان بسیار با اهمیت است.

ریسک سرمایه‌گذاری به دو دسته تقسیم می‌شود.

الف) دسته اول ریسک‌هایی هستند که در صورت وقوع کل بازار را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهند مانند تغییر و تحولات سیاسی. این خطرات غیرقابل کنترل را ریسک‌های اجتناب‌ناپذیر یا سیستماتیک گویند.

ب) دسته دوم ریسک‌هایی هستند که در اختیار سرمایه‌گذار بوده و می‌توان با مطالعه و بررسی شرایط و اتخاذ تصمیم بهتر میزان آن را کاهش داد.

این دسته از ریسک‌ها را ریسک اجتناب‌پذیر یا غیرسیستماتیک گویند. روش‌هایی وجود دارد که می‌توان با کمک آنها و انتخاب ترکیب مناسب سرمایه‌گذاری احتمال عدم تحقق بازده مورد انتظار را کاهش داد. از جمله این تکنیک‌های جدید و کمی که در ارزیابی ریسک غیرسیستماتیک موثر است، تکنیک دیرشن duration و تحدب convexity در ارزیابی ریسک اوراق بهادار است.

دیرشن عبارت است از میانگین موزون جریانات نقدی یک ورقه بهادار که به دوبخش عمده تقسیم می‌شود.

Macaulay duratio (1

Modified duration (2

دیرشن مکالی، میانگین ساده جریانات نقدی یک ورقه بهادار در طی عمر آن است. دیرشن تغییرات نشان دهنده درصد تغییر در قیمت یک ورقه بهادار در ازای تغییرات نرخ بهره است. هرچه دیرشن تغییرات که نشان دهنده شیب منحنی قیمت بازده یک ورقه بهادار است کمتر باشد، ریسک آن ورقه بهادار کمتر است.

اما دیرشن به تنهایی برای تعیین تغییرات یک ورقه بهادار کافی نیست.

بهتر است از تحدب نیز استفاده شود. تحدب یک معیار غیرخطی تغییر قیمت اوراق بهادار در برابر تغییرات نرخ بهره است.

تحدب تعیین می‌کند که بازده یک ورقه بهادار در پاسخ به تغییرات قیمت چه میزان تغییر خواهد کرد. دیرشن، مشتق مرتبه اول تابع قیمت اوراق بهادار نسبت به نرخ بهره و تحدب، مشتق مرتبه دوم تابع قیمت است.

اوراق بهاداری که دارای دیرشن کمتری هستند و اوراق بهاداری که دارای تحدب بیشتری هستند ریسک کمتری دارند.اما به غیر از روش‌های کمی فوق توجه به موارد زیر نیز می‌تواند در کاهش ریسک موثر واقع شود:

۱) وجوه مازاد و بلا استفاده در سهام سرمایه‌گذاری شود، به‌طوری‌که در صورت عدم تحقق شرایط برآوردی فرد دچار زیان هنگفت نشود.

۲) شرایط سیاسی و اقتصادی مطالعه و بررسی شده و وضعیت آتی ترسیم شود. به‌طوریکه شرایط به چه سمتی سوق پیدا می‌کند، ثبات یا بی‌ثباتی. سرمایه‌گذاری در شرایط ثبات اقتصادی و سیاسی توجیه پیدا می‌کند.

۳) وضعیت کلی صنعتی که قصد خرید سهام آن را داریم، بررسی شود. عواملی از قبیل میزان به‌روز بودن تکنولوژی، رقبا یا انحصاری بودن آن، میزان تقاضا و بازار مصرف محصولات آن و... می‌تواند مفید باشد.

۴) بیشتر با هدف سرمایه‌گذاری بلندمدت وارد بازار سهام شده و از نوسان‌گیری پرهیز شود. نوسان‌گیری ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد.

طبق تئوری‌های مدیریت مالی قیمت سهام در بلندمدت گرایش به افزایش دارد. البته نباید از نظر دور داشت که در مقاطع خاصی کاهش قیمت‌ها را نیز داشته باشیم.

(مدل submartingal )

۵) مطالعه و بررسی مواردی از قبیل نسبت قیمت به درآمد هر سهم شرکت سرمایه‌پذیر (P/E) و مقایسه آن با متوسط قیمت به درآمد صنعت یا کل بازار، مقایسه ارزش ذاتی (NAV) با ارزش روز سهم در بازار، بررسی ارزش دفتری هر سهم متناسب با شرایط هر صنعت می‌تواند بسیار مفید باشد. مثلا در صنایعی مانند کانی‌های فلزی یا غیرفلزی بهتر است از تحلیل‌های ارزش ذاتی و در صنایعی مانند صنایع غذایی، دارویی، پیمانکاری از تحلیل‌های قیمت به درآمد هر سهم استفاده شود.

۶) توجه به مواردی از قبیل مدیریت و مالکیت شرکت‌ها، نقدپذیری سهم‌، سود سهام و سیاست تقسیم سود‌، ساختار سرمایه و میزان هزینه سرمایه (میزان بدهی‌های شرکت)، میزان عرضه و تقاضای هر سهم، درصد پوشش EPS برآوردی طبق گزارش‌های ارائه‌شده به بورس می‌تواند مفید باشد.

در انتها، بین ریسک و بازده رابطه تعادلی وجود دارد. طبق قانون قیمت واحد، دو چیز یکسان نمی‌توانند با قیمت‌های مختلف فروخته شوند بنابراین از دو پرتفوی که دارای ریسک یکسان هستند نباید انتظار بازده مورد انتظار متفاوت داشت. (مدلAPT قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای)

نحوه خرید سهام و سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

پس از این که سرمایه گذار تصمیم خود را نسبت به سرمایه گذاری در خرید یک ورقه بهادار خاص ، یا مجموعه ای از اوراق بهادار اتخاذ کرد ، برای اجرای منظور خود بایستی به یکی از کارگزاران مراجعه کرده ، دستور خرید یا فروش خود را به آنها ارائه دهد.

س از این که سرمایه گذار تصمیم خود را نسبت به سرمایه گذاری در خرید یک ورقه بهادار خاص ، یا مجموعه ای از اوراق بهادار اتخاذ کرد ، برای اجرای منظور خود بایستی به یکی از کارگزاران مراجعه کرده ، دستور خرید یا فروش خود را به آنها ارائه دهد.

تحقیق درباره ارزیابی ریسک محیط‌زیست طرح توسعه راه‌آهن غرب کشور

اختصاصی از رزفایل تحقیق درباره ارزیابی ریسک محیط‌زیست طرح توسعه راه‌آهن غرب کشور دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 16

پژوهش‌های محیط‌زیست، سال 5، شماره 9، بهار و تابستان 1393، از صفحه 87 تا 102

ارزیابی ریسک محیط‌زیست طرح توسعه راه‌آهن غرب کشور

به روش تلفیقی تصمیم‌گیری چند معیاره و YAPP

چکیده

ارزیابی ریسک محیط‌زیست، فرایند تعیین کمیت وکیفیت ریسک به‌وسیله تحلیل خطرات بالقوه در پروژه با در نظر گرفتن حساسیت یا آسیب‌پذیری محیط پیرامونی است. هدف اصلی در این تحقیق، تعیین معیارها و تخمین ریسک محیط‌زیستی خطوط ریلی با استفاده از تلفیق روش تصمیم‌گیری چند معیاره و روش ارزیابی ریسک اکولوژیکی با تکنیک YAPP می‌باشد. به همین منظور در این مطالعه، راه‌آهن غرب کشور (مسیر سمنگان- کرمانشاه- خسروی) به طول تقریبی 582 کیلومتر به مثابه مطالعه موردی انتخاب شد. نرم‌افزارهای مورد استفاده در این مطالعه نرم‌افزارExpert Choice به منظور وزن‌دهی به معیارهای به‌دست آمده با استفاده از نظر کارشناسان و با استعانت از پرسشنامه دلفی و نرم‌افزار Arc GIS 9.3 جهت تولید نقشه‌های احتمال وقوع خطر و شدت اثر می باشد.

پهنه‌بندی ریسک خط‌آهن غرب کشور مبین آن است که حدود 80 درصد طول مسیر از ریسک با سطح کم و ناچیز برخوردار است، کمترین میزان ریسک در کیلومترهای 155-153 مسیر (حوالی شهرستان تویسرکان در استان همدان) و منطقه‌ای در کیلومتر 479 (شهرستان سر پل ذهاب در استان کرمانشاه)می‌باشد. سطح ریسک متوسط در نقاطی حدفاصل کیلومترهای 80-47 مسیر در حوالی شهرستان ملایر در استان همدان و کیلومتر 250-240 حد فاصل شهرستان‌های صحنه و هرسین در استان کرمانشاه واقع شده است. مناطقی در کیلومترهای 485-480 مسیر، واقع در محدوده شهرستان کرمانشاه در استان کرمانشاه به دلیل استقرار طرح بر روی اراضی با پتانسیل روانگرایی بالا محدوده با ریسک بالا شناخته شدند.

کلیدواژه ها: ارزیابی ریسک محیط‌زیستی، راه‌آهن، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، سامانه اطلاعات جغرافیایی، روش YAPP، راه‌آهن غرب ایران

*نویسنده‌ مسئول: Email: [e-mail]

سرآغاز

ارزیابی ریسـک فرایند برآورد احتمال وقوع یک رویداد (مطلوب یا نامطلوب) و میزان تاثیر آن است. رتبه‌بندی ریسک‌های یک پروژه با روش‌های مختلف کمی و کیفی قابل انجام است. در ساده‌ترین حالت و در عین حال متداول‌ترین حالت، رتبه ریسک را بر اساس حاصل‌ضرب مقادیر شدت در احتمال وقوع به‌دست می‌آورند (جبل عاملی، 1386).

هدف این تحقیق، شناخت مخاطرات زیان‌بار محیط‌زیستی در مرحله ساختمانی طرح‌های توسعه خطوط راه‌آهن، مکاندار نمودن آن‌ها و در نهایت، ارزیابی ریسک محیط‌زیستی با استفاده از روش تلفیقی فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) و روش ارزیابی ریسک اکولوژکی با استفاده از تکنیک YAPP است. در این تحقیق، به مثابه مطالعه موردی راه‌آهن غرب کشور انتخاب شد.

در زمینه ارزیابی ریسک مطالعات گوناگونی در سطح جهان و ایران انجام شده است. به طور نمونه، در تحقیقی تحت عنوان ارزیابی ریسک خط‌آهن پژوهشگران دانشگاه شانگهای شاخص‌هایی مثل وجود برف، خشکی، زمین‌لرزه و عوامل انسانی را جهت ارزیابی مدنظر قرار دادند. نتیجه این مطالعه، حاکی از تأثیرگذاری غالب عوامل طبیعی نسبت به عوامل انسانی بر روی سطح ریسک پروژه بوده است (Wei & Luxin, 2007).

هلر و همکارانش در سال 2006، به تشریح چگونگی کاربرد روش تصمیم‌گیری چند معیاره در ارزیابی ریسک پروژه‌های طولی پرداخته‌اند. این محققان برای نمونه 4 گزینه مسیریابی به منظور ایجاد جاده جهت حمل و نقل مواد زاید خطرناک را در نظر گرفتند. در این مطالعه به منظور انتخاب بهترین و مناسب‌ترین گزینه احداث راه از روش فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی استفاده شده ‌است (Stephen, 2006).

همچنین بکر و شانگ در سال 2008، روشی با استفاده از روش فازی و AHPجهت ارزیابی ریسک راه‌آهن پیشنهاد داده‌اند. ایشان به علت عدم وجود قطعیت در بسیاری از داده‌ها و کمی نبودن آن‌ها ترکیب روش FRA و FAHP برای برآورد ریسک مناسب تشخیص دادند (Shuang & Baker, 2008).

از دیگر مطالعات انجام شده در این زمینه می‌توان به مقاله‌ای تحت عنوان ارزیابی ریسک وعدم قطعیت در پروژه‌های بزرگراهی کشور چین به‌وسیله روش AHPاشاره نمود. که پس از تعیین گزینه‌های ریسک و طراحی ساختار سلسله‌مراتبی، کار وزن‌دهی عوامل شدت اثر و احتمال وقوع ریسک به روش بردار ویژه انجام‌شد (Tarek & Amer, 2008).

در خصوص مطالعات انجام شده در داخل کشور نیز می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

بررسی نقش ارزیابی ریسک حوادث غیرمترقبه در مهندسی طرح‌های حمل و نقل شهری به منظور ارتقای عملکرد در شرایط اضطرار که ضمن بررسی ریسک‌های ناشی از حوادث غیر مترقبه بر شبکه حمل و نقل ،ارزش طرح‌های شبکه حمل و نقل مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌ است (گیوه‌چی، 1385).

در مقاله مقایسه تطبیقی ارزیابی مخاطرات محیط‌زیستی طرح‌های توسعه مترو در ایران به مقایسه معیارهای عمده و نحوه ارزیابی آن‌ها پرداخته ‌است (قیومی‌نیا، 1386).

بررسی سابقه استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) در ازریابی ریسک نشان می‌دهد: این روش به تنهایی یا توأم با روش‌های دیگر برای ارزیابی ریسک مورد استفاده قرار گرفته ‌است. در انتخاب روش مناسب باید توجه داشت که عوامل مختلفی از جمله میزان داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز، پیچیدگی فرایند مورد سنجش، قابلیت دسترسی به اطلاعات پایه و تخصص‌های مورد نیاز، نقش مهمی ایفا می‌کنند (منوری، 1384).

مواد و روش‌ها

مسیر سمنگان- کرمانشاه- خسروی که به نام مسیر راه‌آهن غرب کشور نیز شناخته می‌شود، به طول تقریبی 582 کیلومتر از ایستگاه شازند در استان مرکزی شروع و پس از عبور از شهرستان ملایر در استان همدان به نحوی که قادر به پوشش شهرستان‌های تویسرکان و نهاوند باشد، به استان کرمانشاه وارد می‌شود و پس از عبور از شهرستان‌های کنگاور، صحنه، هرسین، کرمانشاه، اسلام‌آباد غرب، ‌گیلان‌غرب و قصرشیرین به مرز خسروی می‌رسد. نقشه (1)، مسیر راه‌آهن غرب را نشان می‌دهد. پر جمعیت‌ترین شهر در محدوه مطالعاتی، شهرستان کرمانشاه در استان کرمانشاه با 967196نفرجمعیت می‌باشد(مرکز آمار ایران، 1385). بلندترین نقطه در محدوده مطالعاتی دارای ارتفاع 2144 متر و پست‌ترین نقطه 254 متر و ارتفاع متوسط در محدودة مطالعاتی 1200 متر می‌باشد (مهندسین مشاور سبز اندیش پایش، 1385). در مسیر راه‌آهن سمنگان- کرمانشاه- خسروی، 25 ایستگاه در نظر گرفته شده است که قطعه اول آن (محور شازند- سمنگان) شامل 12 ایستگاه می‌باشد همچنین، در قطعه دوم (مسیر سمنگان- کرمانشاه) حدود 10 پل تقاطعی با محورهای اصلی (راه‌های اصلی و اتوبان) و 13 پل بزرگ رودخانه‌ای و دره‌ای در مسیر سمنگان- کرمانشاه و 32 پل در قطعه سوم، مسیر کرمانشاه- خسروی در نظر گرفته شده است. در مسیر کرمانشاه- خسروی حدود 5/91 کیلومتر مسیر راه‌آهن از مناطق کوهستانی عبور می‌نماید بنابراین، احداث 17 تونل با طولی در حدود 16 کیلومتر پیش‌بینی شده ‌است (مهندسین مشاور سبز اندیش پایش، 1385).

نقشه (1): موقعیت عمومی راه آهن غرب کشور

در مسیر سمنگان- کرمانشاه همچنین 9 تونل به طول تقریبی 8100 متر (در محدوده مورد مطالعه حدود 1/24 کیلومتر) پیش‌بینی شده است.

در این مطالعه، ابتدا به جمع‌آوری اطلاعات پایه مرتبط با پروژه که در برگیرنده ویژگی‌های فنی راه‌آهن غرب کشور و شناخت ویژگی‌های محیط‌زیست تحت تاثیر پروژه می‌باشد، پرداخته شد. سپس مخاطرات احتمالی و عوامل مولد ریسک محیط‌زیستی از طریق بررسی فعالیت‌های پروژه و تعیین نقاط حساس از منظر عوامل اکولوژیکی، پتانسیل‌های طبیعی منطقه، تقاطع‌ها، جمعیت تحت تأثیر و... شناسایی شدند. به موازات این مطالعات نسبت به تعیین عمق و محدوده ریسک محیط‌زیستی با توجه به عوارض طبیعی و انسان‌ساخت (آبراهه‌ها، خطوط تراز، راه‌های ارتباطی و ...)، اقدام شد. تولید نقشه‌های پایه با استفاده از نرم‌افزار Arc GIS 9.3 در مقیاس 250000 :1 تحت قالب سیستم مختصات UTMصورت گرفت.

جهت ارزیابی ریسک اکولوژیکی از روش YAPP استفـاده شـد.

لوژین و وی در سال 2007 از این روش نخستین بار در تعیین مسیر بهینه بزرگراه‌ها با تاکید بر ملاحظات اکولوژیکی استفاده‌کردند (Sarkis & Talluri, 2004). این محققان بدین‌صورت نتیجه گرفتند که صدمات محیط‌زیستی ناشی از احداث جاده‌های دارای همبستگی مثبتی با طول آن می‌باشد. ایشان ابتدا زمین مورد نظر جهت ایجاد پروژه‌های در دست اجرا را طبقه‌بندی نمودند و روشی بر مبنای امتیازدهی ایجاد کردند. بدین‌صورت که امتیاز مربوط به صدمات اکولوژیکی هر بخش را در طول مسیر تحت بررسی ضرب کردند (Wun, 2004). در این پژوهش نیز از روش اصلاح شده YAPP، برای رتبه‌بندی ریسک‌های اکولوژیکی مسیر راه‌آهن غرب کشور استفاده شد. بدین منظور در گام نخست با استفاده از داده‌های مربوط به هر یک از قطعات و نظر کارشناسان در این زمینه، کار رتبه‌بندی زیستگاه‌های موجود در امتداد هر یک از قطعات سه گانه مسیرصورت گرفت و درجه اهمیت هر یک از زیستگاه‌ها مشخص شد. در نمره‌دهی این روش، از بازه عددی 1 تا 10 استفاده شد. عدد 10 به زیستگاهی تعلق گرفت که دارای بالاترین درجه اهمیت بود. همچنین در نمره دهی زیستگاه‌ها با توجه به ارزش نسبی هر یک از طریق مراجعه به آرای منتج از روش دلفی کار اولویت‌بندی انجام شد. در این پژوهش، معرفی و انتخاب معیارهای مؤثر با استفاده از روش دلفی انجام گرفت. این مهم، از طریق طرح‌ریزی پرسشنامه انجام شد. کار تنظیم پرسشنامه‌ها توسط تیم‌ اجرایی و با در نظر گرفتن مطالعات گذشته‌نگر، مشاهدات و اندازه‌گیری‌های انجام‌ شده درسطح حوضه مورد‌ مطالعه و محدودیت‌های معرفی شده انجام‌ پذیرفت. در تکمیل پرسشنامه‌ها، گروهی از کارشناسان و متخصصان رشته‌های محیط‌زیست، زمین‌شناسی و مورفولوژی، مهندسی سازه و گرایش‌های مختلف زیست‌شناسی مشارکت داشتند. جامعه آماری بر پایه رابطه «کوکران»، 30 نفر تعیین شد. این عدد با احتساب ضریب اطمینان 90 و خطای 3 درصد، از رابطه (1) محاسبه شد:

رابطه (1):

n= = = 29/95

در این رابطه:

= tضریب اطمینان ،= d خطای مطالعه بر حسب درصد ،

= s2واریانس

پس از تکمیل پرسشنامه‌های سری اول با رعایت اصل تصادفی بودن، کار تکمیل مجدد پرسشنامه‌ها توسط گروه دلفی انجام ‌پذیرفت. پس از تکمیل پرسشنامه‌ها، کار تجزیه و تحلیل آن‌ها با استفاده از نرم‌افزار EXCEL انجام‌ شد.

در ادامه اجرای روش YAPP در گام دوم درجه اهمیت معیارهای حاصل شده از مرحله اول، در طول هر یک از زیستگاه‌ها ضرب شد (رابطه 2). به هریک از ضرایب حاصله در این قسمت اهمیت نسبی اکولوژیکی برای هر زیستگاه گفته می‌شود و جمع‌کل این مقادیر شاخص آثار اکولوژیکی برای هر مسیر را مشخص می‌سازد.

رابطه (2):

ERIi: اهمیت نسبی اکولوژیکی

HIVi: اهمیت نسبی هر زیستگاه

LCHi: طول هر زیستگاه در مسیر

هر چه مقدار شاخص آثار اکولوژیکی برای مسیر کمتر باشد، از نقطه نظر ارزیابی اکولوژیکی آن مسیر ترجیح داده می‌شود.

به منظور ارزیابی ریسک محیط‌زیستی راه‌آهن غرب کشور موارد

زیر برای هر یک از قطعات مفروض است:

الف) امکان آسیب رساندن به خطوط ریلی از سوی مردم محلی به صورت عمدی یا غیرعمد، با افزایش تراکم جمعیت بالا می‌رود.

ب) فعالیت‌های کشاورزی در طول مسیر احتمال وقوع ریسک را افزایش می‌دهد.

ج) هر چه طول مسیر بیشتر شده و نقاط عطف یا شکست در طول خط‌آهن بیشتر باشد، امکان بروز سوانح بالاتر خواهد رفت.

د) هر چه از نقطه‌نظر زمین‌شناسی با اراضی هموارتری روبه‌رو باشیم، احتمال بروز سوانح کاهش خواهدیافت.

با توجه به چهار ویژگی مطرح شده، شاخص‌های زیر برای محاسبه ریسک بروز سوانح در نظر گرفته‌شد.

:رابطه (3)

به‌طوری‌که :

LRn: ریسک مربوط به طول خط‌آهن و زمین مورد استفاده برای ساخت قطعه n

WRPn: ریسک مربوط به تراکم جمعیت و تعداد نقاط سکونت‌گاهی موجود در قطعه n

TRn: ریسک مربوط به وضعیت زمین‌شناسی منطقه و نقاط شکست در قطعه n

LRn از رابطه (4) محاسبه می‌شود. به‌طوری‌که، Ln طول قطعه n، LL طول بلندترین قطعه مسیر و LAn طول آن قسمت از مسیر است که از زمین‌های کشاورزی عبور می‌کند.

:رابطه(4)

WRPn نیز از طریق رابطه (5) محاسبه می‌شود. به‌طوری که، RPn ریسک مربوط به تراکم جمعیت در قطعه n و RPH بالاترین میزان ریسک جمعیت بین هر سه قطعه است.

:رابطه(5)