لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"
فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات:7
افزایش سریع حجم مدارک و توسعة رشته های علمی موجب پیدایش روشهای گوناگونی برای ضبط محتوای اطلاعاتی آنها شده است. برای محققانی که در زمینه های گوناگون علمی دست در کار پژوهش هستند مطالعة کلیه مدارکی که در زمینه تخصص آنها منتشر شده امکان پذیر نیست. حتی در بسیاری از موارد فرصت مطالعة چکیدة مقاله ها و گزارشهای تحقیقی نیز میسر نمی باشد. علاوه بر این چه بسیار تحقیقاتی که در نقاط مختلف جهان بعمل آمده و نشانه ای از آنها در دست نیست. با توجه به موارد فوق و بمنظور جلوگیری از دوباره کاری و ایجاد سرعت و دقت در فعالیتهای پژوهشی، صاحبنظران دانش اطلاع رسانی بر آن شدند تا با استفاده از وسائل متعدد از هر مدرک علمی نشانه ای بدست دهند. از هر مدرک علمی می توان بطریق گوناگون نشانه هائی بدست داد که مؤلف، عنوان، سازمان تحقیقاتی یا ناشر، چکیده راهنما و یا چکیده تمام نما و ... از آنجمله اند:
بعلت حجم فراوان این قبیل مداراک و فشردگی محتوای اطلاعاتی آنها از طرفی و لزوم دسترسی فوری به مندرجات آن از طرف دیگر باید نشانه هائی را که در بالا به آن اشاره کردیم حتی المقدور ساده تر و خلاصه تر در اختیار محققین قرار گیرد.
این چنین فعالیتی را که ما امروزه تحت عنوان "نمایه سازی" می شناسیم وظیفة اساسی بسیاری از مراکز اطلاعاتی و انتشاراتی جهان است. نمایه هائی که در نشریاتی نظیر Chemical Abstract, Science Citation Index یا Bio Research Index و نظایر آن ملاحظه می کنیم نمونه هائی از اهمیت این فعالیت بشمار می آید.
توسعة فعالیتهای نمایه سازی تنها به مدارک علمی محدود نمی گردد بلکه نشانه هائی از اختراعات ثبت شده، ترکیبات جدید شیمیائی، محصولات جدید و مشخصات محققین نیز در حوزة فعالیتهای نمایه سازی است.
تاریخچه:
تا چند قرن پیش مجموعه دانشهای ثبت شده بسیار کم بود. تعداد کمی کتاب نوشته شده بود که هر کدام در یک یا دو موضوع از مجموعه دانشهای بشری کشف شده قابل گنجانیدن بود.
قرن هیجدهم برای دنیا تغییرات زیادی را همراه داشت که قسمت مهمی از آن پیدایش مفهوم رده بندی در طبیعت بوده است. فهرستنویسی و رده بندی یکی از هدفهای مهم علوم شد و اهمیت فراوانی یافت و امید به آنکه روزی تمام دانشهای لازم برای شناخت جهان مادی کامل شده و بتوانند در سیستمهای رده بندی طبیعی و ساخت بشر جای گیرند یکی از رویاهای قرن شد.
سیستمهای رده بندی بر پایه انگیزه ایجاد سلسله مراتب یا رده هائی در دانش و سازمان دادن تمام دانشها در یک سیستم بسته بوجود آمد. تحولات بعدی علوم، سیستمهای رده بندی را در شرایط کم اهمیت تری قرار دادند. بعبارت دیگر تحولات خود علوم، رده بندی آنها را تحت تاثیر قرار داد. هر چند نشانه های اعتبار زیادی که این سیستم ها در آن دوره بدست آورده اند هنوز پابرجاست. صرف نظر از روشهای گوناگون رده بندی، سال 1950 را باید مبدا تحول در نظریه نمایه سازی دانست. ابتدا مارتیمرتاب[1][1] نمایه سازی هما را گسترش داد و سپس کاربرد ماشینهای حسابگر بمنظور کمک به تولید و ساخت نمایه مطرح گردید. بعضی ها این تحول را صرفاً یک کشف مجدد پیده هائی که از گذشته در دانش کتابداری هم وجود داشته تلقی کرده اند. لازم به توضیح است که این یک تفسیر غیر منصفانه درباره این تحولات می باشد.
متخصصین دانش اطلاع رسانی ممکن است بعضی از نظریه های موجود علم کتابداری را مجددا عنوان کرده باشند ولی نکته مهم در این است که آنها این کشف مجدد را در راه های جدیدی بکار گرفته اند که امکانات نظری در این رشته خاص را وسعت بخشند.
تعریف نمایه سازی
نمایه سازی سنتی شکلی ساده اساسی ترین کلمات متن را جمع آوری می کند، آنها را بر حسب حروف الفبا مرتب می نماید و با هر کلمه شماره صفحه یا صفحات حاوی اطلاعات مورد نظر را مشخص می سازد.
این ساده ترین سطح نمایه سازی است که صرفا به جمع آوری کلمات می پردازد و خواننده را به صفحات مورد نظر ارجاع می دهد. در صورتی که از این سطح فراتر رویم و جنبه های علمی نمایه سازی را مورد توجه قرار دهیم، نمایه سازی را می توانیم بشکل زیر تعبیر کنیم:
"ثبت و ضبط محتوای اطلاعاتی مدارک با استفاده از کلیه روشها و دستورالعمل ها بمنظور سازمان دادن اطلاعات بقصد سهولت بازیابی" چنین برداشتی از نمایه سازی چندین فعالیت متفاوت را موجب می گردد: استخراج محتوای اطلاعاتی، ثبت محتوای اطلاعاتی، کاربرد روشهای گوناگون ذخیره و بازیابی اطلاعات و ایجاد یک بایگانی متناسب.
نظر به اهمیت رده بندی دهدهی جهانی در ذخیره و بازیابی اطلاعات و کاربرد فراوان آن در مرکز مدارک علمی، بقیه مطالب این مقاله اختصاص به توضیح و تشریح کلی این روش رده بندی خواهد داشت و در شماره های بعد همزمان با ارائه نظریه های جدید نمایه سازی از مراحل و روشهای گوناگون نمایه سازی بحث خواهد شد.
رده بندی دهدهی جهانی (یو-دی-سی)[2][2]
سرچشمه پیدایش سیستم رده بندی دهدهی جهانی (یو-دی-سی) در تعقیب کوشش بی نتیجه ای بود که بمنظور تهیه نمایه کارتی از دانش بشری در ادامه کار کنفرانس بین المللی بروکسل در سال 1895 بعمل آمد. پیشنهاد دهندگان اصلی در این زمینه دو نفر بلژیکی بنامهای پل اتلت[3][3] و هنری لافونتن[4][4] بودند.
موسسه کتابشناختی[5][5] در نتیجه کنفرانس فوق بوجود آمد و این موسسه را ما امروزه تحت عنوان فدراسیون بین المللی دکومانتاسیون[6][6] می شناسیم. فعالیتهائی در زمینه تهیه نمایه کارتی شروع شد ولی چنین طرحی با این هدف که کتابها، مدارک و مقالات سنگین مجلات را در تمام زمینه ها و از تمام کشورها فهرست کند بوضوح محکوم به شکست بود. نمایه کارتی سرانجام از بین رفت ولی "یو-دی-سی" بشکلی وسیع بعنوان مهمترین جدول طبقه بندی در کتابخانه های صنعتی جهان مورد استفاده قرار گرفت.
مبتکرین این فکر توانسته بودند طرح طبقه بندی کاملا جدیدی را ایجاد کنند و یا بهرحال طرح طبقه بندی قابل دوامی را بوجود آورند. در سال 1895 تنها یک طرح طبقه بندی مستدل وجود داشت که می توانست بعنوان پایه کار مورد استفاده قرار گیرد و آن طبقه بندی دهدهی ملویل دیوئی بود. وجود امکانات تقسیمات دهدهی و وضوح و سادگی بکار گرفتن شماره ها، استفاده از آن برای طرح "یو-دی-سی" مناسب ساخت.
[1][1] Martimer Taub
[2][2] Universal Decimal Classification
[3][3] Paul Otlet
[4][4] Henri La Fontaine
[5][5] Institute de Bibliographie
[6][6] International Federation of Documentation (FID)
مقاله درباره نمایه و نمایه سازی نوشته
