قرآن:
کتاب عملی اسلام و دستور العمل برای زندگان است و تنها برای خواندن بالای قبرهای مردگان و آویزان کردن به سینه ی کودکان و حفاظت مسافران و جهیزیه ی دختران نباید مورد استفاده قرار گیرد ، لکن باید به این نسخه ی حکیمانه عمل نمود و راه و روش زندگانی را از آن آموخت تا در پرتو اشعه ی تابناک آموزش و پرورش قرآن ، تعلیمات عالیه ی آن، جامعه راه سلامت و سعادت را پیموده به کمال مطلوب که علت غایی خلقت است، برسد.
گِردِ قرآن گَرد زیرا هر که در قرآن گریخت آن جهان جست از عقوبت این جهان جست ازفِتَن
(حکیمسنایی)
سوره:
برای کلمه «سوره» چند معنی گفته اند :
1. سوره از «سُور» به معنی حصار شهر است ، چون سوره ی قرآن پیرامون آیاتی را فرا گرفته و آن ها را گرد هم آورده است . و نیز همچون حصار و قلعه ی شهر بلند مرتبه و رفیع است .
2. سوره از «سَوار» به معنی دستبند است . چون سوره ی قرآن مانند دستبند آیاتی از قرآن را در بر گرفته است.
3. چون سوره های قرآن بر روی هم قرار گرفته اند ، به آن سوره می گویند.
حروف مقطعه:
حروف مقطّعه یعنی جدا جدا، چهارده حرف از حروف الفبای زبان عرب در ابتدای 29 سوره ی قرآن مجید می باشد ، که آن ها را « حروف مقطّعه » می نامند. و آن حروف عبارت اند از :
الف ، ح ، ر ، س ، ص ، ط ، ع ، ق ، ک ، ل ، م ، ن ، ه ، ی .
حروف مقطّعه ی قرآن یک حرفی ، دو حرفی ، سه حرفی ، چهار حرفی و پنج حرفی است که به ترتیب عبارت اند از :
یک حرفی : ص ، ق ، ن .
دو حرفی : طه ، طس ، یس ، حم .
سه حرفی : الم ، الر ، طسم .
چهار حرفی : المص ، المر .
پنج حرفی: کهیعص ، حمعسق .
« درباره ی حروفی که در آغاز برخی از سوره ها آمده ، قرآن پژوهان ، دیدگاه های گوناگونی ارائه
کرده اند ؛ که مهم ترین آن ها عبارت اند از : 1. پیام آنها را تنها خدا می داند . 2. نام سوره ها 3. اشاره با نام یا وصفی از اوصاف خدا. 4. سوگندهای قرآن 5. کتابی از همین حروف است .(1)
تفسیر حروف مقطعه با مغزهای الکترونیکی : (2)
چندی قبل ، مجلّه ی معروف مصری « آخر ساعة » که بزرگترین مجلّه ی مصور خاورمیانه محسوب می گردد ، گزارشی درباره ی تحقیقات شگفت انگیز یک دانشمند مسلمان مصری در مورد تفسیر پاره ای از آیات قرآن مجید به کمک مغزهای الکترونیکی منتشر ساخت که اعجاب همگان را در نقاط مختلف جهان بر انگیخت.
این تحقیقات که محصول سه سال کوشش پیگیر و کار مداوم « دکتر رشّاد خلیفه » دانشمند شیمیدان مصری بود ، بار دیگر این حقیقت را به ثبوت رسانید که این کتاب بزرگ آسمانی محصول مغز بشر نیست و انسان ها قادر نخواهند بود ، مثلِ آن را بیاورند .
دکتر رشاد این تحقیقات را در آمریکا در شهر « سانت لویس » در ایالت « میسوری » انجام داد .تمام کوششِ استاد مزبور برای کشفِ معانیِ حروفِ مقطّعه ی قرآن یعنی حروفی مانند ( ق ، الم ، یس و ..... ) صورت گرفته است ، او به کمک محاسبات پیچیده ای ثابت کرده است که رابطه ی نزدیکی میان حروف مزبور ، با حروف سوره ای که در آغاز آن گرفته اند ، وجود دارد ( دقت کنید ) .
دکتر رشاد می گوید: « می دانیم قرآن مجید 114 سوره دارد که از میان آن 86 سوره در مکّه نازل گردیده و 28 سوره در مدینه ، و از میان مجموع سوره های قرآن 29 سوره که در آغاز آن ها « حروف مقطّعه » آمده است .
جالب اینکه این حروف ، مجموعاً درست نصف حروف 28 گانه ی الفبای عربی را تشکیل می دهد و آن عبارت اند از : ( ا ، ح ، ر ، س ، ص ، ط ، ق ، ک ، ل ، م ، ن ، ه ، ی ) که گاهی آن ها را « حروف نورانی » نیز می نامند . »
او می گوید : سال ها بود که من می خواستم بدانم معنی این « حروف به ظاهر از هم بریده » در آغاز سوره های قرآن چیست؟ و هر قدر به تفاسیر مفسّرانِ بزرگ و آرای مختلفی که در این زمینه داده بودند ،
1. تفسیر بیان ، ج 1 ، صفحات 91 تا 93
2 . تفسیر نمونه ، ج 2 ، ص 305 .
مراجعه کردم ، پاسخ قانع کننده ای نیافتم ، از خداوند یاری جستم و به مطالعه دست زدم.ناگهان به این فکر افتادم که شاید میان این حروف ، و حروف هر سوره ای که آن ها در آغازش قرار گرفته اند رابطه ای وجود داشته باشد . امّا بررسی تمام حروفِ 14 گانه ی نورانی در 114 سوره ی قرآن و یقین نسبت هر یک از آن ها و محاسباتِ فراوانِ دیگری که می بایست در این زمینه بشود ، چیزی نبود که بدون استخدام مغزهای الکترونیکی امکان پذیر باشد . لذا قبلاً تمام حروف مزبور را در 114 سوره ی قرآن به طور جداگانه و همچنین مجموع حروف هر سوره را دقیقاً تعیین کرده ، با شماره ی هر سوره ، به مغز الکترونیکی ( برای انجام محاسبات پیچیده ی بعدی ) سپردم این کار و مقدّمات دیگر در مدّت دو سال عملی شد .
سپس مغز الکترونیکی را یک سال تمام برای انجام محاسباتی که به آن اشاره شد به کار گرفتم . نتیجه ی این محاسبات بسیار درخشان بود و برای نخستین بار در تاریخ اسلام پرده از حقایق شگفت انگیزی برداشته شد که اعجاز قرآن را ( علاوه بر جنبه های دیگر ) از نظر ریاضی و نسبت حروف قرآن کاملاً روشن ساخت.مغز الکترونیکی با محاسبات خود برای ما روشن ساخت که میزان هر یک از حروف 14 گانه در هر سوره از 114 سوره ی قرآن به نسبت مجموع حروف آن سوره ؛ چند در صد است.
فی المثل ، پس از محاسبه می یابیم که نسبت حروف قاف که یکی از حروف نورانی قرآن است ، در سوره ی « فلق » بزرگترین رقم را دارد (700،6 ) درصد و درجه ی اول در میان سوره های قرآن است . ( البته به استثنای سوره ی ق ) بعد از آن سوره ی « قیامت » قرار دارد که تعداد قاف های آن نسبت به حروف مزبور ( 907 ، 3 ) درصد می باشد و پس از آن سوره ی « والشًّمس » است ( 906 ، 3 ) درصد و همان طور که ملاحظه می کنیم ، تفاوت سوره ی « قیامت » و « الشًّمس » فقط یک هزارم درصد است !
و به همین ترتیب این نسبت را در تمام 114 سوره ی قرآن به دست می آوریم ( نه تنها درباره ی این یک حرف بلکه درباره ی تمام حروف 14 گانه ی نورانی ) و به این ترتیب نسبت مجموع حروف هر یک از سوره ها با یکایک این حروف . اکنون به نتایج جالبی که از این محاسبات به دست آمده ؛ توجّه فرمایید :
1. نسبت ( ق ) در سوره ی « ق » از تمام سوره های قرآن بدون استثناء بیش تر است ، یعنی آیاتی که در طی 23 سال ، دوران نزول قرآن ، در 113 سوره ی دیگر قرآن آمده ، آنچنان هست که حرف قاف در آن ها کمتر به کار رفته است ، و این راستی حیرت آور است که انسانی بتواند مراقب تعداد هر یک از حروف سخنان در طول 23 سال باشد ، و در عین حال آزادانه مطالب خود را بدون کمترین تکلفی بیان کند. مسلّماً چنین کاری از عهده ی یک انسان بیرون است ، حتّی محاسبه ی آن برای بزرگترین ریاضی دانان بدون کمک مغزهای الکترونیکی ممکن نیست.
این ها همه نشان می دهد که نه تنها سوره ها و آیات قرآن ، بلکه « حروف قرآن » نیز روی حساب و نظام خاصّی است که فقط خداوند قادر بر حفظ آن می باشد.
همچنین محاسبات نشان داد که حرف ( ص ) در سوره ی « ص » نیز همین حال را دارد ، یعنی مقدار آن به تناسب مجموع حروف سوره ، از هر سوره ی دیگر قرآن بیش تر است .
و نیز حرف (ن) در سوره ی « ن و القلم » بزرگ ترین رقم نسبی را در 114 سوره ی قرآن دارد ، تنها استثنایی که در این زمینه وجود دارد ، سوره ی « حجر » است که تعداد نسبی حروف (ن) در آن بیش تر از سوره ی ( ن و القلم ) است ، اما جالب این است که سوره ی « حجر » یکی از سوره هایی است که آغاز آن ( الر ) می باشد . و بعداً خواهیم دید این سوره ها که آغاز آن ها ( الر ) است باید همگی در حکم یک سوره محسوب گردد ، و اگر چنین کنیم نتیجه ی مطلوب به دست خواهد آمد ، یعنی نسبت تعداد ( ن ) در مجموع این سوره ها از سوره ی « ن و القلم » کم تر خواهد شد !
2. چهار حرف ( المص ) را در آغاز سوره ی اعراف در نظر بگیرید ، اگر الف ها ، لام ها ، میم ها و صادهایی که در این سوره وجود دارد ، با هم جمع کنیم و نسبت آنرا با حروف این سوره بسنجیم ، خواهیم دید که از تعداد مجموع آنها در هر سوره ی دیگر قرآن بیش تر است !
همچنین چهار حرف ( المر ) در آغاز سوره ی « رعد » همین حال را دارد ، و نیز پنج حرف ( کهیعص ) در آغاز سوره ی « مریم » اگر روی هم حساب شوند ، بر مجموع این پنج حرف در هر سوره ی دیگر قرآن فزونی دارند !
در اینجا به چهره ی تازه تری از مساله برخورد می کنیم که نه تنها یک حرف جداگانه در این کتاب آسمانی روی حساب و نظم خاص گسترده شده ، بلکه حروف متعدّدِ آن نیز چنین وضع حیرت آوری دارد .
3. تا کنون بحث درباره ی حروفی بود که تنها در آغاز یک سوره ی قرآن قرار داشت ، اما حروفی که در آغاز چند سوره قرار دارد ( مانند المر و الم ) شکل دیگری به خود می گیرد ؛ و آن اینکه بر طبق محاسبات مغز الکترونیکی مجموع این سه حرف مثلاً ( ا، ل، م ) اگر در مجموع سوره هایی که با « الم » آغاز می گردد ، حساب شود، و نسبت آن با مجموع این سوره ها به دست می آید ، از میزان آن در هر یک از سوره های دیگر قرآن بیش تر است .
در اینجا باز مساله صورت جالب تری به خود گرفته و آن اینکه نه تنها حروف هر سوره ی قرآن تحت ضابطه و حساب معیّنی است ، بلکه مجموع حروف سوره های مشابه نیز ضابطه و نظام واحدی دارند !
ضمناً نکته این موضوع نیز روشن می شود که از چه رو چند سوره ی مختلف قرآن با « الم » یا با « المر » آغاز شده و این یک موضوع تصادفی و بی دلیل نیست .
استاد مزبور ضمن این مطالعات به نکات جالب دیگری دست یافته که به ضمیمه ی نکات تازه ای که می توان از آن استنتاج کرد ، از نظر خوانندگان می گذرانیم :
1. رسم الخط اصلی قرآن را حفظ کنید :
او می گوید تمام این محاسبات در صورتی صحیح است که به رسم الخط اصلی و قدیمی قرآن دست نزنیم ( مثلاً اسحق و زکوة و صلوة را با همین صورت بنویسیم . نه اسحاق ، زکات و صلاة ) در غیر این صورت محاسبات ما به هم خواهد خورد.
2. دلیل دیگری بر عدم تحریف قرآن :
این تحقیقات نشان می دهد که در قرآن حتی یک کلمه و یا یک حرف کم و زیاد نشده ، و اِلاّ به طور مسلّم محاسبات ما روی قرآن کنونی صحیح از آب در نمی آمد.
3. اشارات پر معنی :
در بسیاری از سوره های قرآنی که با حروف مقطّعه آغاز می شود ، پس از ذکر این حرف اشاره به حقّانیت و عظمت قرآن شده . مانند : « الم، ذلک الکتاب لا ریب فیه » و امثال آن ، این خود اشاره ی لطیفی به ارتباط حروف مزبور با اعجاز قرآن می کند.
نتیجه ی بحث :
از مجموع بحث فوق نتیجه می گیریم که حروف قرآن مجید که در طی 23 سال بر پیامبر (ص) نازل شده ، حساب دقیق و منظّمی دارد و هر یک از حروف الفبا با مجموع حروف هر سوره ، دارای یک نسبت ریاضی کاملاً دقیق است .
سوره های مکّی و مدنی: (1)
اکثر مفسرین سوره هایی که در مکّه و اطراف آن نازل شده مکّی و سوره هایی که در مدینه و اطرافش شرف نزول یافته مدنی نام نهاده اند . ولی دسته ای از مفسرین معتقدند ، مکّی سوره هایی است که درباره ی اهل مکّه نازل شده ، ولو آنکه نزول آن ها در مدینه باشد و مدنی سوره هایی که درباره ی اهل مدینه نازل گردیده ، اگر چه نزول آن ها در مدینه باشد .
اما به طور کلّی سوره های مکّی ، سوره ها و آیاتی است برای دعوت خلق به توحید و خداشناسی و شامل کلّیّات دین و آیین می باشد ( مانند احتراز از شرک ، ایمان به خدای یکتا و روز قیامت ، اعتقاد به غیب و فرشتگان ) . مدنی سوره ها و آیاتی است که بعد از هجرت خاتم الانیباء (ص) از مکّه به مدینه نازل شده و مشتمل بر بیان حدود و واجبات و احکام و قوانین تشریعی و اوامر و نوا هی است .
ناگفته نماند که قسمتی از آیات بعضی از سوره های قرآن مکّی و برخی مدنی است و به اعتبار اکثر آیات و یا به لحاظ آیه هایی که در آغاز سوره ی مکّی یا مدنی است ، تمام سوره را مکّی یا مدنی به شمار آورده اند مانند : سوره ی « عنکبوت » که مکّی است و حال آن که یازده آیه ی از آن که درباره ی منافقان نازل شده مدنی است . تعداد سوره های مکّی 86 و سوره های مدنی 28 می باشد .
سجده های قرآن :
پانزده آیه از آیات قرآن مجید سجده دارد که در چهار آیه ، واجب و در بقیّه مستحب می باشد .
سوره هایی که سجده واجب دارند ، سوره ی عزائم ( جمع عزیمت و به معنی قصد مؤکّد و وجوب ) نامند و چهار آیه ای که سجده در آن واجب است ؛ عبارت اند از :
1. آیه ی 15 سوره سجده .
2. آیه ی 37 سوره ی فُصِّلَت .
3. آخرین آیه ی سوره ی النّجم.
4. آخرین آیه ی سوره ی العَلَق.
1 . سِرُّ البیان فی العلم القرآن ، صفحات 273 و 274 .
پس از خواندن یا شنیدن هر یک از آیات نامبرده ی فوق واجب است ، فوراً سجده نمود . ( مانند سجده ی نماز باید هفت موضع بر زمین قرار گیرد ) و گفتن ذکر در آن واجب نیست ، بلکه سنّت می باشد و بهتر است در حال سجده این ذکر خوانده شود :
لا الهَ اِلاَّ اللهُ حَقّاً حَقّاً ـ لا الهَ اِلاَّ اللهُ ایماناً و تصدیقاً ـ لا اِلهَ الاَّ اللهُ عُبودِیّةً وَرِقاً ـ سَجَدتُ لَکَ یا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقاً ـ لا مستَکبِراً وَ لا مُستَنکِفاً ـ بَل اَنَا عَبدٌ ذَلیلٌ خائِفٌ مُستَجیرٌ .
: ( جز خدایی که بر حق است ، معبودی نیست ؛ غیر از خداوندی که از روی حقیقت ایمان و تصدیق دارم ، معبودی نیست ؛ جز خدایی که پرستشش می کنم و بنده ی او هستم معبودی نیست، پروردگارا تو را برای پرستش و به جهت بندگی سجده می کنم، تکبر و استنکاف از بندگی تو ندارم، بلکه من بنده ی خوار و خائف از عذاب به تو پناهنده می باشم . )
چنانچه خواندن این ذکر برای کسی مشکل باشد، می توان به جای آن ، ذکر سجده ی نماز را خواند، و پس از اتمام سجده در حال نشستن، گفتن تکبیر ( الله اکبر ) نیز سنّت است.
یازده مورد سجده های مستحبّه که آنرا ( مَندوبَه ) نیز خوانند ، عبارت اند از :
1. آخرین آیه ی سوره ی اعراف 2. آیه ی 15 سوره ی رعد .
3. آیه ی 48 سوره ی نحل . 4. آیه ی 107 سوره ی اِسری .
5. آیه ی 58 سوره ی مریم . 6. آیه ی 18 سوره ی حج .
7. آیه ی 77 سوره ی حج 8. آیه ی 60 سوره ی فرقان.
9. آیه ی 25 سوره ی نمل. 10. آیه ی 24 سوره ی ص.
11. آیه ی 21 سوره ی انشقاق .
اسامی بخشهای مختلف سوره های قرآن : (1)
گاهی چند سوره در قرآن دارای یک نام می باشند که در زمینه ی آنها، روایاتی وجود دارد . بر اساس حدیثی که از طریق شیعه و اهل سنّت نقل شده است ، قرآن کریم به چهار بخش تقسیم شده است ، که هر یک از آن ها دارای نام خاصی می باشد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود :
خداوند به جای تورات ( سَبعِ طِوال ) و به جای زبور ( مِئَین ) و به جای انجیل ( مثانی ) را به من مرحمت فرمود و با ( مفصّل ) امتیاز و برتری یافتم . از این حدیث چنین استفاده می شود که هر چند سوره ای از قرآن دارای نام های خاص فوق الذکر است ، که آن ها را در زیر توضیح می دهیم :
سَبعِ طِوال : نام 7 سوره ی طولانی قرآن است که به ترتیب عبارت اند از : سوره های بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف، انفال و توبه .
مِئَین : نام سوره هایی است که با فاصله ی چند سوره به دنبال « سبع طوال » که در قرآن آمده و هر یک از آن ها شامل صد آیه یا کمی کم تر و یا کمی بیش تر است. هفت سوره ی قرآن حائز چنین شرایطی هستند که به ترتیب عبارت اند از : بنی اسرائیل، کهف، مریم، طه، انبیاء، حج و مؤمنون.
مثانی: سوره هایی که پس از مِئَین قرار گرفته اند، زیرا این سوره ها بعد از مِئَین، و در مرتبه ی دوم و پس از سبع طِوال قرار دارند و چون مِئَین به منزله ی مبادله است از آن جهت سوره هایی که پس از مئین قرار گرفته اند ، « به مثانی » نام بردار شدند.
فهرست مطالب :
عنوان صفحه عنوان صفحه
کلّیات: 7 سوره هود 29
قرآن 7 سوره یوسف 30
سوره 7 سوره رعد 31
حروف مقطعه 7 سوره ابراهیم 32
تفسیر حروف مقطعه 8 سوره حِجر 33
سوره های مکی و مدنی 11 سوره نَحل 34
سجده های قرآن 11 سوره اسرا 35
اسامی بخشهای مختلف سوره های قرآن 13 سوره کَهَف 37
عناوین دیگر 13 سوره مریم 38
آشنایی با سوره های قرآن: سوره طه 39
سوره حمد 15 سوره انبیاء 40
سوره بقره 16 سوره حَج 41
سوره آل عمران 18 سوره مومنون 42
سوره نساء 19 سوره نور 43
سوره مائده 21 سوره فُرقان 45
سوره انعام 22 سوره شُعرا 46
سوره اعراف 23 سوره نَمل 47
سوره انفال 25
سوره توبه 26
سوره یونس 28
عنوان صفحه عنوان صفحه
سوره قصص 48 سوره اَحقاف 68
سوره عنکبوت 49 سوره محمّد 70
سوره روم 50 سوره فتح 71
سوره لقمان 51 سوره حُجُرات 72
سوره سجده 52 سوره ق (قاف) 73
سوره اَحزاب 53 سوره ذاریات 74
سوره سبأ 54 سوره طور 75
سوره فاطر 55 سوره نُجم 77
سوره یس 56 سوره قَمَر 79
سوره صافات 57 سوره رَحمن 80
سوره ص (صاد) 58 سوره واقعه 81
سوره زُمر 59 سوره حدید 82
سوره مؤمن 60 سوره مجادله 83
سوره فصلت 62 سوره حَشر 84
سوره شوری 64 سوره ممتحنه 85
سوره زُخرُف 65 سوره صَف 86
سوره دُخان 66
سوره جاثیه 67
عنوان صفحه عنوان صفحه
سوره جمعه 87 سوره عَبَس 105
سوره منافقون 88 سوره تکویر 106
سوره تغابن 89 سوره اِنفِطار 107
سوره طلاق 90 سوره مُطَّفقین 108
سوره تحریم 91 سوره اِنشقاق 109
سوره مُلک 92 سوره بروج 110
سوره قَلَم 93 سوره طارق 111
سوره حاقه 94 سوره اَعلی 112
سوره معارج 95 سوره غاشیه 113
سوره نوح 96 سوره فجر 114
سوره جن 97 سوره بَلَد 115
سوره مُزَمِّل 98 سوره شَمس 116
سوره مُدَّثر 99 سوره لَیل 117
سوره قیامت 100 سوره ضُحی 118
سوره دهر 101 سوره اِنشراح 119
سوره مُرسلات 102 سوره تین 120
سوره نَبَأ 103
سوره نازعات 104
عنوان صفحه عنوان صفحه
سوره عَلَق 121 سوره فَلَق 138
سوره قدر 122 سوره ناس 139
سوره بَیِّنه 123 منابع و مآخذ 140
سوره زلزال 124
سوره عادیات 125
سوره قارعه 126
سوره تکاثر 127
سوره عصر 128
سوره هُمَزَه 129
سوره فیل 130
سوره قریش 131
سوره ماعون 132
سوره کوثر 133
سوره کافرون 134
سوره نَصر 135
سوره لَهَب 136
سوره اخلاص 137
شامل 137 صفحه word
دانلود تحقیق آشنایی اجمالی با سوره های قرآن
