فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت) تعداد صفحه:122
دانلود پایان نامه تعیین ضریب گیاهی و پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنان
1مقدمه
کشاورزی وزراعت در ایران بدون توجه به تأمین آب مورد نیازگیاهان میسرنیست. بنابراین بایستی برنامه ریزی صحیح برای آن بخصوص درشرایط خشکسالی صورت گیرد. برنامه ریزی صحیح مستلزم محاسبه دقیق نیاز آبی گیاهان میباشد. براساس روشهای موجود مبنای محاسبات نیاز آبی گیاهان ، تبخیرـ تعرق مرجع و ضرائب گیاهی است. تبخیر ـ تعرق مرجع توسط لایسیمتر اندازه گیری میشود و برای سادگی کار میتوان آنرا با توجه به نوع منطقه از روشهای تجربی نیز تخمین زد. ضرائب گیاهی نیز از مطا لعات لایسیمتر قابل محاسبه است. این ضرائب تابعی از عوامل مختلفی از جمله اقلیم میباشد. بنابراین بایستی درهر منطقه ای با دقت برای هرمحصولی محاسبه شود. (19) برای محاسبه و برآورد مقدارتبخیر ـ تعرق سازمان خوار باروکشاورزی ملل و متحد«FAO » تقسیم بندی زیر را منظور نموده است:
اندازه گیری مستقیم تبخیر ـ تعرق به وسیله لایسیمتر
اندازه گیری مستقیم تبخیر بوسیله تشتک یا تبخیر سنج
فرمولهای تجر بی
روشهای آئرودینامیک
روش تراز انرژی(5)
بعضی از روشها فقط جنبه تحقیقاتی داشته تا بتوانند فرایندهای انتقالی بخار آب را بهتر و عمیق تر بررسی نمایند.برخی دیگر به جهت نیاز در برنامههای روزانه کشاورزی بکار میروند. ولی دقت و اصالت روشهای تحقیقاتی را ندارد. به هر حال برای عملیات روزانه درمزارع میتوان از روشهایی که نتیجه آنها بیش از ده درصد با مقدار واقعی تبخیر ـ تعرق متفاوت نباشد استفاده نمود.
هدف از انجام این طرح بدست آوردن ضرایب گیاهی و تعیین نیاز آبی سیب زمینی دراستانهای خراسان و سمنان میباشد که بوسیله لایسیمتر زهکش دار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده است. در مورد لایسیمتر و نحوه عملکرد آن و روابط تجربی بکار رفته دراین طرح درفصل بعدی توضیح داده میشود.
1-2اهمیت کشت سیب زمینی
سیب زمینی یکی از مهمترین منابع در تغذیه انسان است. این محصول در جهان از نظر اهمیت غذائی مقام پنجم بعداز گندم، برنج، ذرت و جو دارد.(11) بانگاهی به سی سال آینده، سازمان خوار بار کشاورزی (FAO) بر آورد کرده که برای تغذیه جمعیت جهان به 60 در صد غذای بیشتری نیاز است(12) و از آنجا که سیب زمینی از نظر ارزش غذائی با تولید متوسط 2/2 تن یکی از اقلام محصولات غذایی مهم میباشد بنابراین باید با برنامه ریزی صحیح کشاورزی ، که یکی از را هکارهای آن بدست آوردن دقیق نیاز آبی این محصول است، باعث افزایش تولید آن در سطح جهان گردید. امید است این تحقیق راه گشایی برای آیندگان درمسائل مدیریت آبیاری باشد. بیشترین سطح زیر کشت این محصول مربوط به اروپائیان است که عملکردی بالغ بر 16 تن درهکتار را دارا میباشند.(جدول 1-1) بطوریکه در این جدول مشاهده میشود حدود 43 درصد کل سیبزمینی جهان در اروپا تولید میشود.
جدول1-1 میزان سطح زیر کشت و عملکرد کل سیب زمینی در سطح جهان
قاره
سطح زیر کشت
(1000هکتار)
عملکرد کل (T1000)
در صد از کل
آمریکا
1725
42224
55/13
اروپا
8375
132725
64/42
آسیا
7999
122236
25/39
آفریقا
1137
12410
98/3
استرا لیا
424
1260
56/0
1-3 اهمیت سیب زمینی در ایران
محصول سیب زمینی یکی از ارقام اصلی است که در راستای امنیت غذایی آینده کشور میتواند نقش عمده ای را ایفاد نماید سیبزمینی تنها محصولی است که بعد از گندم ، برنج و ذرت میتواند بخشی از مواد نشاسته ای و پروتئینی مورد نیاز جامعه را تأمین کرده و امکان جایگزینی آن با محصولات ذکر شده وجود داشته و در کاهش واردات محصولات غذائی فوق مؤثر میباشد.(29) سطح زیر کشت محصول سیب زمینی کشور در سال 1382 برابر 175 هزار هکتار بر آورد شده است و میزان تولید آن 5/3میلیون تن برآورد شده است که این مقدار12/1 در صد کل سیب زمینی تولید شده در جهان میباشد(1). برای افزایش این مقدار باید راهکارهای بسیار بنیادی در نظر گرفت. یکی از راهکارهای افزایش این محصول بالا بردن میزان کارائی مصرف آب میباشد که بدون برنامه ریزی صحیح آبیاری مقدور نمیباشد. لذا برنامه ریزی صحیح آبیاری مستلزم دانستن دقیق نیاز آبی میباشدکه امید است این تحقیق بتواند در جهت افزایش عملکرد سیب زمینی در سطح کشور مؤثر باشد.
1-4 منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه استانهای خراسان و سمنان میباشد. انتخاب این مناطق به آن دلیل بوده است که با وجود اهمیت کشت سیبزمینی اطلاعات مورد نیاز در زمینه آبیاری برای این گیاه بسیار اندک است.
1-4-1 استان خراسان
مساحت استان خراسان 313335 کیلومتر مربع میباشد که معادل یک پنجم مساحت کل کشور میباشد. این منطقه در شمال و شمال شرق ایران بین مدارات 30 درجه و 21 دقیقه و 17 دقیقه عرض شمالی و 5 در جه و 20 دقیقه طول شرق از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. تنوع آب و هوایی در این منطقه شرایط تولید 47 نوع محصول زراعی را فراهم نموده است. که در جدول شماره2 بعضی از محصولات مهم استان و میزان تولید آن را ارائه شده است(16)
جدول1-2 وضعیت تولید محصولات زراعی استان خراسان در سال زراعی 81-1380
نوع محصول
درصد از کل تولید کشور
رتبه از لحاظ تولید در کشور
جو
61/20
اول
پنبه
24/38
اول
چغندر قند
68/35
اول
خربزه
46/51
اول
گوجه فرنگی
64/13
دوم
گندم
03/10
سوم
هندوانه
81/13
سوم
سیب زمینی
5
هفتم
بطوریکه مشاهده میشود استان خراسان در مورد تولید 4 محصول مقاوم اول کشور و گوجهفرنگی مقاوم دوم را دارا میباشد. از نظر تولید سیبزمینی محل کشت و میزان سطح زیر کشت در دشتهای کشاورزی این استان، خراسان طبق جدول 1ـ3 میباشد.
جدول 1-3 محل و میزان کشت گیاه سیب زمینی در استان خراسان
محل کشت
سطح (هکتار)
محل کشت
سطح( هکتار)
دشت ازغند
98
سهل آباد
2
اسفده
28
شاهرفت
5
اسفراین
90
شهرنوباخزر
54
بجستان
25
صالح آباد-جنت آباد
17
بجنورد
2292
صفی آباد
27
بشرویه
1
طبس
9
بندان
2
عنبری ـ یرچاه
4
بیرجند
36
فردوس
25
تایباد
39
غلامان ـ راز
29
تربت جام
1189
قائن
145
جوین سلطان آباد
61
قلعه میران
27/19
چاهک موسویه
14
قوچان ـ شیروان
2909
حاتم قلعه
128
قوری میران
8
خضری
52
کاشمر
48
خواف سلامی
1
کویر
2
درگز
291
کرات
7
درمیان-گره بک
117
گناباد
20
درونه
5/67
گیسور
5
رخ
410
ماروسک
3/15
رشتخوار
4
مانه
300
ریوش
417
مشهد ـ چناران
2113
زاوه ـ تربت حیدریه
85
مختاران
9
زوزن
5
ینگجه
190
سبزوار
31
مبندان
5/4
سرایان
27
نیشابور
160
سربیشه
35
نریمانی
24
سملقان
69
نای بند ـ دیهوک
1
سنگ بست
113
میغان ـ دهنو
3
بطوریکه در جدول مذکور مشاهده میشود سیبزمینی در استان خراسان تقریباً در 60 دشت مهم این استان به صورت کم و بیش کشت میشود.
1-4-2 استان سمنان
استان سمنان95815 کیلومترمربع بوده که حدود 56 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است و از این حیث ششمین استان کشور بوده و بین 34 د رجه و 40 دقیقه تا 37 درجه و 10 دقیقه عرض شمالی و 57 در جه و 4دقیقه تا 57 درجه و 59 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویج قرار گرفته است. در حال حاضر حدود 2 در صد کل مساحت استان زیر کشت محصولات مختلف کشاورزی بوده که حدود 33961 هکتار سطح زیر کشت باغات(محصولات دائمی) و 160000 هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی میباشد.(2) وضعیت تولید بعضی از محصولات شاخص زراعی و باغی استان نسبت به کل کشور طبق جدول 1ـ4 میباشد.
جدول 1-4 وضعیت تولید محصولات زراعی استان سمنان در سال زراعی 81-1380
ردیف
نوع محصول
نسبت در مقایسه با سطح تولید در کشور
1
پنبه
5/ 3 درصد
2
چغندر قند
2 درصد
3
سیب زمینی
3 درصد
4
خر بزه
5/11 درصد
5
هندوانه
2 درصد
6
پسته
5/3 درصد
7
انگور
2 درصد
بطوریکه ملاحظه میشود حدود 3 درصد از کل سیبزمینی کشور در استان سمنان تولید میشود که اگرچه درصد زیادی نمیباشد اما به لحاظ اقتصادی حائز اهمیت است. محل کشت و میزان زیر کشت محصول سیب زمینی در دشتهای کشاورزی استان سمنان طبق جدول 1ـ5 میباشد.
جدول 1-5 محل و میزان کشت گیاه سیب زمینی در استان سمنان
محل کشت
سطح (هکتار)
محل کشت
سطح (هکتار)
1-سمنان
250
6-ایوانکی
23
2-شاهرود
480
7-گرمسار
22
3-بسطام
7500
8-جاجرم-گرمه
10
4-مرجان
130
9-بیارجمند
5
5-رباط-قره بیل
190
10-دامغان
1630
دشتهای بسطام با 7500 هکتار و دامغان با 163 هکتار کشت سیبزمینی بالاترین مقدار سطح زیرکشت را به خود اختصاص میدهند.
با این اوصاف که محصول سیب زمینی از محصولات استراتژیک استانهای خراسان و سمنان میباشد و هشت درصد از کل تولید محصول کشور در این دو استان میباشد (شکلهای 1ـ1 و 1ـ2) لذا بجا خواهد بود که در مورد نیاز آبی این گیاه و روابط آن با خصوصیات رشد آن بیشتر تحقیق شود. این مطالعه تبخیر ـ تعرق پتانسیل سیب زمینی با استفاده از دستگاههای لایسیمتر و نیز ارتباط عناصر هوا شناسی با این نیازها به منظور دستیابی به ساده ترین ، عملی ترین و دقیق ترین روش تخمین نیاز سیب زمینی مورد بررسی قرار گرفته است.
دانلود پایان نامه تعیین ضریب گیاهی و پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنان