سم شناسی
مقدمه
1-1- سم شناسی
سم‌شناسی یا توکسیکولژی علمی است که درباره¬ی شناسائی سموم گوناگون، ویژگی¬ها و اثرات آن‌ها روی موجودات زنده و هم¬چنین تجسس، نمونه برداری و اندازهگیری آن‌ها در محیط زیست و در بدن موجودات زنده و یا مرده بحث می‌نماید ]1[.
1-2- تقسیم بندی سم‌شناسی
سم‌شناسی برحسب آن¬که در چه رشته‌ای از علوم به کار گرفته شود به انواع زیر تقسیم می‌شود:
1-2-1- سم‌شناسی اقتصادی
سم‌شناسی اقتصادی به توسعه، استفاده و کاربرد مواد شیمیایی تهیه شده برای استفاده¬ی انسان و موجودات زنده اختصاص دارد. ارزیابی بیش‌تر مواد شیمیایی نظیر داروها که شامل ترکیب¬های طبیعی و یا سنتزی هستند، مواد معطر کننده غذاها، رنگدهندهها، مواد آرایشی و حشره کش‌ها در این طبقه قرار می‌گیرند.
1-2-2- سم‌شناسی محیطی
در سم‌شناسی محیطی از سموم و مواد آلوده کننده محیط و اثرات مضر آن‌ها روی محیط طبیعی موجودات زنده صحبت به میان می‌آید و آن‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
1-2-3- سم‌شناسی کلینیکی و پزشکی قانونی
در سم‌شناسی کلینیکی و پزشکی قانونی از مسمومیت‌های حاصل از داروها بحث می‌شود و گاهی مسائل از دیدگاه پزشکی قانونی مطالعه می‌شود [2].
1-3- سم
سم، ماده و یا موادی است که دارای منشأ گیاهی، حیوانی و یا شیمیایی (معدنی یا آلی) بوده و از یک راه خاص و یا راه‌های گوناگون، در مقادیر معین باعث اختلال و یا توقف فعل و انفعالات حیاتی موجود زنده به طور موقت یا دائم می‌گردد. بطور معمول سم یا زهر به ماده‌ای اطلاق می‌شود که مصرف یا تماس با مقادیر جزئی آن باعث مسمومیت شده و حتی گاهی منجر به مرگ می‌گردد [1].
1-4- مسمومیت
مسمومیت عبارت است از به هم خوردن تعادل فیزیولوژیکی، فیزیکی و یا روانی موجود زنده که در اثر ورود و تماس با ماده خارجی سمی، از راه‌های گوناگون ایجاد می‌شود. بروز مسمومیت با ظاهر شدن علائم و عوارض خاصی همراه است و شدت آن بستگی به نوع ماده سمی و مقدار آن و هم¬چنین طول مدت ورود و تماس با آن دارد [1]. مسمومیت به دو نوع تقسیم می‌شود:
- مسمومیت حاد
- مسمومیت مزمن
در مسمومیت حاد بطور معمول شخص یک‌باره، به مقدار به¬نسبت زیاد با ماده سمی تماس پیدا می‌کند. عوارض و علائم مسمومیت حاد شدید بوده و در صورت عدم معالجه، به مرگ منتهی می‌شود. در مسمومیت مزمن بطور معمول ماده سمی در مقادیر کم و یا جزئی، به دفعات و در مدت زمان طولانی وارد بدن موجود زنده شده و آثار و علائم آن نیز به کندی و پس از گذشت زمان به¬نسبت طولانی ظاهر می¬گردد. به علت ناچیز بودن مقدار ماده سمی و عدم بروز ناگهانی عوارض، مسمومیت مزمن ممکن است برای مدت طولانی مخفی بماند. توسط آزمایش‌های خاص بیوشیمیایی، بیولوژیکی و کلینیکی این نوع مسمومیت را می‌توان تشخیص داد [1].
1-5- ضرورت و سمیت عناصر
اثرات یک ماده سمی، به عبارت دیگر پاسخ موجود زنده نسبت به یک ماده سمی بسیار متنوع است به-طوری¬که می‌تواند از یک اثر مختصر مانند تحریک و اشک‌‌ریزش چشم، تا یک اثر جدی‌تر مانند صدمات‌کبدی،کلیوی و حتی مرگ متغیر باشد. بطورکلی، هرقدر دوز یک ماده سمی بیش‌تر باشد، اثرات آن ماده شدیدتر خواهد بود. به‌منظور برآورد دوز سمی یک ماده، از منحنی‌های دوز-پاسخ استفاده می‌شود [3].
شکل 1-1: عکس العمل بیولوژیکی سلول زنده نسبت به تغییرات غلظت عنصرهای ضروری و سمی
ناحیه‌ای از منحنی که با دایره مشخص شده، مورد علاقه سم شناسان بوده و حد مجاز یا ناحیه¬ی امن را نشان می‌دهد. این منحنی نشان می‌دهد که هر ماده‌ی سمی در بدن موجود زنده تا حدی قابل تحمل است و افزایش غلظت آن باعث مسمومیت می‌گردد. افزون بر این، هنگامی¬که غلظت یک ماده ضروری از حد معینی بالاتر رود، مسمومیت ایجاد می‌کند و کاهش غلظت آن نیز، عوارض زیان آوری را به دنبال خواهد داشت.
فهرست مطالب
فصل اول- مقدمه
سم¬شناسی
تقسیم بندی سم¬شناسی
سم
مسمومیت
ضرورت و سمیت عناصر
فلزها¬ی سنگین
عناصر ضروری و غیر ضروری
راه‌های ورود فلزات به بدن
توکسیکوکینتیک
عوامل مؤثر در ایجاد آثار سمی فلزها¬ی
درمان مسمومیت با فلزها¬ی سنگین
عوامل کیلیت¬کننده
آهن
بیوشیمی آهن
انواع ترکیب‌های آهن¬دار
متابولیسم آهن
خون
تشخیص مقدار و نوع آهن در بدن
آنمی
کم خونی و فقر آهن
تالیم
توکسیکوکینیک تالیم
دفراسیروکس
دفریپرون
فصل دوم- مواد و روش‌ها
وسایل مورد استفاده
مواد شیمیایی مورد استفاده
حیوانات آزمایشگاهی مورد استفاده
تهیه محلول‌های مورد نیاز
تحقیقات انجام شده روی حیوانات آزمایشگاهی
اندازهگیری تالیم بوسیله دستگاه جذب اتمی
اندازهگیری آهن بوسیله دستگاه جذب اتمی
روش تجزیه و تحلیل داده ها
فصل سوم- نتایج و بحث
اثر تالیم روی موش‌های آزمایشگاهی
علائم ظاهری ناشی از ورود تالیم به بدن موش‌های آزمایشگاهی
اندازهگیری فاکتورهای خونی مؤثر درآنمی(کم خونی) فقرآهن
اندازهگیری فاکتورهای بیوشیمیایی مؤثر در آنمی
اندازهگیری تالیم در بافت‌های متفاوت بدن موش‌های آزمایشگاهی
منحنی‌کالیبراسیون جهت اندازهگیری تالیم
اندازه‌گیری‌آهن در بافت‌های متفاوت بدن موش‌های آزمایشگاهیسنتز کمپلکس¬های نمک تالیم با مشتقات دفراسیروکس
فصل چهارم- نتیجه‌گیری
مراجع
پیوست
سم شناسی