مقدمه:
پس از حق حیات ، انسان داراى حق آزادى است که بر اساس آن ، نسبت به غیر خدا آزاد است و این ، ارمغان اسلام در چهارده قرن پیش و پیام همه انبیا الهى است . در عین حال ، هیچ عاقلى نمى تواند بپذیرد که جامعه انسانى ، بدون نظم و قانون باشد، وجود قانون ، ضرورت دارد، اگر چه سبب محدود گشتن انسان و کم شدن آزادى او گردد. با تشکیل جوامع انسانی٬ روابط بین افراد ناشی از نیازهای طبیعی و احتیاجات اجتماعی بر مبنای در کنار هم و با هم زیستن ایجاد میشود. این روابط با داده های مختلف٬ اخلاقی٬ روانی٬ اجتماعی٬ سیاسی٬ کنار هم و با یکدیگر به نحو چشمگیری مرتبط میشوند. جامعه در این استقرار و شکل گیری به ناچار به نظمی٬ از یک سو طبیعی و از سوی دیگر قراردادی٬ که از سنت ها٬ آداب٬ رسوم و ملیت و مذهب و... ریشه میگیرد٬ روی میآورد. در این میان ممکن است٬ اعمالی از سوی برخی از افراد جامعه انجام پذیرد که٬ این نظم را دستخوش التهاب نماید٬ چیزی که غالبا مورد پذیرش اجتماع نیست٬ بدیهى است که جامعه اى متشکل از انسانهایى این چنین ، اگر داراى نظم و قانونى درست نباشد، تزاحم و درگیرى و هرج و مرج و فساد، آن را نابود خواهد ساخت .برای مقابله با این پدیده قوانین من جمله حقوق جزا٬ با ارائه تئوریهای لازم٬ روابط و مناسبت های فی مابین اعضا جامعه را تنظیم مینماید و از طریق موسسات اجرایی خویش٬ حاکمیت قانون و مقررات را بر این روابط تضمین میکند.در حیطه حقوق جزا، اجتماع در مقابل رفتاری که به افراد جامعه آسیب وارد مینماید و نظم اجتماعی را دستخوش آشوب میسازد٬ و به عبارت دیگر در مقابل عمل مجرمانه یا جرم٬ واکنش نشان میدهد و بزهکار را در صورت وجود شرایط و مقتضیات لازم مجازات مینماید. برای اینکه فرد قابلیت پذیرش بار تبعات جزایی رفتار خویش را تحمل کند٬ میبایست از وضعیت و صفات خاصی برخوردار باشد. این شرایط و خصیصه ها٬ اوضاع و احوالی هستند که٬ به متن قانونی حاکم بر موضوع٬ فعل یا ترک فعل انجام شده و خصوصیات شخصی مرتکب مربوط میگردد.در قلمرو حقوق کیفری٬افراد زمانی پاسخگو و مسؤولند که دارای اراده و اختیار بوده بنابراین زمانیکه فردی مدرک نباشد را، نمی‌توان مسؤول اعمال خود دانست، چرا که در قبال امر و نهی قانونگذار تکلیفی نداشته و علی‌القاعده، خطاب قانونگذار متوجه کسانی است که مختار و مدرک بوده و قدرت بر اجابت آن دارند.
پیشینه تحقیق:
در حال حاضر با توجه به پیشرفت علوم و شناخت انواع جدیدی از خواب اعم از طبیعی یا مصنوعی و احتمال سوء استفاده از این غریزه‌ی طبیعی انسانی در جهت ارتکاب جرائم خطرناک، مباحث بسیار متنوعی از نقطه نظر علوم پزشکی و زیرشاخه‌های آن از جمله علوم روانپزشکی و روانشناسی، مطرح گردیده است.از طرفی نیز، در گذشته نظر به اینکه خواب به عنوان یکی از علل رافع مسؤولیت جزائی، در حدیث رفع عنوان گردیده این مبحث نیز آنگونه که باید و شاید، مورد توجه فقها قرار گرفته.
علی‌ایحال، در حال حاضر، علی‌رغم حائز اهمیت بودن و ضرورت غیرقابل انکار شناخت انواع خواب و بررسی جنایات واقع شده و از طرفی حدود و دامنه مسئولیت کیفری فرد نائم خلا بررسی پدیده خواب و همچنین ارادی یا غیر ارادی بودن افعال حین خواب و بررسی مسوولیت کیفری ایشان با توجه به تغییر قوانین ضروری احساس میگردد.
اهداف تحقیق:
در قانون مجازات اسلامی٬ مقنن تنها در ماده 153 به مسئله ارتکاب جرم در حال خواب پرداخته و سپس در بند الف ماده 292 همان قانون٬ ارتکاب جنایت در حال خواب را نیز٬ خطای محض دانسته است. این پژوهش٬ صرف نظر از نوع نگاه قانون موصوف٬در بحث ارتکاب جرم توسط فرد نائم، به بررسی پیرامون خواب و انواع آن و جرائم ارتکابی متصوره توسط فرد نائم و بررسی و تعریف محدوده مسئولیت کیفری وی و تبعات آن و انتساب یا عدم انتساب مسئولیت کیفری نائم و تحلیل قوانین موجود و تناسب جرم ارتکابی و مجازات تعینی می‌پردازد.
سؤالات تحقیق
1- مفهوم و ماهیت خواب چیست و آیا خواب دارای انواع مختلف است؟
2- آیا میتوان فرد نائم را در هنگام خواب دارای قصد و اراده تصور نمود؟
3- ماهیت جرم یا جنایت ارتکابی در حال خواب چیست؟
4- مسوولیت کیفری شخص خواب چگونه و با چه مبنایی قابل توجیه است؟
5- آیا میتوان ارتکاب جرم یا جنایت در حال خواب اعم از مصنوعی یا طبیعی را جزء جرائم عمدی متصور
مفهوم خواب و انواع آن
خواب نوعی رفتار است.این بیان چه بسا عجیب به نظر آید، زیرا معمولا رفتار را فعالیتهایی میدانیم که شامل حرکات مختلف از قبیل راه رفتن و صحبت کردن و... باشد، اما خواب نیز یک فرایند رفتاری است با حرکات سریع یا غیر سریع چشم. هر انسان یک سوم زندگی خود را به خواب اختصاص میدهد و شاید همین نکته شرط لازم سرمایه گذاری او در دو سوم دیگر باشد. خواب پدیده پیچیده ای است که مدت ها توجه دانشمندان را به خود جلب کرده و هر روز نکات جدیدی در مورد آن کشف میشود. این فرایند طبیعی که به طور منظم هر بیست و چهار ساعت اتفاق میافتد، یک سوم حیات انسان را در برگرفته و در این حالت، انسان ناهشیار بوده و نسبت به اتفاقات اطراف خود ناآگاه است. هرچند تا کنون کارکردهای دقیق خواب روشن نشده است، با این حال وجود آن برای بقا کاملا ضروری بوده و محرومیت طولانی از ان به تخریب شدید جسمی و شناختی و نهایتا مرگ‌می انجامد. یونانیان باستان نیاز به خواب را به خدای هیپنوز (خواب) و پسرش مورفنوس که او هم از موجودات تاریکی وشب بود نسبت میدادند.
همچنین خواب به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان سبب میشود، بتوانیم توانایی های ادراکی خود مانند حافظه، تفکر و کلام را در حد مطلوبی حفظ کنیم. طبق نظر اکثر پژوهشگران خواب دارای کارکرد تعادلی و ترمیمی‌می باشد و در تنظیم درجه حرارت و تعادل بدن اهمیت اساسی دارد.
مقدمه: 1
الف- تشریح و بیان مسئله. 1
ب- پیشینه تحقیق.. 1
ج-اهداف تحقیق.. 2
د-سؤالات تحقیق.. 2
فصل اول: کلیات
مبحث اول- مفهوم خواب و انواع آن.. 3
گفتار اول-خواب طبیعی.. 4
بند اول- مفهوم و ماهیت خواب... 4
بند دوم-مقایسه خواب با اغما و بیهوشی و مستی.. 7
گفتار دوم – خواب مصنوعی.. 11
بند اول – تعریف خواب مصنوعی و انواع آن.. 12
بند دوم – ماهیت خواب مصنوعی.. 14
مبحث دوم – جرم و مسوولیت کیفری.. 17
گفتار اول – مفهوم جرم و ارکان تشکیل دهنده‌ی آن.. 18
بند اول – مفهوم جرم. 18
بند دوم – ارکان تشکیل دهنده‌ی جرم. 21
گفتار دوم –مفهوم، مبانی و ارکان مسؤولیت کیفری.. 24
بند اول – مفهوم و مبانی مسؤولیت کیفری.. 25
بند دوم – ارکان مسؤولیت کیفری.. 26
فصل دوم: ماهیت جنایت ارتکابی شخص خواب
مبحث اول – علل حرکت در خواب... 28
گفتاراول – اختلالات خواب... 30
بند اول – کژخوابی‌ها 30
بند دوم – بد خوابی‌ها 32
گفتار دوم – خوابگردی (سومنامبولیسم) 33
بند اول – انواع خوابگردی.. 34
الف – خوابگردی طبیعی.. 34
ب - خوابگردی مصنوعی.. 37
بند دوم – ملاک های تشخیص خوابگردی.. 39
الف-ملاک تشخیص 10- ICD.............................. 41
ب- ملاک تشخیصیDSM-IV-TR-10 ...........................48
مبحث دوم – اراده، اختیار و قصد در خواب... 42
گفتار اول – اراده و اختیار در خواب... 43
بند اول - ماهیت اراده و اختیار در............52
بند دوم – جایگاه اراده و اختیار در خواب... 47
گفتار دوم – قصد در خواب... 51
بند اول – ماهیت قصد. 51
بند دوم – جایگاه قصد در خواب... 54
مبحث سوم – جرایم ارتکابی شخص خواب... 55
گفتار اول – جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن مادی جرم. 56
بند اول – رکن مادی جرایم شخص خواب... 56
بند دوم – انواع رفتار مجرمانه شخص خواب از حیث رکن مادی.. 57
گفتار دوم – جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن روانی جرم. 59
بند اول- جرایم غیرعمدی شخص خواب... 60
بند دوم- جرایم عمدی شخص خواب... 61
گفتار سوم- جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن قانون جرم. 64
بنداول- جرایم شخص خواب در نگاه قانونگذار 65
بند دوم – مقایسه تحلیلی ماده 153 با مواد 225 و 323 قانون مجازات اسلامی سابق.. 67
فصل سوم: مسؤولیّت کیفری شخص خواب
مبحث اوّل – شرایط تحقّق مسؤولیّت کیفری شخص خواب... 71
گفتار اوّل: وجود عمل مجرمانه و قابلیت اسناد مسؤولیّت کیفری به شخص خواب... 73
بند اول- وجود عمل مجرمانه. 74
بند دوم- قابلیت اسناد مسؤولیّت کیفری به شخص خواب... 78
گفتار دوم- فقدان موانع تحقّق مسؤولیّت کیفری شخص خواب... 80
بند اوّل – عوامل سالب مسؤولیّت کیفری.. 81
الف- عوامل موجهه جرم. 83
ب- عوامل رافع مسؤولیّت کیفری.. 86
بند دوم- ارتباط خواب با عوامل سالب مسؤولیّت کیفری.. 87
مبحث دوم- آثار مسؤولیّت کیفری شخص خواب... 90
گفتار اوّل – مجازات شخص خواب... 91
بند اول- مجازات شخص خواب از دیدگاه فقهای امامیّه. 91
بند دوم- مجازات شخص خواب در حقوق کیفری ایران.. 95
گفتار دوم- جبران ضرر و زیان ناشی از جرم شخص خواب... 100
بند اوّل- جبران ضرر و زیان مادی.. 101
بند دوم- جبران ضرر و زیان معنوی.. 104
بند سوم- جبران زیان منافع ممکن الحصول.. 107
نتیجه گیری..................................
فهرست منابع و مآخذ..........................
ارتکاب جرم در حال خواب