فرمت فایل:word
تعداد صفحات:191
من به هیأت «ما» زاده شدم
به هیأت پرشکوه انسان
تا در بهار گیاه به تماشای رنگین کمان پروانه بنشینم
غرور کوه را دریابم و هیبت دریا را بشنوم
تا شریطه ی خود را بشناسم و جهان را به قدر همت و فرصت خویش
معنا دهم
که کارستانی از این دست
از توان درخت و پرنده و صحره و آبشار
بیرون است
«احمد شاملو»
خلاصه پژوهش
در حالی که تعداد بی شماری از کودکان به علت فقر، سوء تغذیه، بیماری های واگیردار و جنگ جان خود را از دست می دهند شاهد تعداد زیادی مرگ و میر کودکان بر اثر سوء رفتار هستیم.
“کودک آزاری” به عنوان یک پدیده اجتماعی- فرهنگی که نشان دهندة بحران در یک جامعه است، امروزه روند رو به رشدی را در جامعه ما طی می کند.
پژوهش حاضر با این فرضیه که کودک آزاری در کشور ما رو به افزایش است، انجام شده است. در این پژوهش افراد متخصص و دست اندرکار در زمینه کودک آزاری و پژوهشگران این حوزه که شامل 50 نفر هستند مورد سوال قرار گرفته اند.
هدف این پژوهش بررسی و پی بردن به عوامل زمینه ساز کودک آزاری بوده است که نتایج پژوهش نشان گر آن است که احتمال بروز کودک آزاری در وضعیت های اجتماعی و خانوادگی خاصی بیشتر مشاهده می شود به طوری که بر اساس نتایج به دست آمده مهمترین عوامل تاثیرگذار عبارتند از : فقر، بی‌کاری ، اعتیاد ، خانواده‌‌های پر جمعیت و شلوغ، تک والد بودن، خانواده های منزوی ، عدم تفاهم و دوستی بین والدین، تحصیلات پایین والدین، بیماری های روانی آنها، جنسیت کودکان مورد آزار، اختلالات کودکان مانند بیش فعالی، بیماری، معلولیت و همچنین فرزندان اول خانواده، کودکان خیابانی و کودکان ناخواسته، سن والدین، مسائل فرهنگی یک کشور، قوانین حقوقی و ...
با در نظر گرفتن رشد شاخص‌‌های فقر، اعتیاد، بی کاری، طلاق، ازدواج موقت، کودکان خیابانی و سایر شاخص‌‌های مهم تاثیرگذار، فرضیه پژوهش مبنی بر رشد کودک آزاری در ایران تأئید شد.
«دانشگاه بین المللی امام خمینی»
دانشکدة علوم انسانی
گروه روان شناسی
موضوع: کودک آزاری
دانشجو:
معصومه صیدی
استاد راهنما:
محمدرضا جلالی
استاد مشاور:
سید امیر حسین مهدوی
قزوین
زمستان 82
تقدیم به : روح بزرگ مادرم
زحمت های پدرم
صبوری های برادرم
و همه آزاردیدگان دنیا
تقدیر و تشکر :
با تشکر و قدردانی از استاد راهنما جناب آقای دکتر محمدرضا جلالی و
با سپاس از مساعدت استاد ارجمند جناب آقای دکتر امیرحسین مهدوی
و همکاری جناب آقای دکتر علی محمد موسوی.
در پایان لازم می دانم از دوستان خوبم سرکار خانم زهرا هوشیار و فائزه موفق که در انجام پژوهش یاری گر من بودند نهایت تشکر و سپاس را داشته باشم.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول:
مقدمه ....................................................................................................................................... 2
بیان مسأله ............................................................................................................................... 4
هدف پژوهش ........................................................................................................................ 5
ضرورت اهمیت پژوهش .................................................................................................... 5
فصل دوم:
تعریف ها ................................................................................................................................ 7
روش‌های اعمال خشونت ................................................................................................ 11
تاریخچه ................................................................................................................................ 13
انواع سوء رفتار ................................................................................................................... 19
چرا والدین فرزندان خود را کتک می زنند ................................................................. 20
والدین آسیب رسان ........................................................................................................... 21
تظاهرات بالینی کودک کتک خورده .............................................................................. 22
جدول علائم و نشانه های رفتاری و کلامی کودک تحت آزار جسمی ............... 25
اثرات روانی کودک آزاری جسمی ................................................................................ 26
اثرات بدنی کودک آزاری جسمی ................................................................................. 26
جدول علائم و نشانه های آزار جسمی در کودک .................................................... 29
گزارش از یک مورد سوء رفتار جسمی ....................................................................... 30
تشخیص کودک آزار جسمی .......................................................................................... 31
شیوع کودک آزاری جسمی در ایران ............................................................................ 38
کودک آزاری جنسی .......................................................................................................... 42
انواع آزار جنسی ................................................................................................................. 43
عنوان صفحه
جنس کودکان قربانی سوء رفتارهای جنسی ............................................................... 44
سن کودکان قربانی سوء استفاده جنسی ....................................................................... 46
نوع تجاوز ............................................................................................................................ 43
تعداد دفعات تجاوز ........................................................................................................... 48
چه کسانی کودکان را مورد سوء استفاده جنسی قرار می دهند؟ ........................... 48
اختلالات روانی آزارگران جنسی ................................................................................... 50
رازداری در کودکان قربانی سوء استفاده جنسی ......................................................... 53
حربه هایی که سوء استفاده کنندگان از کودک به کار می برند .............................. 54
نشانه های بالینی سوء رفتار جنسی ............................................................................... 56
عوامل تشدید واکنش ها .................................................................................................. 58
جدول علائم و نشانه های کودک آزاری جنسی ........................................................ 59
گستره و شیوع آزار جنسی .............................................................................................. 60
غفلت و مسامحه ................................................................................................................ 62
مصادیق غفلت .................................................................................................................... 62
نشانه های سوء رفتار ناشی از غفلت ............................................................................ 65
خصوصیات بارز غفلت فیزیکی ..................................................................................... 65
نشانه های روانی غفلت و مسامحه ............................................................................... 65
کودک آزاری عاطفی ......................................................................................................... 66
اثرات کودک آزاری عاطفی ............................................................................................. 68
جدول علایم و عوارض سوء رفتار با کودکان ........................................................... 70
علل و زمینه های کودک آزاری ...................................................................................... 71
عوامل محیطی، اجتماعی و فرهنگی .............................................................................. 71
کودکان شبانه روزی .......................................................................................................... 74
عنوان صفحه
تفاوت محیط شبانه روزی و خانواده ............................................................................ 75
کودکان جنگ ...................................................................................................................... 78
کودک آزاری ناشی از آداب، رسوم و نگرش های مذهبی و فرهنگی ................. 81
کودک آزاری ناشی از نظام آموزشی ............................................................................. 82
کودک آزاری در قالب تجارت اعضای بدن و فروش کودکان ............................... 86
کودک آزاری ناشی از فقر و نظام اقتصادی جامعه و دولت .................................... 88
کودکان خیابانی ................................................................................................................... 88
آمار کودکان خیابانی در ایران .......................................................................................... 90
کودکان کار .......................................................................................................................... 91
کار استثمارگرانه به چه معناست .................................................................................... 92
کودک، فقر، کار، آموزش ................................................................................................. 92
آمار کودکان و کارگر در جهان ....................................................................................... 93
کار کودکان در ایران .......................................................................................................... 94
شکل های کار کودکان ...................................................................................................... 95
وضعیت اشتغال کودکان در ایران ................................................................................... 99
علل عمدة کار کودکان ................................................................................................... 100
کار کودکان و بزه‌کاری ................................................................................................... 101
وجود قوانینی مبنی بر مجاز شمردن تنبیه بدنی ...................................................... 102
خصوصیات کودک آزار دیده، والدین و خانواده های آزارگر ............................. 103
درمان .................................................................................................................................. 111
رویکردهای نظری در ارتباط با کودک آزاری .......................................................... 113
حقوق کودکان .................................................................................................................. 118
پیگیری کنوانسیون حقوق کودک در کشورهای خارجی ...................................... 123
عنوان صفحه
کنوانسیون حقوق کودک در ایران ............................................................................... 124
حقوق کودکان در ایران .................................................................................................. 125
حقوق کودک در مجلس ................................................................................................ 134
فصل سوم:
روش پژوهش .................................................................................................................. 136
نوع پژوهش ...................................................................................................................... 136
سؤال‌پژوهش .................................................................................................................... 136
جامعه پژوهش ................................................................................................................. 137
نمونه پژوهش و ویژگی های آن ................................................................................. 137
ابزار پژوهش ..................................................................................................................... 137
معرفی پرسشنامه ............................................................................................................ 137
نمره گذاری آزمون .......................................................................................................... 138
روش آماری ...................................................................................................................... 138
فصل چهارم:
بررسی دلایل اثبات یا رد فرضیه ................................................................................. 140
جدول ................................................................................................................................. 145
فصل پنجم:
تبیین فرضیه ...................................................................................................................... 147
پیشنهادها ........................................................................................................................... 153
محدودیت ها .................................................................................................................... 154
منابع .................................................................................................................................... 155
سؤال‌های پرسشنامه
فصل اول
مقدمه
مقدمه:
مراقبت برای رشد اولیه و تکامل کودکان خردسال، راه‌گشای زندگی آنان در آموزش، خوداتکایی و زندگی مستقل در آینده است. کودک در هنگام تولد موجود ناتوانی است که برای طی کردن مسیر زندگی مستقل نیاز مبرمی به زندگی خانوادگی دارد به‌طوری‌که اگر این حمایت خصوصاً در سال‌های اولیه زندگی خدشه دار شود ادامه زندگی سالم کودک با مخاطره بسیار جدی مواجه می‌شود. در این دوران حساس، کودک زندگی مستقل، توجه به دیگران، رعایت حق و حقوق سایر افراد، نظم و انظباط و ... را در محیط پویا و صمیمی خانوادگی فرا می گیرد. فرآیند رشد و تحول کودک تابع تأثیر متقابل عوامل زیستی، روانی و اجتماعی است و خانواده نقش بسیار مهم و اساسی را در این زمینه ایفا می کند.
کودک برای رشد و تحول نیاز به فراهم شدن محیط مساعد دارد، محیطی که کلید اصلی آن “ مراقبت والدین” است. مراقبت یعنی درک کردن، شناختن، دوست داشتن، پذیرفتن، تحریک انگیزه های کودک، تأمین نیازهای تغذیه ای و پوشاک و حفاظت از کودک در برابر بیماریها و در یک کلام انتظار مناسب از توانائی‌های کودک داشتن است.
والدین باید بتوانند نیازهای فزاینده کودک را دریافته و به آن پاسخ مناسب بدهند. میزان وابستگی و علاقه دو طرفه بین والدین و کودک، توانائی او را برای یادگیری و دانستن مطالب جدید افزایش می دهد. در حالی که بدرفتاری با کودک و عدم توجه به نیازهای او می تواند باعث ایجاد اختلالات روانی مانند پرخاشگری در بزرگسالی شود. (موسوی و همکاران، 1380).
کودک در ابتدای تولد کاملا وابسته و ناتوان است. او برای بقای خود نیازمند است که به محیط خود اطمینان داشته باشد و احساس امنیت کندو احساس امنیت مهمترین سنگ بنای شخصیت آدمی است. در اولین مرحله رشد ، درگیری و مبارزه میان امنیت خاطر و احساس ناامنی، مهمترین مسأله ای است که کودک با آن روبروست. او همیشه به طور فطری در جستجوی آرامش است.
هنگامی‌که در محیط رشد هیجان، ترس، بی توجهی و بدرفتاری و ناراحتی‌هایی مانند آن باشد، کودک با تجربه هایی روبرو می شود که نتیجه اش احساس ناامنی و عدم اعتماد است. اما محیطی که سلامت جسمی و تغذیه ای کافی و به کار گیری حواس و حرکات و احساس آرامش طفل را فراهم کند، باعث ایجاد امنیت و حس اعتماد در کودک می شود.
اهمیت مادر برای کودک در رفع نیازهای او خلاصه نمی شود: بلکه همه احساس امنیت کودک وابسته به وجود مادر است. اولین احساس رضایت در نتیجه مکیدن حاصل می شود. شیر دادن مادر، پیوندی عمیق بین کودک و مادر به وجود می آورد و موجب رضایت خاطر مادر و احساس امنیت و رضایت کودک می شود.
مطابق تحقیقات ولف واشپیتز، در صورتی که کودک به طور مستمر عشق و علاقه مادر را دریافت نکند. حتی واکنش‌های بسیار طبیعی عاطفی نیز به موقع بروز نمی کند. برای مثال در فاصله سنی سه تا شش ماهگی واکنش طبیعی خنده در کودک دیده می شود، اما اگر فعالیت‌های مادرانه ناکافی باشد این واکنش طبیعی بروز نمی کند.
تحقیقات مارگارت ریبل نشان می دهد که واکنش کودکان نسبت به توجه ناکافی مادر، به صورت پریدگی رنگ و از دست دادن شادابی طبیعی، عدم تنفس طبیعی و حتی ناراحتی های معده و روده که منجر به اسهال و استفراغ در کودک می شود، ظاهر می گردد.
با توجه به این تحقیقات، کودک باید در یک دوره طولانی، محبت مادرانه کافی و با ثبات را تجربه کند و تظاهر به رفتار مادرانه کافی نیست. کودک نیاز به دریافت محبت واقعی و عمیق مادر یا جانشین مادر دارد تا بتواند مراحل رشد را به‌طور طبیعی طی کند یا عشق و علاقه خود را به او ابراز کند.
طرد کودک و عدم توجه به او برای کودک بسیار خطرناک و دردناک است. عدم توجه مادر به کودک می تواند اختلالات مختلف روانی برای کودک به بار آورد. از همان ابتدا مشاهده می شود که کودک نسبت به ناراحتی و عصبانیت واکنش نشان می دهد. گاه به شدت گریه می کند، عصبانی می شود و شیر نمی خورد. روابط اولیه کودک و مادر اهمیت فوق العاده ای در چگونگی اجتماعی شدن و رشد شخصیت او دارد.
عدم توجه به کودک نیز سبب طرد شدن کودک می شود. در نتیجه او به هیچ وجه نسبت به محیطی که در آن زندگی می کند احساس امنیت نمی کند. چنین کودکانی معمولاً مشوش و مضطربند و ناسازگاری‌های رفتاری نشان می دهند. (سیف و همکاران 1380) . لذا قرار گرفتن کودک در یک محیط خانوادگی پر استرس و یا در معرض خطر آزار و اذیت بودن می تواند مانع رشد جسمی و فکری کودک گردد.
کودکان تحت آزار در کسب مهارت‌های بنیادی در دامان خانواده دچار مشکل می شوند، مهارت‌های اصلی فکر کردن را به دست نمی آورند، اعتماد به نفس ضعیفی خواهند داشت و رشد اجتماعی پیدا نمی کنند و نهایتاً در بزرگسالی ممکن است نقش مثبت و مؤثر در اجتماع نداشته باشند.
کودک باید آزادی عمل داشته باشد زیرا آزادی عمل موجب تقویت حس استقلال و ایجاد اعتماد به نفس در کودک می گردد. ولی آزادی باید تا آنجا باشد که کودک از آن سوء استفاده ننماید و موجب آزار دیگران و صدمه به خود نگردد. کودکی که احساس کمبود محبت از سوی والدین می کند تمامی توان خود را به کار می گیرد تا با جلب محبت دیگران آن را جبران نماید.(موسوی و همکاران، 1380)
بیان مسئله:
آزار و اذیت کودکان هموراه در طول تاریخ، به اشکال مختلف وجود داشته است. به عبارتی کودکان که جزء یکی از آسیب پذیرترین اقشار اجتماعی هستند و همیشه در معرض تعرض افراد گوناگون- خواه در خانواده یا اجتماع- قرار می گرفته‌اند.
پدیده کودک‌آزاری ناشی از علل گوناگونی چون ناآگاهی و ناآشنایی افراد نسبت به حقوق کودک، فقر، اعتیاد، طلاق، مشکلات روانی آزارگران کودک ، مشکلات خانوادگی و بیماری‌های مزمن و غیر قابل درمان در کودکان است.
کودک آزری طیف گسترده ای دارد و در جوامع مختلف دارای شدت و ضعف است. در مجموع کودک آزاری به طرق مختلف از جمله کار و استثمار کودکان، ایذای کودکان توسط والدین خود یا ناپدری، نامادری، نابرادری و ناخواهری، تجاوز جنسی به کودکان، تبعیض در خانواده به صورت تبعیض بین دو جنس یا تبعیض بین فرزندان از یک جنس، نظام آموزشی ناکارآمد و ... ظهور می یابد.
هدف پژوهش
هدف کلی این پژوهش بررسی پدیده کودک آزاری، علل و انواع آن می باشد.
به نظر می رسد با پرداختن به مسئله کودک آزاری، بتوان راه‌کارهایی برای پیش‌گیری از کودک آزاری، شناخت کودکان و خانواده در معرض خطر را پیشنهاد کرد. تا شاید از این طریق بتوان خدماتی را به قربانیان این پدیده ارائه داد.
ضرورت و اهمیت پژوهش
کودک آزاری یکی از آسیب‌های اجتماعی است که به علت ویژگی‌‌های تأثیرگذار آن، نیاز به بررسی و برنامه ریزی مناسب به منظور پیش‌گیری و کمک به رفع یا کاهش آن به شدت احساس می شود. پاسخ به این نیاز به عنوان یکی از ضروریات رشد و پرورش نسلی سالم و شاداب و به تبع آن جامعه ای توانمند و توسعه یافته است.
متأسفانه در جامعه ما مسئله “کودک آزاری” دارای سابقه ای طولانی است و به تدریج نیز شدت می یابد این موضوع ضرورت طرح و توجه به مشکل، چاره اندیشی و تدبیر برای مواجهه با آن را اجتناب ناپذیر می کند.
با در نظر گرفتن ویژگی های کودک آزاری در کشور ما از قبیل گسترش و پیچیده بودن علل این مسأله، همچنین به دلیل آثار زیان بار این پدیده و کبود آمار و ارقام در این زمینه و دست آخر وجود نداشتن یک سازمان برای اطلاع رسانی موارد کودک آزاری، هر اقدامی که در راه شناخت و کاهش کودک آزاری انجام گیرد، گامی در جهت کمک به حفظ سلامت و امنیت کودکان جامعه است.
فصل دوم
پیشینه پژوهش
تعریف ها:
پیمان نامه حقوق کودک از حق سلامت جسم و شخصیت کودکان حمایت می کند و دولتها را به حمایت از کودکان در برابر خشونت‌های جسمی و روانی، بهره کشی جنسی، بدرفتاری، تنبیهات غیر انسانی و توهین آمیز و سایر انواع سوء استفاده از کودکان متعهد می کند.
صدماتی که به کودکان آزار دیده وارد می شود سالانه موجب مرگ تعداد زیادی کودک در جهان می شود. همچنین بسیاری از کودکان آزار دیده در آینده دچار اختلالات روانی خواهند شد و عده ای نیز به دلیل صدمات فیزیکی دچار ضعف و ناتوانی و معلولیت می شوند.
کودک[1]:طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی:کودک ، هر انسان کمتر از 18 سال است مگر این‌که طبق قانون قابل اعمال در مورد کودک، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد. (موسوی و همکاران،1380) طبق قوانین ایران، صغیر یا کودک کسی است که بالغ و رشید نشده است.
بلوغ در اصطلاح فقهی زمانی است که قوای جسمی صغیر نمو نموده و آماده توالدو تناسل می گردد. بلوغ به یکی از سه امر شناخته می شود:
1-روئیدن مو‌های خشن بر پشت آلت تناسلی
2-خروج منی
3-سن، تبصره:یک ماده 1210 قانون مدنی، سن بلوغ در پسر 15 سال تمام قمری و در دختر 9 سال تمام قمری است.
رشد:شرط دوم برای ختم و پایان یافتن صغر، رشد است. رشد در لغت به معنی هدایت است و آن حالتی است در انسان که مانع تضییع مال و صرف آن در راه‌های غیر عقلانی می شود. رشد در اثر نمو قوای دماغی در شخص ایجاد می شود.
متأسفانه سن در مسائل مختلف حقوقی و سیاسی ایران یکسان نمی باشد و به عبارت دیگر دوران کودکی برای هر امری در زمانی خاص پایان می یابد:
الف)در مورد ازدواج پایان کودکی همان بلوغ، یعنی در دختر 9 سال تمام قمری و در پسر 15 سال تمام قمری می باشد.
ماده 1041 قانون مدنی:“ نکاح قبل از بلوغ ممنوع است”
تبصره:عقد نکاح قبل از بلوغ با اجازه ولی صحیح است به شرط رعایت مصلحت مولی علیه”
ب)در مورد مسؤولیت کیفری و حقوقی پایان کودکی مقارن سن بلوغ است. بنابراین اگر دختر 10 ساله ای مرتکب جرمی شود با وی عیناً مانند فرد کبیر و بزرگسال برخورد می شود.
ج)در مورد مسائل کارگری، پایان کودکی در دختر و پسر بطور یکسان 15 سالگی است.
طبق ماده 16 قانون کار:“به کار گماردن اطفال کمتر از 15 سال ممنوع است”
د)در مورد حقوق سیاسی و شرکت در انتخابات، دوران کودکی، در دختر و پسر یکسان بوده و با ورود به سن 16 سالگی پایان می پذیرد.
ه)در استخدام دولتی، پایان کودکی 18 سالگی است.
ماده 14 قانون استخدام کشوری: شرط ورود به خدمت رسمی، داشتن حداقل 18 سال تمام و نداشتن بیش از 40 سال تمام است.
و)از جهت صدور گذرنامه، پایان کودکی 18 سال تمام است و قبل از رسیدن به آن، طبق ماده 18 گذرنامه مصوب سال 51، صدور گذرنامه منوط به موافقت کتبی ولی یا قیم می باشد.
[1]-child
تحقیق در مورد کودک آزاری