پایان نامه گسترش متدولوژی افزایش ایمنی جاده ها با رویکرد آموزش و اجرای قوانین مربوطه به صورت فایل ورد word و قابل ویرایش می باشد و دارای ۲۰۹ صفحه است . بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دانلود پایان نامه گسترش متدولوژی افزایش ایمنی جاده ها با رویکرد آموزش و اجرای قوانین نمایش داده می شود، علاوه بر آن لینک مقاله مربوطه به ایمیل شما نیز ارسال می گردد
فهرست مطالب
فصل اول: مقدمه و معرفی ۲
۱-۱-تعریف مساله و اهمیت آن ۶
۱-۲- نتایج مهم پژوهش ۹
۱-۳- فصل‌های پایان‌نامه ۹
فصل دوم: اصول و پارامترهای تاثیرگذار بر ایمنی جاده ها ۱۲
۲-۱- تصادفات ترافیکی در سامانه حمل‌ونقل جاده ای ایران ۱۲
۲-۲- رابطه بین ایمنی و تحرک ۱۳
۲-۳- عوامل ایجاد تصادفات جاده ای ۱۶
۲-۳-۱- عامل انسانی ۱۶
۲-۳-۲- عامل راه ۱۹
۲-۳-۳- عامل وسیله نقلیه ۲۴
۲-۳-۴- عوامل محیطی ۲۵
فصل سوم: مروری بر مطالعات پیشین ۲۸
۳-۱- آموزش ایمنی راه توسط تورهای تئاتری ۲۹
۳-۲- آموزش ایمنی راه در مدارس ۳۵
۳-۳- اعمال مقررات بر کاهش تصادفات جاده‌ای در برخی کشورهای اروپایی ۴۳
۳-۴- نقش و تبیین نکات محوری آموزش موتورسیکلت‌رانان با هدف افزایش ایمنی ۴۹
فصل چهارم: بررسی روشهای آموزش قوانین و رانندگی ۵۶
۴-۱- بررسی اصول وروشهای آموزش ترافیک و قوانین درکشورآلمان ۵۷
۴-۱-۱- گواهینامه برای هدایت وسائط نقلیه موتوری ۵۹
۴-۱-۲- طبقه بندی مجوزهای رانندگی (انواع گواهینامه های رانندگی) در آلمان ۶۴
۴-۱-۳- تمرینات وامتحان رانندگی یک متقاضی دریافت گواهینامه ۶۴
۴-۱-۳- آشنایی وآموزش ضوابط ومقررات وقوانین عمومی ۶۵
۴-۲- روشهای آموزش رانندگی درکشورآمریکا ۶۸
۴-۲-۱- انواع گواهینامه رانندگی ۶۸
۴-۴- روشهای آموزش رانندگی در ژاپن ۷۵
۴-۴-۱- عناوین برنامه های آموزشی ۷۵
۴-۳-۲- تدابیر ایمنی ترافیک در سطح کشور ژاپن ۷۷
۴-۳-۳- آموزش ایمنی رانندگی درمؤسسه آموزش مرکزی ژاپن ۷۸
۴-۳-۴- صدورگواهینامه در ژاپن ۸۳
۴-۴- روشهای آموزش رانندگی وکسب گواهینامه رانندگی درایران ۸۷
۴-۴-۱- مراحل آموزش هنرجویان درآموزشگاههای کشور ۸۸
۴-۴-۲- آزمایشات رانندگی ۸۸
۴-۴-۳- منابع آموزشی ۸۹
۴-۴-۴- صدورگواهینامه رانندگی ۹۰
فصل پنجم: بررسی متدولوژی آموزش ایمنی راه ۹۷
۵-۱- بررسی متدولوژی آموزش ایمنی ۹۷
۵-۱-۱- مفهوم آموزش ایمنی راه ۹۹
۵-۱-۲- آموزش مستمراصول ایمنی راه ۱۰۱
۵-۲- اعمال قوانین و مقررات ۱۴۳
۵-۲-۱-تعیین عوامل و پارامترها مؤثر در نحوه اجرای اعمال قوانین ومقررات ۱۴۴
۵-۲-۲- اجرای قوانین راهنمایی و رانندگی و نظارت براجرای آنها ۱۴۶
نمونه موردی آمارگیری انجام شده در زمینه نقش آموزش و اجرای قوانین در فرهنگ عبور و مرور ۱۵۰
دور نمای آینده تصادفات و راه های برون رفت ۱۶۳
مقدمه ۱۶۴
بخش اول: وضعیت عمومی محیط ترافیکی کشور ۱۶۵
۱-۱: وسیله نقلیه ۱۶۵
۱-۲: انسان ۱۶۵
۱-۳: راه ۱۶۶
۱-۴ مدیریت ترافیک ۱۶۶
۱-۵ خسارات عمومی ناشی از ترافیک در کشور ۱۶۶
۱-۶ چالشهای عمومی محیط ترافیکی کشور ۱۶۷
بخش دوم
۲-۱ وضعیت تصادفات کشور از نگاه آمار (۸۳-۸۷) ۱۶۸
۲-۲-۱ شاخص شدت تصادفات ۱۶۹
۲-۲-۲ شاخص نسبت تعداد تلفات به مجموع تعداد تلفات و مجروحین ۱۷۰
۲-۲-۳ شاخص ریسک ترافیک ۱۷۲
بخش سوم : مقایسه با سایر کشور ۱۷۵
مقایسه شدت تصادفات ۱۷۶
بخش چهارم: مقایسه پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و روانی تصادفات جاده ای ۱۷۸
۴-۱ پیامدهای اقتصادی ۱۷۸
۴-۲ پیامدهای تلفات انسانی ۱۸۰
۴-۳ پیامدهای اجتماعی و روانی ۱۸۱
بخش پنجم: راههای برون رفت ۱۸۲
۵-۱ : راه برون رفت از این معضل اجتماعی در جمله زیر خلاصه می شود ۱۸۲
۵-۲ :رویکردها و راهبردها ۱۸۵
فصل ششم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات ۱۹۲
۶-۱- خلاصه و نتیجه‌گیری ۱۹۲
۶-۲- پیشنهادات برای ادامه تحقیق ۲۰۰
منابع و مآخذ ۲۰۸
فهرست منابع فارسی ۲۰۸
فهرست منابع لاتین ۲۰۹
منابع و مأخذ
فهرست منابع فارسی
کارگر دولت آبادی، جواد، ” مدل مدیریت ایمنی هوشمند برای راه های برون شهری با بکارگیری شبکه های عصبی – فازی و تصمیم سازی چند معیاره AHP”، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، ۱۳۸۵٫
سالاری جوینی، احمد، “مطالعه تجهیزات کنترل ترافیک برای کاهش تصادفات در راههای برون شهری” ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۷٫
وزارت راه و ترابری، سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور، “بررسی همه‌گیری شناسی اختلالات روانی در رانندگان حمل و نقل عمومی مسافربری بین شهری (پژوهشی در پایانه‌های مسافربری تهران)”، زمستان ۱۳۷۵٫
انصاری، محسن، “دور نمای آینده تصادفات و راههای برون رفت”، اولین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده‌ای، ۱۳۸۴٫
زیاری،حسن و دیواندری، حسن، ” نقش اصول سه گا نة « مهندسی، آموزش و مقررا ت » در کاهش مشکلات”، هفتمین همایش مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران، ۱۳۸۵٫
اسماعیلی، علیرضا، “آموزش بستر ارتقای فرهنگ ترافیک” نخستین کنفرانس بین‌المللی حوادث رانندگی و جاده ای، ۱۳۸۴٫
حاجی حسینلو، منصور و گلیج، محمد، ” بررسی میزان احترام به قوانین ترافیکی در تهران و راهکارهای موثر برای افزایش آن”، نخستین کنفرانس بین‌المللی حوادث رانندگی و جاده ای، ۱۳۸۴٫
نایب آقا، محمد .”راه و ایمنی ترافیک”، انتشار مولف، ۱۳۸۱٫
شاهی،جلیل، احمدی‌نژاد، محمود و نادران، علی، “مروری بر تاثیر اعمال مقررات بر ایمنی تردد در کشورهای اروپایی”، سومین کنفرانس منطقه ای مدیریت ترافیک، ۱۳۸۵٫
شیخ الاسلامی، عبدالرضا و ارکانی احسان، “بررسی نقش و تبیین نکات محوری آموزش موتورسیکلت رانان با هدف افزایش ایمنی”، اولین کنفرانس بین المللی حوادث رانندگی و جاده‌ای، ۱۳۸۴٫
“مطالعه آموزش ترافیک به شهروندان”، مرکزتحقیقات حمل ونقل دانشگاه علم وصنعت ایران، ۱۳۸۲٫
آئین‌نامه ایمنی راههای کشور،وزارت کشور، فصل چهاردهم.
فهرست منابع لاتین
Anani, B. “ Impact of geometric design on highway safety at some intersection in Jordan”, ۱۰th world meeting, IRF, Rio, 1984.
Armando, G.B “Safety and geometric design of highways in argentina”, ۱۰th world Meeting, IRf, Rio, 1984.
Conuncil, F.M. and others, “Accident research manual” . Highway Research Center, Univ. Of North Carolina, Chapel Hill, Rept. Dot-FH-11-9424, Feb. 1980.
Blomquist, G. and Jones – Lee, M.W. “Estimating the value of life and safety” Amesterdam, 1982.
Bridle, R.J. “Road safety in developing countries”. Conference discussion: The impact of road networks on economic and social life in industrial and in developing countries, P.I.A.R.C, 17th world Road Congress, Sydney )Australia), 1983.
Haykin S., “Neural Network, a Comprehensive Foundation”, Prentice Hall Inc., Manchester, 1994.
Dhingra, S.L. and Ramanajee, M.,’ A Fuzzy Measure Based Solution Approach to a Multi Model Analysis Problem’ Journal of Advanced Transportation, 1998, Alberta, Canada.
Raju, K.A., Sikdar, P. K. and Dhingra, S.L.,’Mode Choice Model using Artificial Nural Network (ANN)’, International Conference On Urban Planning and Urban, Management Melbourne, Australia, July 11-15,1998.
Dhingra, S.L. and Ramanajee, S.,’ Modeling for multimodal transportation network using fuzzy set, A.I. and Expert Systems’, for 6th World Conference on Transport Research, Lyon, France June 1992. Journal of Advanced Transportation, 1998, Alberta, Canada.
Deb, S.K. and Dhingra, S.L., “ Fuzy Set Techniques for Selection of Mode for Multimodal Mass Transit Systems Case Study”, IEEE Centenary Publication (India Council), Calcutta, Dec, 1984.
Deb, S.K. and Dhingra, S.L., “ A Study for the application of Fuzzy Set Theory for Accident Analysis of Multimodal Mass Transit Systems”, Procedings of the Second International Symposium on Transportation Safety, Athens, Greece, June 17-21, 1985.
Sagberg, F., 1998,”Road accident caused by drivers falling asleep”. Acc. Anal. Pre. ۳۱(۱۹۹۹) ۶۳۹-۶۴۹٫
Abdel, m, 1998. “An assessment of the effect of driver age on traffic accident involvement using log-linear models”. Acc. Anal. Prev. , vol. 30,pp. 851-861.
Lappotti,S. keskinen, E. 1997. “ Diffrenncess in fatal loss-of-control accidents between young male and female drivers”. Acc. Anal. Prev. vol. 30,No. 4, pp. 435-442.
Powney, J. Glissov , p and Hall,s.” The Use of TheatreTours in Road SafetyEducation”, SCRE Research Report No 66, 1995.
“Road safety education in schools:s a v i n g y o u n g l i v e s a n d l i m b s” Global Road Safety Partnership.
“ Final Reports”, INVENTORY AND COMPILING OF A EUROPEAN GOOD PRACTICE GUIDE ON ROAD SAFETY, EDUCATION TARGETED AT YOUNG PEOPLE ROSE 25 [PROJECT FUNDED BY THE EUROPEAN COMMISSION], 2005.
D. Meyer, Michael, J.Miller, Eric; ” Urban Transportation Planning”; 1998.
چکیده:
یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد برای جلوگیری ازحوادث ترافیکی، مهارتخلف یک اصل اساسی درقوانین عبورومرورمحسوب می شود. درمیان همه عوامل مؤثردرکاهش تخلفات ترافیکی، قوانین محکم وبازدارنده به همراه آموزش ترافیک به استفاده کنندگان راه نقش بسیارمثبت ومؤثری در ایمنی راه دارد.
در حال حاضر کشورهای پیشرفته بنا بر توصیه سازمان بهداشت جهانی در سیاست ایمنی راه تجدید نظر کرده و برای علوم رفتاری حداقل به همان اندازه علوم مربوط به راه و وسیله‌نقلیه اهمیت قائل شده‌اند. این امر باعث گردیده که آموزش و اجرای قوانین در رأس سیاست جدید ایمنی راهها قرارگیرد. بررسی‌های انجام گرفته نشان می‌دهد که آموزش ایمنی تنها مختص گروه خاص نظیر رانندگان یا کودکان نمی‌باشد بلکه هر فرد یا افرادی، بخش یا ارگانی که به نوعی با ایمنی جاده‌ها در ارتباط است را شامل می‌شود. متدولوژی ارایه شده در این پژوهش آموزش ایمنی راه را در دو سطح استفاده‌کنندگان از راه و مسؤلین و متخصصین در نظر گرفته است که در هر سطح روشهای و محتوای آموزش متفاوت می‌باشد.
مقدمه
ایمنی عبورومرور یکی ازاصول اساسی برنامه ریزی حمل ونقل است که با گسترش فن آوری وتوسعه شهرها، نیازبه توجه ودقت نظر بیشتری یافته است. درکشورهای توسعه یافته، همگام با توسعه سایر بخشها، موضوع ایمن سازی عبورومرورمورد توجه قرارگرفته و با انجام مطالعات واتخاذ تدابیرلازم، سعی شده است که حوادث رانندگی وپیامدهای ناشی ازآن تا حد امکان کاهش یابد. ولیکن متأسفانه دراکثرکشورهای در حال توسعه, تعداد ونرخ حوادث ترافیکی همواره سیرصعودی داشته است. سیستم حمل ونقل متشکل ازسه بخش جاده، راننده ووسیله نقلیه است که هریک ازاین سه بخش نقش عمده ومتمایزی درشکل گیری معضلات وحوادث ترافیکی ایفامی کند.
بررسی متدولوژی آموزش ایمنی راه
دراین میان، انسان درنقش عابرپیاده، سرنشین ومأموراصلی اجرای قوانین ومقررات نقش بسیار ارزنده ای دارد. درعبورومرور، ایمنی اهمیت فراوانی داشته وبیشترین کوششها درزمینه حمل‌ونقل وترافیک بمنظورافزایش ایمنی وکاهش ضایعات وبخصوص تصادفات است. ازآنجا که انسان ضربه پذیرترین واحد ترافیک است، ضروری می باشد دربخش آموزش، تدوین قوانین، کنترل، تهیه وایجاد تجهیزات ایمنی به این موضوع توجه گردد.
با توجه به آمارهای تصادفات جاده‌ای و تأثیرات منفی بسیار بالایی که این رویدادها بر مسائل اجتماعی، اقتصادی، و خانوادگی افراد می‌گذارد، اهمیت پرداختن به موضوع تصادفات را روزافزون می‌کند. تأثیرات منفی و معضلات تصادفات، به دلیل این که بطور آنی (مانند سقوط هواپیما) صدمات قابل ملاحظه‌ای را وارد نمی‌نماید، کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته، حال آن که تداوم این تأثیرات منفی در دراز مدت تأثیراتی به مراتب بیشتر از سوانح سقوط هواپیما، خروج از خط قطار و یا حتی جنگ می‌باشد. لذا بررسی این رویدادهای جاده‌ای کمک بزرگی را در صرفه جویی اقتصادی برای افراد و در نهایت برای جامعه به همراه دارد. به همین منظور و جهت نیل به این هدف، بشر از کلیه امکانات و توانائی های موجود استفاده می‌نماید تا با ارائه یک راهکار موثر، بر مدیریت، تحلیل و پیش‌بینی وقایع تسلط یابد.
در مطالعات سازمان بهداشت جهانی که با همکاری اتحادیه کشورهای صنعتی جهان صورت گرفته است، خطاهای مربوط به عامل انسانی به خطاهای فنی از قبیل سرعت زیاد، سرعت غیر مجاز، سبقت نامناسب و خطاهای شخصی مانند عدم احساس مسئولیت، بی توجهی و عدم احتیاط و حالات تهاجمی و غیره تقسیم می شوند. از مجموع ۲۴۳ مورد تصادفی که عوامل انسانی در آن دخیل بود، بیشتر خطاها فنی بودند و تنها ۲ درصد کل آن به تهاجمات عمدی یا رفتارهای غیر مسئولانه نسبت داده اند. در مورد جنس رانندگان مقصر در تصادفات، یافته های سازمان بهداشت جهانی در کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که تعداد زنان و مردان مقصر در رانندگی جاده ها در مقایسه با میزان رانندگی و مسئولیت آنها در ایجاد تصادفات تقریباٌ مساوی است. در تصادفاتی که مردان درگیر هستند بیشترین خطاهای معمول، سرعت زیاد، سبقتهای غیر مجاز و در برخی کشورها رانندگی تحت تاثیر الکل است. در تصادفاتی که زنان درگیر هستند کمی تجربه در رانندگی، اشکال در مانورهای سریع و به موقع و عدم تسلط عمده خطاهای آنان به شمار می‌آید. این تفاوتها در نوع خطا می تواند مبنایی برای تنظیم برنامه های آموزشی و فرهنگی مربوط به هر یک از دو جنس باشد.
از آنجایی که آموزش و اجرای مقررات راهکار مهم سیاست ایمنی جهت جلوگیری و کاهش عوامل انسانی سوانح رانندگی می باشد، توجه به آن ضروری است. آموزش ایمنی راه دارای زمینه وسیعی از فعالیت های گوناگون است که دامنه آن از آموزشهای فردی تا آموزشهای جمعی را در بر می گیرد. برای مثال آموزش فردی ممکن است شامل مهارت های مربوط به عبور از عرض راه و آموزش جمعی ممکن است شامل کاربرد برنامه های تبلیغاتی بر روی گروه های مختلف استفاده کننده از راه باشد. بطور بالقوه آموزش ایمنی راه با استفاده از تاثیراتی که بر روی استفاده کننده از راه می گذارد موجب کاهش احتمال خطاهای انسان می شود. این تاثیر تغییر در ادراکات، شناخت‌ها، گرایش ها، مهارت ها و رفتار انسان را شامل می‌شود. بررسی کارشناسان در زمینه فعالیت های انجام شده ایمنی، این موضوع را روشن می‌سازد که می‌توان با بکارگیری روشهای علمی اهمیت دادن به موضوع ایمنی بخش قابل توجهی از تلفات را کاهش داد. در این زمینه فرهنگ عبور و مرور کشور ما و کشورهای موفق در ایمنی ترافیک تفاوتهای فاحشی دارد، اما مساله آموزش و اجرای قوانین میتواند دقیقاً همان چیزی باشد که در آنجا انجام شده است و می‌توان از تجربیات کشورهای موفق در امر ایمنی ترافیک استفاده نمود. نکته قابل ذکر این است که تلاش در جهت ایمن کردن راه ها و کاستن تلفات ، بدون توجه به آموزش عمومی بخصوص آموزش پایه در مدارس نتیجه موثر را در پی نخواهد داشت، چرا که هیچ کاری سخت تر از تغییر طرز تفکر انسانها نیست. با توجه به تعدد مراکز مسئول ایمنی در راه، این مهم نیازمند نهادی با اختیارات لازم جهت هماهنگ نمودن مراکز ذیربط در کشور است. در کشور ما آموزش در ارتقای فرهنگ ترافیک موثر است اما در برخی موارد کارایی آن توسط کسانی که خود قوانین را وضع می کنند زیر سوال می رود.
از طرف دیگر عدم رعایت قوانین ترافیکی یکی از مشکلات فوق العاده اساسی مدیریت ترافیکی کشور می‌باشد که نه تنها موجب افزایش تصادفات، کاهش ظرفیت شبکه‌های شهری و بین‌شهری، افزایش زمان سفرها و آلودگی محیط زیست می‌شود، بلکه عدم پایبندی به قانون را در جامعه گسترش داده و چهره زشتی از وضعیت عبور و مرور را در دید عموم به نمایش می‌گذارد. البته مقابله با این معضل اجتماعی نیاز به عزم ملی در جامعه و برنامه‌ریزی دراز مدت متمرکز در مدیریت کشور دارد. متاسفانه در کشور ما علاوه بر اینکه به صورت اصولی و پایه‌ای به آموزش قوانین رانندگی پرداخته نمی‌شود، فرد متخلف نیز از دیدگاه عموم مجرم شناخته نمی‌شود و این مساله به کاهش میزان احترام به قانون در جامعه منجر می‌شود.
با در نظر گرفتن اهمیت مسائل آموزش و اعمال قوانین و مقررات رانندگی در ایمنی جاده‌های کشور در این پژوهش به بررسی افزایش ایمنی در راههای بین شهری با رویکرد آموزش و اجرای قوانین پرداخته می‌شود.
بررسی متدولوژی آموزش ایمنی
کاهش خسارت ناشی ازتصادفات وحوادث ترافیکی، نیازمند بررسی وتحلیل عوامل واصلاح برخی از مقررات موجود وهماهنگی بیش ازپیش ارگانهاست ودراین میان توجه به فرهنگ سازی وآموزش بعنوان راهکارکاهش حوادث راه وبهبود جریان تردد بسیارپراهمیت است، بطوریکه گروهی ازانسانها در حیطه ترافیک که ضربه پذیری آنان بیش ازدیگران نیزاست، یعنی گروه سنی کودکان ونوجوانان( دانش آموزان) اغلب به جهت شرایط سنی وآگاهی نداشتن ازتوجهات منطقی قوانین ومقررات تشخیص ندادن و محاسبه نکردن فاصله وسرعت دچارحادثه می شوند، که لزوم آموزش ترافیک را ازسطح مدارس، تشدید می نماید.
ازسوی دیگر امروزه خودروجزئی از زندگی روزمره مردم است، اما به کارگیری خودرو همراه با درونی سازی فرهنگ استفاده ازآن نبوده است. درمورد فرهنگ ترافیک درجامعه ما کاراساسی نشده است وکمتر به مطالب واصول مدونی دراین خصوص امکان دسترسی وجوددارد. رسانه ها، فرهنگ سازی و پرورش عناصرفرهنگی درامرآمد وشد راموضوعی حاشیه ای تلقی کرده وسایرمسئولان فرهنگ ساز نیزرفتار متشابهی دارند. بهترین مکان ترویج فرهنگ ترافیک، خانواده ودوران کودکی است، اما چشمهای تیزبین وذهن کنجکاوکودک هم اکنون ازآن محروم می باشد. درمدارس وکتب درسی نیز جایگاه آموزش این فرهنگ، بسیارکمرنگ است. نحوه رانندگی، فرارازمقررات، زرنگیهای نامعقول، پرخاشگری وتعرض، ویراژدادن، سرعت زیاد، بوقهای ممتد وگوشخراش، تزئینات نامناسب، تک سرنشینی وعدم تمایل به استفاده ازوسائل حمل ونقل عمومی و… درحال جایگزینی عناصرمطلوب فرهنگی درحوزه ترافیک می باشند. اخیراً نیزمشاهده می شود، درحالیکه کشورهای سازنده تلفنهای همراه دردنیا استفاده ازآنرا درحال رانندگی ممنوع کرده اند، درکشورما صحنه‌های فراوان تصادف که راننده مقصردرحال صحبت کردن ازطریق تلفن همراه بوده است، مستمراً درحال تکرار و افزایش است . بکارگیری آموزش و اقناع مخاطبان راه بعنوان اصلی‌ترین شیوه ترویج فرهنگ آمد وشد همراه با ابزار الزام آور و اعمال مقررات بهترین روش بهبود حمل و نقل و افزایش ایمنی خواهد بود که مورد بحث این پژوهش است.
فصل ۱
کلیات
فصل اول: مقدمه و معرفی
با بررسی نظام های اصلی حمل و نقل و مقایسه آن ها، اهمیت پرداختن به موضوع حمل و نقل جاده‌ای مشخص می‌گردد. حمل و نقل جاده ای سهم عمده ای را در جابجایی مسافرین و کالاها به خود اختصاص می‌دهد. با توجه به لزوم جابجایی و سهم حمل و نقل جاده‌ای، در این میان معضلات و مشکلات این سیستم حمل و نقل نیز نقش مهمی را در از بین بردن فواید و محسنات این سیستم ایفا می‌کنند[۱].
از جمله این معضلات، تصادفات ترافیکی هستند. تصادفات ترافیکی از عوامل بسیار مهم مرگ و میر و صدمات شدید جانی و مالی بوده و آثار سنگین اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن، جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است. شدت این صدمات در کشورهای در حال توسعه بیشتر بوده و تعداد و شدت تصادفات در کشورهای مزبور در مقایسه با کشورهای توسعه یافته
چندین مرتبه بالاتر است. در این میان، تصادفات جاده ای (برون شهری) دارای ضایعات سنگین تری نسبت به تصادفات درون شهری است، تصادف جاده ای به علت سرعت بالای وسایل نقلیه اغلب منجر به خسارات بسیار سنگین جانی و مالی می شود. آمار مرگ و میر نشان می دهند که تصادفات جاده ای حتی در کشور های توسعه یافته صنعتی، در صدر علل مرگ و میر بوده و خصوصاً در رده های سنی ۱۵ تا ۲۵ بیش از هر عامل دیگر باعث تلفات مردم می شود [۲]. شکل ۱-۱ نمودار تصادفات در آسیا، آفریقا و کشورهای توسعه یافته را در مقابل مرگ و میرها نشان می‌دهد.
در کشورهای توسعه‌یافته صنعتی تلاش، تحقیق و برنامه‌ریزی برای کاهش تصادفات و ضایعات اقتصادی شدت یافته و آثار مثبت آن نیز نصیب کشورهای مذبور شده و می‌شود. بطور مثال در آمریکا در مدت سی سال شاخص “تعداد تصادفات تقسیم بر حاصلضرب تعداد وسایط نقلیه در طول مسافت پیموده شده” از حدود ۳۰ به ۶۸/۲رسیده، یعنی بیش از ده برابر کاهش یافته است[۳].
در تحقیقات مربوط به تصادفات جاده‌ای در کشورهای در حال توسعه نیز ثابت شده است که[۴]:
تصادفات جاده‌ای در بسیاری از کشورهای در حال توسعه دومین عامل مرگ و میر محدوده سنی افرادی است که از جهت اقتصادی فعال به حساب می‌آیند.
ارزش اقتصادی از دست رفته در نتیجه تصادفات جاده‌ای معمولاً در محدوده یک تا دو درصد تولید ناخالص ملی است.
نسبت تصادفات به ازای “وسیله نقلیه- کیلومتر ” طی شده، بسیار بیشتر از کشورهای توسعه یافته است (ده تا پانزده برابر).
تحقیقات اخیر در ایران نشان می دهد که هم اکنون ۲۵% تلفات ناشی از مرگ و میر های
غیر طبیعی، ناشی از تصادفات ترافیکی است [۵]. بررسی آمار مربوط به حوادث رانندگی در کشور، نشان می‌دهد که تعداد سوانح رانندگی برون شهری از سال۱۳۶۶ تا ۱۳۷۱ در حدود ۲۵ درصد افزایش داشته است. این عدد در سال ۱۳۷۶ از ۵۰ درصد نیز فراتر رفته است که به نظر می‌رسد در دنیا بی‌سابقه باشد. همچنین طبق آمار منتشره در سال ۱۳۸۰ حدود ۲۰۰۰۰ نفر تلفات ناشی از تصادفات جاده‌ای در ایران ثبت شده است. این آمار در سال ۱۳۸۱ به ۲۱۸۰۰ نفر رسیده است و در شش ماهه دوم سال ۱۳۸۲ میزان تصادفات فوتی ۱۳۵۷۰ نفر گزارش شده است.آمار منتشر شده توسط سازمان پزشکی قانونی جمهوری اسلامی ایران نشان‌دهنده رشد قابل توجه تعداد کشته‌ها و مصدومین ناشی از تصادفات در سالهای ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۸ است. در جدول ۱-۱ آمار تصادفات، تلفات، مجروحین، شاخص شدت تصادفات و درصد تغییر هر یک طی سالهای ۷۸ تا ۸۳ آمده است.
با در نظر گرفتن اطلاعات تصادفات و استفاده از روش مدل‌سازی رگرسیون و برازش مدل خطی می‌توان پیش‌بینی کرد (با ۹۷/۰ R2 = ) تعداد کشته‌های تصادفات در سال ۱۴۰۰ در حدود ۶۶۰۰۰ نفر خواهد بود.
با توجه به اطلاعات ارایه شده در جدول۱-۱ مشخص می‌شود در بررسی تصادفات جاده‌ای علاوه بر این که باید به تعداد تصادفات نظر داشت، شدت تصادفات نیز پارامتر بسیار مهمی است که باید با دقت مورد بررسی و تأمل قرار گیرد. به عنوان مثال، برخوردهای جلو به جلو وسایل نقلیه از لحاظ تعداد، کمترین مقدار آمار را در بین سایر نحوه های برخورد دارد، اما هنگامی که از دید شدت تصادفات به آمارها نظر اندازیم متوجه می‌شویم که برخوردهای جلو به جلو وسایل نقلیه بیشترین آمار تلفات و صدمات را در بین دیگر وضعیت‌های برخورد، به خود اختصاص می‌دهند. اینجاست که اهمیت توجه به شدت تصادفات به خصوص در جاده های برون شهری مشخص می‌گردد.
اولین گام برای کاهش تعداد و میزان شدت تصادفات جاده‌ای شناخت عوامل و پارامترهای تاثیرگذار بر سوانح جاده‌ای و به دست آوردن حدود مجاز مربوط به هر یک می‌باشد. عوامل تأثیرگذار بر تصادفات جاده‌ای را می‌توان چهار گروه کلی تقسیم بندی نمود که عبارتند از:
عامل انسانی، عامل وسیله نقلیه، عامل راه، و عامل محیطی.
البته مشخص است که در بیشتر تصادف جاده ای یک عامل به تنهایی نمی تواند تعیین کننده باشد و هنگام وقوع تصادف، ۲ یا چند عامل با یکدیگر دست به دست هم می دهند تا سانحه محقق گردد. بحث افزایش ایمنی راهها جنبه‌های گوناگونی دارد که به صورت کلی اقدامات اصلاحی که در این رابطه می‌توان اعمال نمود عبارتند از[۷]:
الف- وضع قوانین
ب- اجرای قانون
ج- آموزش
د- طرح هندسی
۱-۱-تعریف مساله و اهمیت آن
با توجه به آمارهای تصادفات جاده‌ای و تأثیرات منفی بسیار بالایی که این رویدادها بر مسائل اجتماعی، اقتصادی، و خانوادگی افراد می‌گذارد، اهمیت پرداختن به موضوع تصادفات را روزافزون می‌کند. تأثیرات منفی و معضلات تصادفات، به دلیل این که بطور آنی (مانند سقوط هواپیما) صدمات قابل ملاحظه‌ای را وارد نمی‌نماید، کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته، حال آن که تداوم این تأثیرات منفی در دراز مدت تأثیراتی به مراتب بیشتر از سوانح سقوط هواپیما، خروج از خط قطار و یا حتی جنگ می‌باشد. لذا بررسی این رویدادهای جاده‌ای کمک بزرگی را در صرفه جویی اقتصادی برای افراد و در نهایت برای جامعه به همراه دارد. به همین منظور و جهت نیل به این هدف، بشر از کلیه امکانات و توانائی های موجود استفاده می‌نماید تا با ارائه یک راهکار موثر، بر مدیریت، تحلیل و
پیش‌بینی وقایع تسلط یابد [۱].
در مطالعات سازمان بهداشت جهانی که با همکاری اتحادیه کشورهای صنعتی جهان صورت گرفته است، خطاهای مربوط به عامل انسانی به خطاهای فنی از قبیل سرعت زیاد، سرعت غیر مجاز، سبقت نامناسب و خطاهای شخصی مانند عدم احساس مسئولیت، بی توجهی و عدم احتیاط و حالات تهاجمی و غیره تقسیم می شوند. از مجموع ۲۴۳ مورد تصادفی که عوامل انسانی در آن دخیل بود، بیشتر خطاها فنی بودند و تنها ۲ درصد کل آن به تهاجمات عمدی یا رفتارهای غیر مسئولانه نسبت داده اند. در مورد جنس رانندگان مقصر در تصادفات، یافته های سازمان بهداشت جهانی در کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که تعداد زنان و مردان مقصر در رانندگی جاده ها در مقایسه با میزان رانندگی و مسئولیت آنها در ایجاد تصادفات تقریباٌ مساوی است. در تصادفاتی که مردان درگیر هستند بیشترین خطاهای معمول، سرعت زیاد، سبقتهای غیر مجاز و در برخی کشورها رانندگی تحت تاثیر الکل است. در تصادفاتی که زنان درگیر هستند کمی تجربه در رانندگی، اشکال در مانورهای سریع و به موقع و عدم تسلط عمده خطاهای آنان به شمار می‌آید. این تفاوتها در نوع خطا می تواند مبنایی برای تنظیم برنامه های آموزشی و فرهنگی مربوط به هر یک از دو جنس باشد.
از آنجایی که آموزش و اجرای مقررات راهکار مهم سیاست ایمنی جهت جلوگیری و کاهش عوامل انسانی سوانح رانندگی می باشد، توجه به آن ضروری است. آموزش ایمنی راه دارای زمینه وسیعی از فعالیت های گوناگون است که دامنه آن از آموزشهای فردی تا آموزشهای جمعی را در بر می گیرد. برای مثال آموزش فردی ممکن است شامل مهارت های مربوط به عبور از عرض راه و آموزش جمعی ممکن است شامل کاربرد برنامه های تبلیغاتی بر روی گروه های مختلف استفاده کننده از راه باشد. بطور بالقوه آموزش ایمنی راه با استفاده از تاثیراتی که بر روی استفاده کننده از راه می گذارد موجب کاهش احتمال خطاهای انسان می شود. این تاثیر تغییر در ادراکات، شناخت‌ها، گرایش ها، مهارت ها و رفتار انسان را شامل می‌شود. بررسی کارشناسان در زمینه فعالیت های انجام شده ایمنی، این موضوع را روشن می‌سازد که می‌توان با بکارگیری روشهای علمی اهمیت دادن به موضوع ایمنی بخش قابل توجهی از تلفات را کاهش داد. در این زمینه فرهنگ عبور و مرور کشور ما و کشورهای موفق در ایمنی ترافیک تفاوتهای فاحشی دارد، اما مساله آموزش و اجرای قوانین میتواند دقیقاً همان چیزی باشد که در آنجا انجام شده است و می‌توان از تجربیات کشورهای موفق در امر ایمنی ترافیک استفاده نمود. نکته قابل ذکر این است که تلاش در جهت ایمن کردن راه ها و کاستن تلفات ، بدون توجه به آموزش عمومی بخصوص آموزش پایه در مدارس نتیجه موثر را در پی نخواهد داشت، چرا که هیچ کاری سخت تر از تغییر طرز تفکر انسانها نیست. با توجه به تعدد مراکز مسئول ایمنی در راه، این مهم نیازمند نهادی با اختیارات لازم جهت هماهنگ نمودن مراکز ذیربط در کشور است. در کشور ما آموزش در ارتقای فرهنگ ترافیک موثر است اما در برخی موارد کارایی آن توسط کسانی که خود قوانین را وضع می کنند زیر سوال می رود [۸].
از طرف دیگر عدم رعایت قوانین ترافیکی یکی از مشکلات فوق العاده اساسی مدیریت ترافیکی کشور می‌باشد که نه تنها موجب افزایش تصادفات، کاهش ظرفیت شبکه‌های شهری و بین‌شهری، افزایش زمان سفرها و آلودگی محیط زیست می‌شود، بلکه عدم پایبندی به قانون را در جامعه گسترش داده و چهره زشتی از وضعیت عبور و مرور را در دید عموم به نمایش می‌گذارد. البته مقابله با این معضل اجتماعی نیاز به عزم ملی در جامعه و برنامه‌ریزی دراز مدت متمرکز در مدیریت کشور دارد. متاسفانه در کشور ما علاوه بر اینکه به صورت اصولی و پایه‌ای به آموزش قوانین رانندگی پرداخته نمی‌شود، فرد متخلف نیز از دیدگاه عموم مجرم شناخته نمی‌شود و این مساله به کاهش میزان احترام به قانون در جامعه منجر می‌شود[۹].
با در نظر گرفتن اهمیت مسائل آموزش و اعمال قوانین و مقررات رانندگی در ایمنی جاده‌های کشور در این پژوهش به بررسی افزایش ایمنی در راههای بین شهری با رویکرد آموزش و اجرای قوانین پرداخته می‌شود.
۱-۲- نتایج مهم پژوهش
یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد برای جلوگیری ازحوادث ترافیکی، مهارتخلف یک اصل اساسی درقوانین عبورومرورمحسوب می شود. درمیان همه عوامل مؤثردرکاهش تخلفات ترافیکی، قوانین محکم وبازدارنده به همراه آموزش ترافیک به استفاده کنندگان راه نقش بسیارمثبت ومؤثری در ایمنی راه دارد. نتایج نشان می‌دهد سیستم آموزش در ایران دارای کمبودهایی می‌باشد. هر چند در سالهای اخیر توجه بیشتری به این مساله شده و تلاشهایی در این زمینه انجام شده است. اما همچنان به بررسی و مطالعه بیشتر نیازمند است.
در حال حاضر کشورهای پیشرفته بنا بر توصیه سازمان بهداشت جهانی در سیاست ایمنی راه تجدید نظر کرده و برای علوم رفتاری حداقل به همان اندازه علوم مربوط به راه و وسیله‌نقلیه اهمیت قائل شده‌اند. این امر باعث گردیده که آموزش و اجرای قوانین در رأس سیاست جدید ایمنی راهها قرارگیرد. بررسی‌های انجام گرفته نشان می‌دهد که آموزش ایمنی تنها مختص گروه خاص نظیر رانندگان یا کودکان نمی‌باشد بلکه هر فرد یا افرادی، بخش یا ارگانی که به نوعی با ایمنی جاده‌ها در ارتباط است را شامل می‌شود. متدولوژی ارایه شده در این پژوهش آموزش ایمنی راه را در دو سطح استفاده‌کنندگان از راه و مسؤلین و متخصصین در نظر گرفته است که در هر سطح روشهای و محتوای آموزش متفاوت می‌باشد. پس از هدف گذاری در هر سطح مطالب آموزشی به صورت مستمر و با روشهای تئوری و عملی در اختیار مخاطبین قرار می‌گیرد و سپس ارزیابی نتایج حاصل از آموزش، استخراج شده و با اهداف کلی مساله کنترل می‌گردد.
۱-۳- فصل‌های پایان‌نامه
این پایان‌نامه مشتمل بر شش فصل است. در فصل دوم به بررسی اصول و پارامترهای تاثیرگذار بر ایمنی جاده‌های برون شهری پرداخته می‌شود. در فصل سوم مطالعاتی که پیش از این، توسط محققین مختلف در زمینة ایمنی جاده‌های برون‌شهری با تأکید بر نقش آموزش و اجرای قوانین انجام گرفته است، به صورت خلاصه ارایه می‌گردد. در فصل چهارم به بررسی روشهای آموزش قوانین و مقررات رانندگی درسه کشورآلمان- آمریکا و ژاپن و همچنین به نحوه آموزش در ایران پرداخته می‌شود. در فصل پنجم متدولوژی افزایش ایمنی با رویکرد آموزش و اجرای قوانین بحث می‌شود و در فصل ششم به ارایه نتایج و چند پیشنهاد به منظور ادامة مطالعات پرداخته می‌شود.
فصل دوم: اصول و پارامترهای تاثیرگذار بر ایمنی جاده ها
گسترش متدولوژی افزایش ایمنی جاده ها با رویکرد آموزش و اجرای قوانین