در دومین دهه سده سوم میلادی پس از نبرد اردوان آخرین پادشاه اشکانی با مارکوس باسیانوس (معروف به کاراکالا، 217-188م) و عقب‌نشستن رومیان بعد از کشته شدن وی، در دوران ایران غوغایی برپا شد که حکومت پارتی اشکانی را مضمحل ساخت.
منطقه فارس چون گذشته یعنی در زمان انتقال قدرت از ماد به هخامنشی در اینجا نیز نقش تعیین کننده و کلیدی ایفا کرد. اردشیر بابکان فرزند بابک، نوه ساسان موبد موبدان آناهیتا، پس از پیروزی بر اردوان آخرین شاه اشکانی (225م)، سلسله ساسانان را بنیان نهاد. ساسانیان پس از وقفه‌ای که سلوکیان و پارتیان ایجاد کرده بودند، خود را جانشین هخامنشیان می‌دانستند و می‌خواستند عظمت دوران آنها را بار دیگر تجدید کنند. اردشیر برای ایجاد دولتی که بتواند طرح‌های عظیم او را تحقق بخشد، حکومت متمرکز و نیرومندی پدید آورد.
در پانزده سالی که تا مرگ اردشیر (240 م) مانده بود، او توانست ولایات هم‌جوار شاهنشاهی سابق پارت را مطیع خود و پادشاهی دودمانش را بر ایران تثبیت کند. وی در روزهای آخر عمر به گوشه دیری رفت و تا گاه مرگ در آنجا بود.
در واقع پسر اردشیر به نام شاپور اول رسماًً در زمان حیات اردشیر در حکومت دخالت داشته باشد. در زمان حکومت او که 30 سال به درازا کشید (273 یا 272-241م)، ایران به سرعت نیرومند شد. دو امپراطور روم یعنی گوردیانوس معروف به گوردیانوس مقدس (در سال 241م) و والرین (در سال 260م) از او شکست خوردند و یا صلح را با شرایطی کمابیش به نفع ایران پذیرفتند. هزاران اسیر جنگی رومی با ساخت پل‌ها، کاخ‌ها، حجاری و آبرسانی، به افزایش ثروت ایران کمک کردند و بیشاپور اقامتگاه جدید شاپور، به صورت داراترین و زیباترین شهر ایران درآمد.
نقشه برداری‌های انجام گرفته از خرابه‌های بیشاپور و گشت و گذار در بین توده‌ها و تل‌های سنگی ناشی از دیوارهای فرو ریخته بناهای سلطنتی، مبین این مطلب است که فلسفه وجودی و ایجاد شهر همانند سایر شهرها نیست. این شهر را افزایش جمعیت بوجود نیاورده، محل استقرار پادگان نظامی نیز نبوده که برای دفاع از یک ایالت درنظر گرفته شده باشد. همچنین به خواست پادشاه احداث نشده تا وی در این ایالت تازه فتح شده بر قدرت خود تاکید ورزد. در واقع شهر بیشاپور در زمان بنیادش، هیچ نوع کاربرد اداریو اقتصادی نداشته است. این شهر فقط محصول اشتیاق شاهانه یک شاه است.
در زندگی‌نامه مانی پیامبر که نوشته خود اوست، آمده است: «شاپور به پارس
آمد و به شهر شاپور رسید و پس از آن که بیماری بر او عارض شد، خود را در خطر بزرگی دید و به معنای واقعی به فرجام خود رسید و شاپور شاه مرد و از این دنیا رفت. وابستگی شاه سالمند به محل اقامت خود نباید شگفت‌انگیز باشد، زیرا این مر بزرگ پس از اقامت طولانی در پایتخت خود تیسفون و بازگشت به این شهرک جدید (که بر اساس اعمال سلیقه و فرمان او ساخته شده بود) از ندگی در دره‌ای شاداب همراه با درختان سرسبز و عطر گل‌ها، لذت می‌برده و این محل را استراحت‌گاه خوبی تشخیص داده است.
پادشاه و درباریان و اطرافیان او در این محل یا وقت خود را صرف شکار می‌کردند و یا اینکه به بازی‌هایی می‌پرداختند که از بین آنها، چوگان یادمان خود را تا امروز در یکی از دره‌های مجاور (تنگ چوگان) باقی گذاشته است. امروزه از آن همه شکوه و جلال، فقط ویرانه‌های شهر بیشاپور برجای مانده است که در 25 کیلومتر غرب شهر فعلی کازرون و در کنار شرق رودانه شاپور، آنجا که این رود از تنگ معروف و زیبای چوگان خارج می‌شود، قرار دارد.
شامل 57 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله بیشاپور