برنج (با نام علمی Oryza Sativa) یکی از مهم ترین غلات و از گیاهان علفی مهم در قاره آسیاست. برنج از خانواده گرامینه ها (گندمیان) بوده، دارای انواع یک ساله و چند ساله می باشد. دانه برنج و فراورده های به دست آمده از آن تقریباً 40 درصد غذای مورد نیاز نصف مردم دنیا را تشکیل می دهند. این محصول از نظر تولید جهانی با گندم برابری می نماید.
ساقه برنج راست، استوانه ای و جز در قسمتی که گره ها وجود دارند تو خالی است. ارتفاع ساقه به 60 تا 200 سانتی متر می رسد. برنج علاوه بر ساقه اصلی، 4 تا 5 ساقه فرعی دارد. برگ های برنج به صورت متناوب در دو ردیف در دو طرف ساقه قرار گرفته اند.
برگ برنج دارای غلاف، پهنک، زبانک و گوشواره است. همچنین برنج مانند گندم، دارای گل آذین خوشه ای می باشد که دانه ها در آن قرار می گیرند. بر خلاف سنبلچه های گندم و جو و ذرت که فشرده و نزدیک به هم هستند، سنبلچه های برنج به صورت غیر فشرده روی محورهای اصلی و فرعی گل آذین قرار می گیرد.
میوه برنج دارای غلافی سفید رنگ، قهوه ای، کهربایی، قرمز یا بنفش است که این میوه را به همراه غلاف آن، شلتوک می نامند. برای قابل استفاده شدن برنج برای انسان، باید شلتوک را پوست کنند، یعنی غلاف را از دانه جدا نمایند.
برنج دارای دو گروه زراعی آسیایی و آفریقایی است.
• گروه برنج های آسیایی، برنج معمولی یا اوریزا ساتیوا (Oryza Sativa) بومی آسیاست که از نظر سطح زیر کشت و تولید و تغذیه، اهمیت جهانی دارد.
• گروه برنج های آفریقایی، برنج اوریزا گلابریما (Oryza Glaberrima) بومی آفریقاست که این برنج، تنها در نقاط پراکنده ای از آفریقا کشت می شود و تولید آن محدود می باشد.
کشت برنج در نقاط مختلف
شواهد نشان می دهند که تقریباً 4000 سال قبل از میلاد، در کشورهای هند و چین، کشت برنج متداول بوده است.
پس از گندم، برنج دومین غله ی مهم در دنیا به حساب می آید. نزدیک به 90 درصد سطح زیر کشت و تولید برنج متعلق به کشورهای خاور دور می باشد. بیش از نصف محصول برنج هم در دو کشور هند و چین تولید می شود. به طور کلی، کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری برمه، تایلند، ویتنام، لائوس، اندونزی، فیلیپین، پاکستان، هند، آمریکا، ژاپن، ایتالیا، مصر، چین، برزیل، کوبا، مکزیک و استرالیا از تولید کنندگان برنج به شمار می آیند.
میزان تولید برنج در تایلند، برمه، ویتنام و لائوس بیش از مصرف داخلی آنهاست و بنابراین قسمت عمده برنج این مناطق صادر می شود. نزدیک به 90 درصد برنج موجود در بازارهای دنیا متعلق به این 4 کشور می باشد.
کشت برنج در ایران
کشت برنج در ایران در نواحی شمالی به ویژه رودسر و استان خوزستان تاریخچه طولانی دارد. شواهد نشان می دهد که این محصول در این ناحیه قرن ها پیش از میلاد مسیح و در زمان هخامنشیان رواج داشته است. البته امروزه با توجه به رشد روز افزون جمعیت ایران، تولید داخلی برنج پاسخگوی نیاز مردم نیست و به همین دلیل، مقادیر قابل توجهی از این محصول از خارج وارد می شود.
انواع برنج
برنج انواع یک ساله و چند ساله دارد.
• برنج های زراعی یک ساله: در شرایط مساعد آب و هوایی قادرند رشد مجدد خود را پس از برداشت محصول اول، آغاز نمایند و محصول دوم و گاهی حتی تا چند سری، محصول تولید کنند. برنج های وحشی یک ساله در نقاط مرتفع یا باتلاق های غیر دائمی کم عمق رشد می کنند. برنج هی یک ساله کلاً نسبت به کم آبی مقاوم ترند.
• برنج های وحشی چند ساله: اغلب در مناطق پست و باتلاق های دائمی کشت می شوند.
برنج زراعی معمولی را با توجه به شکل دانه و مکان رشد به سه دسته ژاپنیکا (ژاپنی)، جاوانیکا (جاوه ای) و ایندیکا (هندی) تقسیم می نمایند.
• دانه گونه ژاپنی کوتاه و کلفت بوده و مقطع آن گرد است و در چین و لائوس اهلی شده است.
• دانه گونه جاوه ای بزرگ است، آن را معمولاً به صورت دیم می کارند و در آسیای جنوب شرقی اهلی شده است.
*دانه گونه هندی باریک و بلند است، این برنج نسبت به خشکی مقاوم تر از گونه های ژاپنی و جاوه ای می باشد و در هندوستان اهلی شده است.
طبقه بندی انواع دانه برنج
با توجه به خصوصیات مختلف دانه از جمله سنگینی، طول، باریک یا گرد بودن و... دانه برنج را به چهار دسته کلی دسته بندی می کنند:
1. برنج های خیلی بلند:
طول دانه صیقل شده این دسته برنج، 7 میلیمتر یا بیشتر می باشد. در ایران این برنج ها به برنج صدری معروفند. برنج های صدری از نظر طول و باریک بودن به ترتیب شامل برنج های سالاری، صدری دم سیاه، صدری معمولی، امیری و اربابی هستند. برنج های صدری نسبت به برنج های چمپا عملکرد پایین تری دارند و در برابر آفات و همچنین کم آبی حساس ترند.
1. برنج های بلند:
طول دانه صیقل داده شده این دسته برنج، 6 تا 99/6 میلیمتر می باشد. به این گروه برنج ها در ایران، چمپای زودرس می گویند. البته ویتنام، منشاء برنج چمپاست. برنج چمپا دارای انواع زودرس و دیررس بوده که طول دانه چمپای زودرس، بلندتر از نوع دیررس آن می باشد. انواع برنج های چمپا شامل برنج رسمی، چمپای سیاه، چمپای سفید و برنج بی نام می باشند.
1. برنج های متوسط:
طول دانه صیقل داده شده این برنج ها، 5 تا 99/5 میلیمتر است. به این دسته برنج در ایران چمپای دیر رس می گویند.
1. برنج های کوتاه:
طول دانه صیقل داده شده این برنج ها، کمتر از 5 میلیمتر می باشد. به این برنج ها در ایران برنج های گرده می گویند و همچون برنج های چمپا، نسبت به شرایط نامساعد آب و هوایی مقاومند.
برنج ها را بر اساس وزن دانه به سه دسته تقسیم می کنند:
• برنج های خیلی سنگین که وزن 1000 دانه آنها بیش از 28 گرم است.
• برنج های سنگین که وزن 1000 دانه آنها بین 22 تا 28 گرم است.
• برنج های کمی سنگین که وزن 1000 دانه آنها کمتر از 22 گرم می باشد.
برنج را می توان از نظر میزان نشاسته به دو دسته لعابدار (چسبنده) و غیر لعابدار تقسیم نمود.
• نشاسته برنج لعابدار به صورت آمیلوپکتین بوده و میزان آمیلوز آنها کمتر از 2 درصد می باشد. هرچه میزان آمیلوز برنج کمتر باشد، چسبنده تر می شود.
• نشاسته موجود در آندوسپرم برنج غیر لعابدار، سخت و شیشه ای است و بنابراین دانه ها هنگام پختن، بهم نمی چسبند. مقدار آمیلوز این دسته برنج ها بیش از 5 درصد می باشد.
شامل 14 صفحه Word
دانلود تحقیق برنج