این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A) گرایش: سنجش و اندازه گیری
چکیده
عشق موهبت عظیم و شگفت انگیزی است که به وجود آورنده شادی و خوشی و خوشحالی است. عشق همواره به صورت هدیه‌ای است که در روز اول زندگی به انسان ارزانی می‌شود و آدمیان باید به خود جرات دهند که جعبه هدیه را باز کنند و کاغذ هدیه را پاره کنند آنگاه اعجاز عشق را در می‌یابند. ولی با توجه به اهمیت عشق هنوز نمی توان در دیدگاه روان شناسی و جامعه شناسی مقالات علمی را با عنوان دقیق عشق مشاهده کرد.
یکی از جذابترین و در عین حال کاملترین نظریه هایی که در حیطه عشق مطرح می‌شود نظریه مثلث عشق است می توان با جرات عنوان نمود که نظریه مثلث عشق، با نفوذترین و در عین حال کاملترین نظریه در حیطه روانشناسی عشق می باشد.این نظریه بر اساس مطالعات و تحقیقات منظم و دامنه دار آر.جی.استرنبرگ تدوین شده است که علاوه بر عناصر عشق رویکردی جامع را به انواع عشق ارائه می دهد.
استرنبرگ پس از تحقیقات متعدد، سه عنصر عشق تحت عنوان صمیمیت، تعهد و شهوت را مطرح ساخته که بر اساس تعامل سه عنصر اولیه عشق، به هشت نوع عشق اشاره می نماید هرچند که نظریه استرنبرگ را به عنوان نظریه مثلث عشق رویکرد سه وجهی عشق مطرح می‌کند ولی در برخی از منابع مرتبط با روانشناختی عشق، رویکرد وی را تحت عنوان «رویکرد انواع عشق» مطرح می‌سازند.
استرنبرگ از جمله افرادی بود که با استفاده از اصول روان سنجی تلاش نمود تا از طریق روش آماری پیشرفته تحلیل عوامل به شناسایی عناصر سازنده عشق دست یابد. وی از روش تحلیل عامل تاییدی استفاده نمود و تلاش کرد تا نظریه معتبر خود در حیطه روانشناسی عشق را بررسی کرده و بتواند کاملترین نظریه معاصر را بعنوان مبنای نظری اقدامات تحلیل عامل در نظر گیرد. در حال حاضر تحقیقات منظمی پیرامون نظر استرنبرگ صورت گرفته و جنبشی روان سنجی نیز در پی آن بوده است تا بتواند ابزارهای کاملتری را برای اندازه گیری انواع عشق با رویکرد استرنبرگ ساختار سازی و اعتبار یابی نماید. با این وجود ضروری به نظر می‌رسد تا به عوامل موثر در شکل گیری نظریه استرنبرگ پرداخته پس از بررسی این عوامل بتوان تصویر جامعی از مثلث عشق را ارائه نمود.
نظریه مثلث عشق می‌تواند رضایت‌مندی از روابط عاشقانه را توصیف نموده و به عنوان مدلی کاربردی در حیطه مشاوره زناشویی، روان درمانی خانواده و مشاوره ازدواج بکار برده شود. از نکات کاربردی نظریه استرنبرگ در حیطه مشاوره زناشویی می‌توان به انطباق سه عنصر عشق در زوجین تاکید نمود و به هر میزان که این انطباق بیشتر باشد روابط عاشقانه زن و شوهر به یکدیگر نزدیک می‌شود و تفاهم بیشتر می‌گردد.
عوامل گوناگونی چون عوامل شخصیتی و تجارب دوران کودکی نقش بسزایی را در برقراری روابط صمیمانه و ایجاد عشق و تفاهم در زوجین ایفا می کنند.تلاش بر آن است تا بوسیله تحقیقات منظم و تجربی و دسترسی به ساختارهای مرتبط با عشق بتوان زمینه مناسبی برای توسعه روابط عاشقانه، صادقانه، و توام با تفاهم بین زوجین فراهم ساخت.
هدف پژوهش: تهیه یک مقیاس استاندارد جهت تعیین سبک عشق افراد متاهل به منظور مشاوره قبل و بعد از ازدواج و خانواده درمانی.جامعه آماری این پژوهش را همۀ دانشجویان متاهل دانشگاههای دولتی و آزاد تهران در سال تحصیلی ۸۷-۸۶ تشکیل می دهند.نمونه جامعۀ فوق متشکل از ۴۰۰ دانشجو که شامل ۲۰۰ دانشجوی زن و ۲۰۰ دانشجوی مرد می‌باشد. ۴۰۰ دانشجو از ۵ دانشگاه آزاد و دولتی تهران نمونه برداری شده است که اسامی دانشگاهها به شرح زیر می‌باشد : تهران، الزهرا، تربیت مدرس، تهران مرکز (مجتمع ولیعصر) و هنر و معماری. نمونه گیری دانشگاهها از نوع هدفمند است زیرا نمونه‌هایی از دانشگاه آزاد و دولتی می‌باشند. ابزار اندازه گیری: پرسشنامه ۴۵ سوالی سبک عشق استنبرگ می‌باشد که شامل سه خرده مقیاس ۱۵سوالی است که به ترتیب خرده مقیاس‌های صمیمیت، شهوت و تعهد می‌باشد. نمره گذاری آن بر اساس طیف ۹ درجه‌ای لیکرت از شدیداً مخالف تا شدیداً موافق می‌باشد. طرح پژوهش: به منظور تجزیه و تحلیل مواد پرسشنامه از روشهای متداول در آمار توصیفی و محاسبه ضریب اعتبار از طریق آلفای کرونباخ انجام گردید. همچنین برای بررسی روایی از تحلیل مولفه‌های اصلی (PC) و تحلیل عاملی با استفاده از چرخش واریماکس استفاده شده است. نتیجه گیری: بعد از تعیین اعتبار هر سه خرده مقیاس به طور جداگانه این نتایج به دست آمد: صمیمیت ۹۷/۰، شهوت ۹۲۹۲/۰، تعهد: ۹۷۲۶/۰ و اعتبار کل پرسشنامه: ۹۸۲۶/۰، نتیجه تحلیل عاملی استخراج ۳ عامل می‌باشد که این عامل‌ها تقریبا ۰۴/۷۳ درصد از واریانس کل آزمون را تبیین می‌کند.
میانگین نمرات نیز در بین زنان و مردان تفاوت معنی دار داشت و در ادامه محاسبات جدول نرمی به تفکیک جنیست (مردان و زنان) تهیه و تنظیم شد.
واژه های کلیدی: عشق، نظریه مثلث عشق، نظریه استرنبرگ، اعتبار، روایی،
فهرست مطالب
فصل یکم: کلیات
مقدمه ۲
۱-۱ بیان مسئله ۴
۱-۲ اهمیت و ضرورت پژوهش ۶
۱-۳ اهداف پژوهش ۷
۱-۴ پرسشهای اصلی پژوهش ۷
۱-۵ تعریف اصطلاحات و مفاهیم ۸
فصل دوم: بیشینه پژوهش
مقدمه ۱۲
۲-۱ تعریف عشق ۱۳
۲-۲ نظریه‌های زیست شناختی در رابطه با عشق ۱۷
۲-۳ تحلیل علمی عشق ۱۹
۲-۴ دیدگاه‌هایی در رابطه با عشق ۲۱
نظریه کاپل آنیوس ۲۱
نظریه رابین ۲۲
نظریه هاتفیلد ۲۴
۲-۵ نظریه عشق مثلثی استنبرگ ۲۴
عناصر تشکیل دهنده نظریة استنبرگ ۲۵
انواع عشق از دیدگاه استنبرگ ۲۶
۲-۶ از دیگر تحقیقات انجام شده ۳۳
تحقیقات هازان و شاور ۳۳
تحقیقات لویت ۳۴
تحقیقات فیشر ۳۴
۲-۷ توصیف «روان» سبک نئو کلاسیک، در قالب مثلث عشق استنبرگ ۳۶
یک روان نئو کلاسیک ۳۷
فصل سوم: روش پژوهش
مقدمه ۴۰
۳-۱ جامعه آماری ۴۰
۳-۲ نمونه و روش نمونه گیری ۴۰
۳-۳ ابزار پژوهش ۴۱
۳-۴ روش اجرا ۴۲
۳-۵ روش گرد آوری داده‌ها ۴۲
۳-۶ روش تحقیق ۴۳
۳-۷ روش تجزیه و تحلیل ۴۳
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
مقدمه ۴۴
۴-۱ اعتبار و پایایی آزمون ۴۹
برآورد اعتبار از طریق هماهنگی درونی ۴۹
برآورد اعتبار خرده مقیاس‌ها پرسشنامه عشق مثلثی استنبرگ ۵۰
۴-۲ تحلیل عاملی ۵۸
۴-۳ مراحل تحلیل عاملی ۵۸
راه حل نهایی (پس از چرخش) ۶۹
تفسیر و نام گذاری عامل‌ها ۷۰
۴-۴ هنجاریابی آزمون ۷۱
نرمهای درصدی ۷۲
نمره‌های تراز شده ۷۲
محاسبه نمره‌های استاندارد ۷۳
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۵-۱ بحث و نتیجه گیری ۸۱
۵-۲ محدودیت‌های پژوهشی ۸۲
۵-۳ پیشنهادات ۸۲
منابع فارسی
منابع انگلیسی
ضمائم
مقدمه
امروزه در روانشناسی مباحث گوناگونی پیرامون روابط بین فردی[۱] مطرح می شود هرکدام از رویکردهای معاصر می کوشند تا تبیین و توصیف ویژه ای را پیرامون مباحث روابط بین فردی ارائه دهند.با این وجود، برخی از مفاهیم در هاله ای از ابهام قرار دارند و هنوز هم نمی‌توان از آنها به عنوان مباحث واضح و روشن در حیطه روابط بین فردی صحبت به میان آورد، در این میان می توان به عشق، تفاهم، صمیمت، دلبستگی[۲] و تعلق اشاره نمود.(منصوبی فرد، ۱۳۸۲).
امروزه می توان در حوزه روانشناسی کاربردی به روانشناسی زناشویی و مشاوره خانواده تاکید نمود.در مبحث روان درمانی خانواده نیز که همپوشی فزاینده ای با مشاوره زناشویی دارد، به بررسی ارتباط بین زوج و زوجه می توان پرداخت و با استفاده از فرایند عشق و تفاهم میزان صمیمیت و تعهد زوجین را به یکدیگر افزایش داد.(مینوچین و فیثمن، ترجمه بهاری و فرح سیا، ۱۳۸۱).
روانشناسی اجتماعی تجربی برای مدت زمان طولانی در به کار گیری موضوع عشق به عنوان یکی از موضوعهای مهم و اساسی خود کوتاهی کرده است.مورتی و راتزین[۳] ۱۹۹۶ عقیده دارند که شاید برخی از سردرگمی‌ها در این زمینه به جهت نگرش های دوسوگرایی است که علم نسبت به پژوهش عشق داشته است. ماهیت عشق از بعد روانشناختی به عنوان یک مسئله قابل بحث باقیمانده است و تا چندی پیش به عنوان یک زمینه مهم پژوهشی مورد توجه قرار نمی‌گرفت. (پاتو، ۱۳۸۱).
در زمینه این گونه ابهامات بود که پژوهشهای متعددی پیرامون شناسایی ماهیت و توصیف عشق صورت گرفت.رابین[۴] ۱۹۷۹ به عنوان یک روانشناسی اجتماعی تلاش نمود تا دوست داشتن و عشق را اندازه گیری کند.عشق از دیدگاه او سه جز دلبستگی، توجه و صمیمیت است ارزیابی نظریه رابین علی رغم مخالفت عده ای که معتقدند اندازه گیری عشق غیر ممکن است، مثبت می باشد.
یکی از جذابترین و در عین حال کاملترین نظریه هایی که در حیطه عشق مطرح می‌شود نظریه مثلث عشق[۵] است می توان با جرات عنوان نمود که نظریه مثلث عشق، با نفوذترین و در عین حال کاملترین نظریه در حیطه روانشناسی عشق می باشد.این نظریه بر اساس مطالعات و تحقیقات منظم و دامنه دار آر.جی.استرنبرگ[۶] تدوین شده است که علاوه بر عناصر عشق رویکردی جامع را به انواع عشق ارائه می دهد.
استرنبرگ پس از تحقیقات متعدد، سه عنصر عشق تحت عنوان صمیمیت[۷]، تعهد[۸] و شهوت[۹] را مطرح ساخته که بر اساس تعامل سه عنصر اولیه عشق، به هشت نوع عشق اشاره می نماید هرچند که نظریه استرنبرگ را به عنوان نظریه مثلث عشق رویکرد سه وجهی عشق مطرح می‌کند ولی در برخی از منابع مرتبط با روانشناختی عشق، رویکرد وی را تحت عنوان «رویکرد انواع عشق» مطرح می‌سازند. (عسگریان، ۱۳۸۳).
استرنبرگ از جمله افرادی بود که با استفاده از اصول روان سنجی تلاش نمود تا از طریق روش آماری پیشرفته تحلیل عوامل به شناسایی عناصر سازنده عشق دست یابد. وی از روش تحلیل عامل تاییدی استفاده نمود و تلاش کرد تا نظریه معتبر خود در حیطه روانشناسی عشق را بررسی کرده و بتواند کاملترین نظریه معاصر را بعنوان مبنای نظری اقدامات تحلیل عامل در نظر گیرد. در حال حاضر تحقیقات منظمی پیرامون نظر استرنبرگ صورت گرفته و جنبشی روان سنجی نیز در پی آن بوده است تا بتواند ابزارهای کاملتری را برای اندازه گیری انواع عشق با رویکرد استرنبرگ ساختار سازی و اعتبار یابی نماید. با این وجود ضروری به نظر می‌رسد تا به عوامل موثر در شکل گیری نظریه استرنبرگ پرداخته پس از بررسی این عوامل بتوان تصویر جامعی از مثلث عشق را ارائه نمود.
در این رهگذر باید به عقاید لی[۱۰]، ۱۹۷۳ نیز اشاره کرد که بر اساس مفروضات جامعه شناختی و تحقیقات متعدد در آمریکا، کانادا و انگلستان ـ شش سبک عشق را مطرح ساخته است.
۱- اروس[۱۱] (عشق رمانتیک یا شهوانی)
۲- استورگ[۱۲] (عشق همدلانه یا دوستانه)
۳- لودوس[۱۳] (عشق تفننی)
۴- مانیا[۱۴] (عشق تملک گرایانه یا وابسته)
۵- پراگما[۱۵] (عشق واقع گرایانه یا منطقی، یا عملی)
۶- آگاپه[۱۶] (عشق ایثار گرایانه یا فارغ از خود) (دویر[۱۷]، ۲۰۰۰)
نظریه های امثال «استرنبرگ» و «لی» تا حد زیادی توصیفی‌اند و در واقع سبک‌هایی را که افراد به کار می‌برند تا عشقشان را نشان دهند توصیف می کنند اما درباره علت اتخاذ این سبکها اطلاعات کمی در اختیار ما قرار می دهند.بنابراین، نظریه دلبستگی سعی می‌کند تا با کشیدن خطوط موازی بین تجربیات کودکی و روابط بعدی بزرگسال این کار را انجام دهد. هزن و شیور عنوان می کنند که انواع دلبستگی که در کودکی شکل گرفته‌اند بر سبک‌های عشق که ما در بزرگسالی تجربه می کنیم تاثیر می گذارند.بر طبق نظر آنها هریک از اشکال دلبستگی (ایمنی، اجتنابگر و دوسوگرا) با روشهای متعاقب در عشق بعدی در ارتباط است.(دوید، ۲۰۰۰).
۱-۱بیان مسئله
استرنبرگ ۱۹۸۵ پژوهش‌هایی متعدد انجام داد و برای رفع خلاء نظری، مفهوم سازی دقیقی را از عشق صورت داد. استرنبرگ عشق را به سه جز اصلی: صمیمیت (جز هیجانی)، شهوت (جز انگیزشی) و تصمیم/ تعهد (جز شناختی) می بیند. این اجزاء به شکلهای مختلفی با هم تلفیق و ترکیب می شوند تا هشت نوع گوناگون عشق را به وجود آورند:
۱- فقدان عشق[۱۸] (یعنی هیچ یک از سه مولفه عشق وجود ندارد)
۲- دوست داشتن[۱۹] (یعنی فقط صمیمیت وجود دارد)
۳- شیفتگی[۲۰] (یعنی فقط شهوت وجود دارد)
۴- عشق پوچ[۲۱] (یعنی فقط تعهد وجود دارد)
۵- عشق رومانتیک[۲۲] (یعنی صمیمیت و شهوت بدون وجود صمیمت وجود دارند)
۶- عشق همدلانه[۲۳] (یعنی صمیمیت و تعهد بدون وجود شهوت)
۷- عشق احمقانه[۲۴] (یعنی شهوت و تعهد بدون وجود صمیمیت)
۸- عشق کامل آرمانی[۲۵] (یعنی هر سه مولفه وجود دارند). (پاپالیا[۲۶] و همکاران، ۲۰۰۲)
این سه مولفه را در سه راس یک مثلث جای داده و ماهیت و رفتار عشق و ارتباط آن را با تمایلات جنسی توسط شدت و ضعف این سه مولفه و نسبت آن با یکدیگر بیان می کند.تجسم مثلث عشق زمانی امکان پذیر است که میزان صمیمیت و شهوت و تعهد را به دو صورت بالا و پایین و یا ضعیف و قوی در نظر بگیریم که بر اساس قوی و ضعیف بودن این ابعاد ۸ نوع عشق تحت عناوین بالا پیدا خواهد شد.
استرنبرگ ضرورت تشخیص تفاوت هریک از سه جز صمیمیت، شهوت و تعهد را از لحاظ مدت زمان تداوم یا سرعت زوال مورد بحث و تاکید قرار می دهد. شهوت به سرعت پدید می‌آید و سریعاً فروکش می‌کند. تعهد پس از گذشت زمان بوجود می‌آید و سپس در یک سطح باقی می ماند و صمیمیت به تدریج و در طی یک دوره زمانی رشد می یابد.بخشی از موفقیت و یا عدم موفقیت در ارتباط، بستگی به توانایی ما در تغییر هریک از اجزا عشق دارد. (دایر، ترجمه سپاه منصور، ۱۳۸۶).
از دیدگاه استرنبرگ بدترین نوع رابطه هنگامی است که صمیمیت، شهوت و تعهد ضعیف است و فقدان عشق مشاهده می‌شود و این رابطه با ثبات نیست ولی اگر هر سه محور بالا باشد، عشق کامل بارز می‌شود و رابطه عاشقانه به صورت دائمی و با ثبات بوده و هرگز نمی‌توان نقصی در رابطه‌ی عاشقانه مشاهده کرد. در نهایت رویکرد استرنبرگ به عشق از تنوع بالایی برخوردار بوده و حالت و زوایای مختلفی را مشخص ساخته است. هرچند که به راحتی نمی‌توان نوع عشق را بعنوان وضعیتی ثابت در نظر گرفت ولی با استناد به تحقیقات معتبر می‌توان عنوان کرد که نوع عشق تا حدودی ثابت می ماند و در اکثر مواقع تغییر نمی کند مگر آنکه طرفین بصورت جدی برای تغییر آن تلاش نمایند.لازم به ذکر است دستیابی به این هدف با تلاش یک طرفه کاری عبث و بیهوده است و تلاش هر دو نفر لازم و ضروری است. (عسگریان، ۱۳۸۳).
۱-۲ اهمیت و ضرورت پژوهش
نظریه استرنبرگ بر خلاف اکثر نظریه های پیشین بیش از یک یا دو نوع عشق را مطرح می‌کند و به ما، در درک عشق به عنوان یک پدیده چند بعدی کمک می‌کند، این نظریه کاربردهای عملی معینی نیز دارد. ابتدا از طریق سنجش سه جز عشق، نوع روابط عاشقانه هر زوج را مشخص می‌سازیم سپس بوسیله تحلیل تفاوت‌های بین انواع عشق توسط هر زوج چنانچه تمایل به ادامه روابط وجود داشته باشد به دقت نشان داده می‌شود که چه حوزه‌هایی نیازمند تغییر و اصلاح است. (دایر، ترجمه سپاه منصور، ۱۳۸۶).
نظریه مثلث عشق می‌تواند رضایت‌مندی از روابط عاشقانه را توصیف نموده و به عنوان مدلی کاربردی در حیطه مشاوره زناشویی، روان درمانی خانواده و مشاوره ازدواج بکار برده شود. از نکات کاربردی نظریه استرنبرگ در حیطه مشاوره زناشویی می‌توان به انطباق سه عنصر عشق در زوجین تاکید نمود و به هر میزان که این انطباق بیشتر باشد روابط عاشقانه زن و شوهر به یکدیگر نزدیک می‌شود و تفاهم بیشتر می‌گردد. (عسگریان، ۱۳۸۳).
عوامل گوناگونی چون عوامل شخصیتی و تجارب دوران کودکی نقش بسزایی را در برقراری روابط صمیمانه و ایجاد عشق و تفاهم در زوجین ایفا می کنند.تلاش بر آن است تا بوسیله تحقیقات منظم و تجربی و دسترسی به ساختارهای مرتبط با عشق بتوان زمینه مناسبی برای توسعه روابط عاشقانه، صادقانه، و توام با تفاهم بین زوجین فراهم ساخت.
اکثر تحقیقات بر روی ارتباطات بین فردی در کشورهای غربی که دارای فرهنگ فردگرایی مستند انجام گردیده و توجه اندکی به کشورهای شرقی و فرهنگ‌های جمع گرا مبذول شده است. با توجه به این موضوع احساس می‌شود که پرسشنامه مذکور می بایستی در جامعه ما نیز نرم شده، اعتبار و روایی آن مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان پرسشنامه را در امر مشاوره مورد استفاده قرار داد.
با توجه به بررسی پیشینه پژوهشی ملاحظه می‌شود که در زمینه بررسی عملی بودن و به دست آوردن اعتبار و روایی و نرم یابی این تست در ایران کاری صورت نگرفته است. این انتظار وجود دارد که با استاندارد کردن تست مذکور بتوانیم به نمره‌های حاصل از اجرای آن اعتماد و اطمینان کافی داشته باشیم.
۱-۳ اهداف پژوهش
۱- فراهم ساختن زمینه ای برای استفاده از یک وسیله مناسب جهت مشاوره ازدواج، مشاوره زناشویی و روان درمانی خانواده به منظور هدایت و راهنمایی زوجین.
۲- فراهم ساختن زمینه ای برای محققانی که در آینده تمایل به انجام پژوهش‌هایی در موارد بالا را داشته باشند.
۳- تعیین میزان اعتبار و روایی پرسشنامه همچنین نرم یابی پرسشنامه سبک عشق استرنبرگ.
۱-۴ پرسشهای اصلی پژوهشی
۱- آیا بین مجموع پرسشهای سبک عشق استرنبرگ هماهنگی درونی کافی وجود دارد؟
۲- آیا اعتبار پرسشنامه سبک عشق استرنبرگ در حدی است که بتوان در پژوهش‌ها و کارهای تشخیص از آن استفاده کرد؟
۳- آیا تست سبک عشق استرنبرگ از روایی برخوردار است؟
۴- محتوای پرسشنامه سبک عشق استرنبرگ از چه عواملی اشباع شده است؟
پایان نامه بررسی عملی بودن اعتبار، روایی و نرم یابی پرسشنامه سبک های عشق استنبرگ
