«عاشورا»در متن زندگی شیعه و در عمق باورهای پاک او جریان داشته و«نهضت کربلا»،در طول چهارده قرن،با کوثری زلال و عمیق،سیراب کنندهجانها بوده است.
هم اکنون نیز عاشورا،کانونی است که میلیونها دایره ریز و درشت از ارزشها،احساسها، عاطفهها،خردها و ارادهها بر گرد آن میچرخد و پرگاری است کهعشق را ترسیم میکند.
بی شک،محتوای آن حماسه عظیم و انگیزهها و اهداف و درسهایش یک«فرهنگ»غنی و ناب و الهام بخش را تشکیل میدهد و در حوزه وسیع تشیع ودلباختگان اهل بیت،کوچک و بزرگ و عالم و عامی،همواره با«فرهنگ عاشورا»
زیسته،رشد کرده و برای آن جان باختهاند،تا آنجا که در آغاز تولد،کام نوزاد را باتربتسید الشهدا«ع»و آب فرات بر میدارند و هنگام خاکسپاری،تربت کربلاهمراه مرده میگذارند و در فاصله ولادت تا مرگ هم به حسین بن علی«ع»عشقمیورزند و برای شهادتش اشک میریزند و این مهر مقدس،با شیر وارد جانمیشود و با جان به در میرود. ضرورت کار در باره نهضت کربلا،تاکنون بسیار نوشته،سروده و تحقیق شده است وصاحبان فکر و قلم از زوایای مختلف و با دیدهای گونهگون به این حماسهنگریستهاند،بگونهای که مجموعه آثار مربوط به قیام کربلا و مسائل جنبی آن،کتابخانه عظیمی را تشکیل میدهد،اما...همچنان زمینه و میدان برایپژوهش و عرضههای جدید در این باره باز است.بقول«صائب»:
یک عمر میتوان سخن از زلف یار گفت×در بند آن مباش که مضمون نمانده استهدف از تدوین این فرهنگنامه،آن بوده که یک مجموعه یک جلدی،فشرده،دم دست و کار بردی،حاوی لازمترین دانستنیها پیرامون موضوعاتیکه به آن نهضت جاوید چه در عصر حادثه،چه زمانهای پس از آن تا امروز مربوطمیشود،ارائه گردد.از این رو مدخلهای کتاب که به ترتیب الفباست،اشخاص،گروهها،جاها،کتابها،اصطلاحات،سنتها،شعایر،تعالیم مکتبی و محورهایدیگر را که به نحوی در ارتباط با فرهنگ عاشوراستشامل میشود.
در باره اغلب عنوانهای این فرهنگنامه میتوان مقاله مبسوط،حتی جزوه وکتاب نوشت-آنگونه که نوشتهاند-لیکن هدف این بوده که در حداقل عبارات ودور از شرح و بسط غیر ضروری و قلمفرسایی،مفیدترین آگاهیهای لازم بهخواننده داده شود.ناگفته نماند در برخی عناوین هم در منابع مختلف مطلبچندانی به دست نمیآید،بخصوص پیرامون بعضی از شهدای کربلا.از این روآگاهیهای داده شده گاهی بسیار اندک و احیانا غیر کافی است.
تدوین و ارائه یک دایرة المعارف کامل و شامل،که به چندین مجلد قطوربالغ گردد،کار یک گروه،آن هم در چند سال و با امکانات پژوهشی گسترده است(همچنانکه طبق اطلاع نگارنده،برخی مراکز در تهران،قم و مشهد چنینانگیزه و انگارهای دارند و به کار مشغولند)و سالها باید انتظار کشید تا آن تلاشهابه ثمر برسد و فیشها کتاب شود.
اگر در این کتاب با برخی کاستیها روبرو شوید،آن را به حساب فردی بودنکار بگذارید.در عین حال از تذکرات و پیشنهادهای اهل نظر در تکمیل این مجموعه،مشتاقانه استقبال میشود.
امید میرود این اثر برای همه شیفتگان اهل بیت عصمت«ع»که دل در گروعشق ابا عبد الله«ع»دارند و سر بر آستان ولای او میسایند،بویژه فرهنگیان،نسل جوان کتابخوان،مبلغان، سروران روحانی،مداحان و ذاکران،بسیجیانعاشورایی و امتحزب الله مفید باشد.
نظام ارتباطی یکی از مزایای این فرهنگ نامه آن است که در پایان اغلب مطالب مربوط بههر عنوان،با«فلش»به کلماتی ارجاع داده شده که آنها در این کتاب مورد بحثقرار گرفته است.با مراجعه به مدخلهای مشابه و نزدیک به هم یا مرتبط،میتوانید اطلاعات بیشتری به دست آورید.مثلا در آخر«اهل بیت»چنین آمدهاست«-عترت،بنی هاشم»و در آخر«تربت»آمده است: «-بوی سیب،تسبیح تربت،چاووش خوانی،فرات»که به هر کدام از آنها مراجعه شود مطالبیمرتبط با موضوع تربت دیده میشود.ایجاد این«نظام ارتباطی»بین مدخلها،بهره وری خواننده را از کتاب افزایش میدهد.
مدخلهای ارجاعی تعدادی از مدخلها نیز با فلش به مدخل دیگری ارجاع داده شده است، مانند:
خون خداباب الحوائجپیروزیدفن اجساد شهداکه باید مطلب را در عنوان دوم جستجو و مطالعه کرد.
منابع جنبی یکی از راههای«ماخذ شناسی»در باره موضوعات مختلف،دقت در کتابنامه و فهرست منابعی است که در پایان کتابها و مقالات یا در ذیل صفحاتارائه میشود.در این مجموعه،در پا نوشت صفحات علاوه بر ماخذ مطالب،گاهی کتابها و منابع دیگری نشانی داده شده است که برای علاقهمندان تحقیقو مطالعه بیشتر سودمند است.البته نام این کتابها در فهرست منابع پایانکتاب،نیامده است،زیرا اغلب جنبه معرفی داشته نه آنکه چیزی از آنها نقلشده باشد،مثل آنچه در پاورقی مدخلهای وقف،عبد الله بن عباس،فسادبنی امیه،کوفه، مدایح و مراثی،ادبیات عاشورا،اصحاب امام حسین«ع»و...آمدهاست.
فهرست موضوعی گرچه پیشنهاد برخی آن بود که این مجموعه،فصل فصل موضوع بندی وتنظیم شود،ولی به نظر رسید ترتیب مطالب بر اساس الفبایی عنوانها،خوانندهرا زودتر به موضوع مورد نظر میرساند.برای مطالعه و باز یافتن موضوعاتخاص نیز،فهرستی از همه مدخلهای مطرح شده در کتاب،در پایان آمده کهبصورت موضوعی تنظیم شده است. موضوعات آن فهرست اینهاست:اشخاص،موضوعات و مفاهیم،جاها و شهرها،ابزار و وسائل، حادثهها،اشیاء و پدیدهها،اصطلاحات،کتابها،گروهها.
امید است این تلاش کوچک،مورد قبول خداوند و عنایت ابا عبد اللهالحسین«ع»قرار گیرد و کمترین ادای دین به پیشگاه آن مولای کریم و خدمتیناچیز در مسیر احیاگری نسبت به آن حماسه ماندگار و ترویج«فرهنگ عاشورا» به شمار آید.
قم-جواد محدثی
مهر 1374 ش
آب
در حادثه کربلا،آب و عطش لازم و ملزوم یکدیگرند.کاروان ابا عبد الله،کنار فراتفرود آمد، لیکن سپاه ابن سعد،فرات را به محاصره گرفت و آب را به روی امام حسین«ع»
و اهل بیت و اصحابش بست و میان امام و آب فاصله انداختند تا هم زودتر حسین«ع»را بهتسلیم وادارند و هم از خاندان رسالت انتقام بگیرند.به نقل مورخان،از سه روز قبل از عاشورابا محاصره فرات،خیمه گاه امام در مضیقه بی آبی قرار گرفت و کودکان اهل بیت را با دیدن رودفرات،تاب تحمل عطش کمتر میشد.منع آب از زنان و کودکان و افراد عادی(بویژه غیرنظامیان)در همه ادیان و مذاهب،غیر قانونی و عملی غیر انسانی است،بویژه در اسلام.
سپاه اموی با بستن آب به روی یاران و فرزندان حسین«ع»،این کار خلاف شرع ومغایر با شرافت انسانی و جرم جنگی را مرتکب شدند و کسانی همچون مهاجرین اوس،عمرو بن حجاج و عبد الله بن حصین به این عمل مباهات میکردند و زخم زبان میزدندکه:حسین!از این آب،درندگان و پرندگان میخورند ولی تو حق نداری از آن بچشی!
مساله«آب»،در ابعاد و صحنههای مختلف نهضت عاشورا مطرح است،از قبیل:فراتو نهر علقمه،مشک و عباس،کودکان و العطش،علی اصغر و تیر حرمله،سقایی وعلمداری،سنگابخانه، آب خنک و سلام بر حسین،غسل زیارت،لبهای تشنه،بستن آبدر کربلا،مراسم طشت گذاری،مهریه فاطمه،برداشتن کام با آب فرات،سیراب کردنسپاه حر و...که در باره هر کدام میتوانید به عنوان خاص آن در این فرهنگ مراجعه کنید.
تشنگی کودکان و شهادت حسین با لب تشنه از فرازهای برجسته این حادثه است.وقتی امام سجاد«ع»نیز پیکر امام را دفن کرد،با انگشت روی قبر پدر نوشت:«هذا قبرالحسین بن علی بن ابی طالب،الذی قتلوه عطشانا».
شامل 10 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله امت عاشورایی
