یکی از اصول پذیرفته شده در بین فلاسفه اصل حرکت است. آنها بر این عقیده اند که جهان سراسر در حرکت است و حرکت انسان عبارت است از تغییر و تحول و سیرتدریجی هر موجود برای ر ساندن قوای ذخیره شده در خود به فعلیت. از این رو باید برای کلیه اقشار جامعه امکانات لازم برای سیر و پیشرفت فراهم باشد. افراد معلول و جانباز نیز از این اصل مستثنی نیستند و محیط شهری باید به گونه ای طراحی و مناسب سازی گردد تا بتوانند از کلیه امکانات آن بهره گیرند.
شبکه معابر در هر شهر، عا مل ارتباطی کلیه فضاها ی شهر ی است که با مناسب سازی آن برای فرد معلو ل، بسیاری از مشکلات این قشر ا ز جامعه حل می شود. در مبحث خصوصیات فیزیکی سطح، عرض، جنس و شیب طولی و عرضی و در مبحث موانع فیزیکی موانع موقت و موانع دائم بررسی می گردند.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، ده درصد جمعیت جهان به نوعی دچار معلولیت جسمی هستند .(سازمان ملل متحد، 73 ) سازمان ملل متحد، "دقت در طراحی (راهنمای مناسب سازی بناها و فضاهای شهری برای معلولین)
پس از جنگهای جهانی اول و دوم با توجه به کثرت جمعیت معلول، موضوعمناسب سازی مورد توجه قرار گرفت . "در سال 1982 در سی و هفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمانملل متحد سند ارزشمندی تحت عنوان برنامه اقدام جهانی برای معلولان به تصویب رسید و دهه 1983 تا 1992 دهه معلولان نامیده شد. در بند 21 این بیانیه آمده است که محیط عمده تاثیرات اختلال یا معلولیت را بر زندگی فرد تامین می کند. (نورانی، 82) نورانی، امیر، "آسان سازی بکارگیری، آموزشی نمودن و ارزیابی اجرایی (ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای معلولان جسمی- حرکتی) تهران، 1382
آنچه در این نوشتار سعی بر طرح آن داریم نه یک نظریه است و نه یک راه حل بلکه تلاشیاست برای یادآوری فراموش شده ها در خلق فضاهای امروز و بالاخص در فضاهای عمومی شهری . طبق آخرین تحقیقاتی که در سطح بین المللی در دهة 80 میلادی به عمل آمده است تعدادمعلولین جسمی جهان بالغ بر 400 میلیون نفر میباشند که 75 % آنها برای جابجایی یا هرگونه حرکتو فعالیت، نیازمند وسایل کمکی خود هستند. (زلینگ، 1379) زلینگ، مارتین، 1379 ، ابعاد انسانی و فضاهای داخلی، ترجمه احمدی نژاد، نشر خاک، اصفهان.
همانطور که آمارهای جهانی نشان میدهد بیشترین مشکل افراد معلول در زمینه حرکت و جابجایی و استفاده از فضاهای معماری است، چرا که قبل از اینکه یک شخص ناتوان جسمی بخواهد از یک فضای اداری و یا خدماتی و حتی تفریحی بهره بگیرد باید بتواند وارد آن فضا شده و در آن حرکت نماید.
این بخش ورود به فضا باعث شده تا برخی از طراحان و سازندگان فضاها، خصوصاَ فضاهای عمومی از عنصرهایی به نام شیب راهه به عنوان یک المان و نماد دسترسی معلولین در کنار ورودی بنا، خود را از اتهام عدم توجه به افراد معلول تبرئه نمایند.
این در حالی است که در کتابخانه های دفاتر مشاور، دانشکدههای معماری و حتی دفاتر کوچک معماری و ساختمان حداقل یک جلد از کتابهای مرجع ابعاد انسانی (نویفرت، ابعاد انسانی، تایم سیور، ...) به چشم میخورد و بخش بزرگی از این کتابها مربوط به ابعاد لازم و نحوة دسترسی افراد ناتوان جسمی به فضاهای مختلف معماری، فضاهای سبز و فضاهای شهری اختصاص یافته است.
معلولان در حال حاضر با مشکلات عدیده ای نظیر مجهز نبودن چهارراه ها وتقاطع شهر به علائم هشدار دهنده،نبودن آسانسور ورمپ در پاساژها وساختمانهای اداری وغیره روبرو هستند. با آنکه بسیاری از ادارات، آسانسور دارند اما برخی از این آسانسورها به اندازه ای تنگ است که ویلچر وارد آن نمی شود. گذشته از این در بیشتر ادارات دولتی امکانات توالت فرنگی و سرویس بهداشتی مناسب معلولان وجود ندارد.
همچنین ناصافی معابر وخیابانهای شهر ،کنده شدن سنگفرش پیاده روها که میبایست مورد بحث وبررسی قرارگرفت.
حال سوالی پیش می آید که : متناسب سازی اماکن موجود با توجه به وضع کنونی ،تغییرات روی آن چطور میتواند باشد؟
ضرورت تحقیق
با توجه به گوناگونی جوامع بشری ونحوه زندگی آنان باید اذعان داشت که افزایش مسائل ومشکلات به وجود در زمینه های اجتماعی ومعضلاتی که انسانهای معلول با آن سر وکاردارند نسبت مستقیم با پیشرفتهای تکنیکی وصنعتی کشورها داردوبا توجه به اینکه قوانین بین المللی حقوق معلولین در تمامی دنیا به شکل یکسان وضع شده است،آنچه برای کشور ما ضرورت داردتوجه به این قوانین است.
محیط شهری و فرد معلول و تقسیم بندی معلولین:
معلولین جسمانی را که ناتوانایی یا عدم توانایی کامل در فعالیتهای اعضا بدنی خود دارند، می توان به دو دسته معلولین حسی و معلولین جسمی - حرکتی تقسیم کرد. نابینایان و ناشنوایان، معلولین حسی می باشند.
معلول جسمی - حرکتی فردی است که به هر علت دچار ضعف، اختلال و یا عدم توانایی در اندامهای حسی وحرکتی است و برای تحرک نیاز به استفاده از پاره ای وسایل کمکی داشته باشد.
(مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن ، 68) مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن ، "ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی ،حرکتی"، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، تهران، 1368
معلولین جسمی - حرکتی را به دو گروه بزرگ معلولین نیمه متحرک و معلولین استفاده کننده از صندلی چرخدار تقسیم می شوند . از آنجا که بیشترین مشکل حرکتی را افراد معلول استفاده کننده از صندلی چرخدار دارند و پردردسرترین وسیله کمکی از نظر حجم، وزن و اشغال جا صندل ی چرخدار است؛
(سورنسن، 70 ) جیمز سورنسن، رابرت، 1370 ، معماری بری معلولان، ترجمه ف. حبیب و ر. فیاض، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
به هنگام طراحی یا مناسب سازی برای معلولین با در نظر گرفتن این گروه از معلولین، به طور حتم مسائل معلولین نیمه متحرک نیز مرتفع می شود . از این رو صندلی چرخدار بدلیل دارا بودن بیشترین محدودیت در میان سایر وسایل حرکتی مبنا قرار داده می شود.
سازمان بهداشت جهانی در سال 1981 توانبخشی را اولین پاسخ به ناتوانی و معلولیت تعریف کرده است؛که به سه مرحله توانبخشی پزشکی، توانبخشی حرفه ای و توانبخشی اجتماعی قابل تقسیم است . یکی از مسائلی که در توانبخشی اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد، مناسب سازی اماکن شخصی و اجتماعی و ابزار فرد معلول برای کم کردن مشکلات روزمره اوست . این امر می تواند در خودکفایی و بهبود روانی معلول و در بازگرداندن او به زندگی نقشی مهم ایفا کند.
با مطالعه نیازهای فیزیکی کلیه معلولین اعم از نابینایان، ناشنوایان و معلولان جسمی و چگونگی مناسب سازی برای هر گروه به این نتیجه می رسیم که:
در مورد نابینایان، استفاده از علایم قابل لمس و صوتی و نیز اختلاف جنسیت کف در مواقع خطر توصیه می شود . ولی استفاده از کفپوش با جنسهای بسیار متنوع به دلیل به اشتباه انداختن قوه تشخیص آنها مفید نخواهد بود.
در مورد ناشنوایان، تعبیه هر نوع علایم تصویری در کنار علایم هشدار دهنده صوتی، نیازهای این گروه را برآورده می کند و در مورد مسائل دیگر با افراد سالم تفاوتی ندارد.
محدودیتهای معلول استفاده کننده از صندلی چرخدار عبارتند از: 1- در سطحی پایین تر از دیگران
قرار می گیرند (محدودیت ارتفاع) 2- از دیگران پهن تر هستند (محدودیت در عرض) 3- فقط جاهایی می توانند بروند که برای صندلی ممکن باشد ( محدودیت تحرک و عبور از اختلاف سطح) به منظور مناسب سازی موردی محیط شهری برای معلولین و جانبازان، ابتدا به شناسایی مشکلات و موانع محیط می پردازیم و سپس راه حلهای اجرایی مناسب و در نهایت ضوابط مناسب سازی در هر بخش ارائه می گردد. عمده مشکلات فرد معلول در محیط شهری به شبکه معابر و مبلمان شهری مربوط می شود که در این پژوهش به شبکه معابر مدنظر می باشد. شبکه معابر در هر محله خود شامل شبکه پیاده و شبکه ارتباطی پیاده و سواره می باشد؛ که در جهت دستیابی به ضوابط مناسب سازی، مسائل ومشکلات هر دو شبکه شناسایی می گردد.
معلولیت و انواع آن:
قبل از پرداختن به مقوله مبلمان شهری باید این نکته را مد نظر قرار داد که معلول کیست و دارای چه مشکلات و محدودیتهایی از نظر فیزیکی می باشد و با داشتن آگاهی کامل از نظر هویت جسمی حرکتی او به برنامه ریزی شهری بدون مانع برای آنان بپردازیم.
معلول کسی است که به علت داشتن نقص عضوی، دچار مشکلاتی در اجرای فعالیتهای عادی روزمره اش شود. علاوه بر کسانیکه مادرزادی دارای نقص عضو ویا عقب افتادگی ذهنی هستند، تعداد کثیری نیز در اثر بیماریهای مختلف، سوانح و غیره دچار کم کاری و یا نقص عضو می شوند تعداد این افراد به نسبت جمعیت و درصد سوانح و تصادفات و عوامل موثر دیگر در هر کشور، متغیر است. صدمات وارده به کشورها در اثر وقایع و سوانح مانندزلزله، جنگ، تصادفات و بیماریها بر شمار معلولان افزوده است. از طرفی دیگر در نظر عوام معلول به کسی گفته می شود که بر روی صندلی چرخدار حرکت می کند در حالیکه دیگر گروهها مانند نابینایان، ناشنوایان و افراد مسن را، به دلیل داشتن نقص عضو های دیگری که در ترکیب با نواقص محیط زیست موجب معلولیت آنان در اجرای فعالیت خاصی می گردد را جزء معلولین به شمار نمی آورند و این صحیح نمی باشد. در این بررسی به دلیل محدودیت و طیف گسترده مطلب به مشکلات افرادی با محدودیت شنوایی و بینایی به طور خاص نمی پردازیم و بیشتر افراد با محدودیتهای جسمی- حرکتی را مد نظر قرار می دهیم .
شامل 57 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود تحقیق بررسی ضوابط معابر پیاده برای معلولین
