ابن شرف بس که به مسکین درت مِسکینم هرگز آنقدر ندارم که شوم مِسکینت
«اللّهمَّ صلّ علی محمّد وآل محمّد وعجّل فرجهم»!
دنیا، میدان تنازع حق و باطل، و سرای پیروزیها و شکستهای گذرای این دو جبهه بوده و خواهد بود:«وتلک الأیّام نُداوِلُها بین النّاس»؛ این روزگار [گاهی فتح و غلبه، گاهی شکست و مغلوبیّت] را ما میان خلایق میگردانیم.1
آن چه در این میان، امید بخشِ دل خستهی مؤمنان است، فرجام گرم و شیرینی است که قرآن کریم برای این درگیری نوید داده است: «إنّ الذین یُحادّونَ اللّهَ ورَسولَهُ أولائک فی الأذلّین* کتب اللّهُ لاَءغلِبَنَّ أنا و رُسُلی»کسانی که با خدا و رسولاش مخالفت میکنند، آنان در پَستترین مرتبهی ذلّتاند. خداوند، چنین حتم گردانید که البته من و فرستادگانام، [بر دشمنان] غالب میشویم.2
زبانِ «کتب اللّه...»، نشانهی ارادهی حتمی خدا است.
گویا، مسیر سربلندی و غلبهی حق و تحقّق آن فرجام روشن، تنها از راه آن میدان درگیری و نزاع میگذرد. که در آیه دیگری چنین آمده است: «بَل نَقذِفُ بالحقّ علی الباطِل فَیَدمِغُهُ فإذا هو زاهقٌ»3؛ بلکه ما، همیشه، حق را بر باطل پیروز میگردانیم تا باطل را محو و نابود سازد.
در این باره، آن چه حایز اهمّیّت است، این است که «آیا نوید چنین فرجام زیبایی، کُشندهی مسئولیّتهای انسانی و تاریخی پیروان حق خواهد بود. و یا این که هواداران جبههی حق، در عین امیدواری و دل دادگی به این قبیل بشارتها، باید حرکتی هماهنگ با قانونها و سنّتهای حاکم بر هستی، در جهتِ فراهم آوردن و زمینه سازی آن روز موعود داشته باشند؟». این جا است که ضرورت بحث از علل، عوامل، شرایط و زمینههای ظهور، آشکار میشود و آدمی را در پی کنکاش از آنها وادار میسازد.
زمینههای ظهور، نوشتاری است که سعی کرده با استمداد از آیات و روایات و سنّتهای الهی حاکم بر هستی، گامی در این جهت بردارد.
فصل یکم ـ کلّیات
الف) تعریف:
واژهی «مقدمات»، جمعِ «مقدمه» میباشد، در لغت عبارت است از «اموری که برای شروع در امری لازم هستند»،4 و در اصطلاح، «مقدمات ظهور» به اموری گفته میشود که وجود آنها پیش از ظهورِ منجی موعود، حضرت حجةبن الحسن العسکری(علیهماالسلام)، بایسته است؛ چرا که با فراهم آمدن این مقدمات، مقتضیات ظهور فراهم گشته و موانعِ آن برطرف میگردد.
گفتنی است عرصهی پژوهش در نوشتهی حاضر، در دایرهی فرهنگ لغات عربی رقم خورده است، بر همین اساس باید دانست که واژگان ذیل در بردارندهی معنای مورد نظر میباشند:
1ـ وطأ؛ که در بردارندهی معنای هموار سازی است. و عبارتِ «وَطَّأَ الشیءَ» به معنای «آن چیز را آماده و مهیّا ساخت»5 آمده و در حدیث نیز چنین آمده است: «یخرج [اُ]ناس من المشرق فَیُوطِّئونَ للمهدی یعنی سلطانه»6 (از مشرق زمین مردانی خروج میکنند و برای حضرت مهدی(علیهالسّلام)، حکومتش را آماده میسازند)
2ـ مهد؛ که در بردارندهی معنای آماده سازی است، و عبارت «مَهَّدتُ الأمر» یعنی «آن کار را آماده کردم»7، چنان که این آیه شریفه میفرماید: «مَن عمل صالحا فلأنفسهم یَمهدون»8 (آنها که کار شایسته انجام میدهند، سود خود را آماده میسازند).
3ـ هیء: که متضمن معنایِ، اصلاح و برطرف کردن نواقص، حاضر نمودن، و فراهم سازی است. همانطور که در آیه شریفه آمده: «فقالوا ربّنا آتنا من لدنک رحمةً و هیّیء لنا مِن أمرِنا رَشَدا» (و گفتند: پروردگارا ما را از سوی خودت رحمتی عطا کن و راه نجاتی برای ما فراهم ساز).9
ب) انقلابی از طرق عادی (طبیعی)
یکی از مطالب مهمّی که در میان آیات نورانی قرآن، بارها، مورد تصریح قرار گرفته، مسئلهی «قانونهای حاکم بر جهان هستی و تاریخ و جامعه» است.
طبق آیات فروانی، تاریخ بشر و سرنوشت انسانها در دایرهی نظام خاصّی رقم میخورد که در آن، هرگونه دگرگونی و انقلابی، تابعِ یک سلسله قوانین مشخّص و معیّنی است که به ارادهی خداوند برای تدبیر جهان به اجرا در آمده است. در تعابیر قرآنی، از آنها، با عنوان «سنّتهای الهی» یاد شده است.10
شاید بتوان یکی از این سنّتها را «سنّتِ دریافت پاداش به اندازهی تلاش و کوشش» نامید. طبق این سنّت، بهرهمندی از نعمتهای الهی به میزان سعی و تلاش آدمی بستگی دارد و این انسان ست که در پرتو اختیار، با عملِ خویش، یا جامعه را به پیش میبرد و تاریخ را تکامل میبخشد و یا به خاطر سستی و عدم تلاش، قابلیّت دریافت نعمتهای الهی را از دست میدهد و در سرازیری سقوط قرار میگیرد. قرآن کریم، در رابطه با این سنّت، چنین میفرماید: «وَ أنْ لیسَ للإنسانِ إلاّ ما سَعی * وأنَّ سَعیَهُ سوفَ یُری * ثم یُجْزاهُ الجَزاءَ الأوْفی»11؛ (برای انسان، بهرهای جز سعی و کوشش او نیست، و تلاش او، به زودی، دیده میشود سپس به او جزای کافی داده خواهد شد). بنابراین، اعطای نعمتهای الهی، اعم از مادّی یا معنوی، در زندگی دنیا و یا در سرای آخرت، بسته به چگونگی تلاش و کوشش انسان است. این، قانونی است که برای تمامی امّتها، یک سان است و هیچ قومی از این قانون استثنا نشده است.
البته باید در نظر داشت که در کنار این سنّت، قانونِ امداد رسانی و تأییدات غیبی خداوند که در مواقع لزوم برای یاریِ انسانهای پاک و مصلح به اجرا در میآید، تحت الشعاع واقع نمیشود، بلکه هر گاه ایشان به وظایف خویش در قبال تکالیف الهی عمل کنند، آن سنّت نیز به اجرا در خواهد آمد. خداوند متعال، در آیهی هفتم سورهی محمّد صلیاللهعلیهوآله میفرماید: «یا اَیُّها الذین ءامنُوا إنْ تَنصرُوا اللّهَ یَنصُرْکم و یثبِّت أقدامکم»؛ (ای کسانی که ایمان آوردهاید! اگر [آیین] خدا را یاری کنید، شما را یاری میکند و گامهایتان را استوار میدارد.)
در این آیهی شریف، خداوند متعال، مرحلهی فعلیّت رسیدنِ سنّتِ نصرت و یاری مؤمنان را مشروط به انجام دادن وظیفهی ایشان ـ که همان نصرت دین خدا و تحمّل سختیها است ـ کرده است.
بنابراین، یک انسان مؤمن، در عین حال که معتقد به امدادهای غیبی و یاری رسانی خداوند متعال است، هیچ گاه این مطلب اساسی را فراموش نمیکند که جهان هستی، عالم اسباب و مسبّبات است و انسان برای رسیدن به مقصود خویش باید کمر همّت را ببندد و از طریقی که سنّت الهی است، مطلوب خویش را به دست آورد. امام صادق (علیهالسّلام) در این باره میفرماید: «أبی الله أنْ یجری الأشیاءَ إلاّ بأسبابٍ12؛ ارادهی خداوند، چنین تعلّق گرفته که هیچ چیزی جز بواسطهی أسباباش محقَّق نشود.».
بر همین اساس، شکستن شوکت متجاوزان و از بین بردن صاحبان ستم و گمراهی، محو کردن شبکههای دروغ پراکنی و انحراف و ویران ساختن مراکز بی دینی و بیدادگری، هدفی است که جز با پیمودن مسیری که قانون حاکم بر هستی پیش روی انسانهای شایسته قرار داده، ممکن نخواهد بود.
این قانون، همان فراهم کردن اسباب و شرایط پیروزی حق بر باطل است که به تحقیق، مسیری است آکنده از سختیها و دشواریها. در روایتی از امام باقر (علیهالسّلام) چنین رسیده است: «... لیس مِنّا أهلَ البیت أحدٌ یَدفعُ ضَیما و لایَدعو إلَی حقٍّ إلاّ صَرَعتهُ البلّیة...؛13 کسی از ما خاندان نیست که به دفع ستم یا فراخواندن به سوی حقّی برخیزد، مگر این که گرفتاری دامن گیرش میشود.».
بنابراین، همان طور که حاکمانِ ستم پیشهی دنیا، از ابتدای تاریخ تا کنون و از اینک تا هنگام برپایی حکومت عدالت پیشهی حضرت مهدی (علیهالسّلام) با ابزار معمولی و از مسیر طبیعیِ حوادث (رویدادهای) روزگار، به قدرت رسیدهاند و تازیانهی ستمهای پنهان و آشکار خویش را بر گُردهی انسانهای پاک سیرت فرود آوردهاند،14 سقوط و نابودی و ذلّت آنان به دست حضرت مهدی موعود (علیهالسّلام) نیز با ابزار و وسایل موجود در عالم هستی صورت خواهد گرفت.
آخرین فرستادهی خدا، پیامبر گرامی اسلام (صلّیاللّهُعلیهوآلهوسلّم) برای برپایی و تأسیس حکومت اسلامی خویش، همین مسیر را پیمود و با تلاش و کوشش، مشکلات و سختیها را پشت سر نهاد و عزّت بندگان شایستهی خدا را به ارمغان آورد. این، نکتهای است که امام باقر (علیهالسّلام) در بخشی از سخنان خود به بشیر نبّال متذکّر آن میشوند. بشیر میگوید:
... لمّا قدمتُ المدینة، قلتُ لأبی جعفر (علیهالسّلام): «إنَّهم یقولون إنَّ المهدیَّ لوقام لاستقامَت لَهُ الأُمورُ عفوا، و لایُهریق محجمة دمٍ.». فقال: «کلاّ! والذی نفسی بیده! لواستقامت لاِءحدٍ عفوا، لاستقامت لرسول اللّه (صلّیاللّهُعلیهوآلهوسلّم) حین أدمیت رباعیتُه، و شُجَّ فی وجهِهِ! کلاّ! والذی نفسی بیده! حتّی نمسَح نحن و أنتم العرق والعلق، ثم مسح جبهتَه.».15
هنگامی که به مدینه رسیدم، به امام باقر (علیهالسّلام) عرض کردم: «آنان میگویند: "هنگامی که مهدی (علیهالسّلام) قیام کند، کارها، به خودی خود، برای او سامان میگیرد و حتّی به اندازهی حجامتی هم خون نمیریزد".». حضرت فرمود: «هرگز چنین نیست! سوگند به آن که جانام به دست او است! اگر قرار بود کارها برای کسی به خودی خود سامان بگیرد، هر آینه، برای رسول خدا سامان میگرفت، در آن روز که دندانهایش شکست و صورتاش مجروح گشت! نه! قسم به آن که جانام به دست او است! چنین نخواهد شد تا آن که ما و شما، عرق و خون را از چهرهی خود پاک کنیم.»، سپس به پیشانی خود دست کشید.
البتّه باید توجّه داشت که آن چه در این روایت شریف مورد اشاره قرار گرفته، گوشهای از سختیها و مشقّاتی است که یاوران امام زمان (علیهالسّلام) باید به جان بخرند؛ چرا که سنّت جاری بر عالم هستی چنین اقتضا میکند که هدف، هر قدر بزرگتر و با ارزشتر باشد، رسیدن به آن نیز سختتر و مشکلتر خواهد بود و آدمی به اندازهای که تلاش کند، نتیجه برداشت میکند. اگر قرار باشد که انسانهای صالح، به دنبال برپایی حکومت عدلی ـ که ولایت الهی را در سرتاسر جهان محقق سازد ـ باشند، باید به اندازهی این هدف والا نیز تلاش کنند و سختیها را هموار کنند؛ چرا که بدون شک، حکومتی با چنین آرمان بلند، آن هم در گسترهی جهان، به آسانی شکل نمیگیرد؛ زیرا، پر واضح است که حاکمان جهان خواری که زیر سایهی سرپرستی شیطان، در طول تاریخ، ظلمها و بیدادگریهای خود را در پهنهی زمین به اجرا در آوردند، در راه پایداری و استمرار تشکیلات شیطانی خویش، از هیچ کوششی دریغ نکنند و در برابر برپا کنندگان حکومت الهی به مخالفت برخواهند خاست و با ایشان به ستیز میپردازند، آن هم در موقعیّتی که شبکهی بیدادگری متمردان و مستکبران دنیا، هر چه به زمان قیام امام عصر (علیهالسّلام) نزدیکتر میشود، گستردهتر و قویتر میشود.
از سوی دیگر نیز هدف و آرمان لشکریان امام زمان(علیهالسّلام) به مراتب بزرگتر از هدفِ اطرافیانِ پیامبر اکرم (صلّیاللّهُعلیهوآلهوسلّم) است؛ چرا که انقلاب حضرت مهدی (علیهالسّلام) در ادامهی همهی انقلابهای انبیا است و تحقّق کامل همهی آرمانها، نویدها، بشارتهای آنان خواهد بود.
در حدیثی از امام باقر (علیهالسّلام) این نکتهی حایز اهمّیّت، چنین مورد اشاره قرار گرفته است:
«عن أبی حمزة الثمالی، قال: سمعتُ أبا جعفر (علیهالسّلام) یقول: «إنّ صاحب هذا الأمر لوقد ظَهَر لَقِیَ مِن الناسِ مثلَ ما لقی رسولُ اللّهِ (صلّیاللّهُعلیهوآلهوسلّم) وأکثر.»16؛
ابوحمزه ثمالی میگوید: از امام باقر (علیهالسّلام) شنیدم که میفرمود: «همانا، هنگامی که صاحب این امر [حضرت مهدی (علیهالسّلام)] ظهور کند، از جانب مردم؛ با همان چیزی روبهرو میشود که رسول خدا روبهرو شد، بلکه ناملایماتی را که او میبیند بیشتر است.».
افزون بر این، باید دانست که تحمل این ناگواریها، برای کسانی که میخواهند در دولت حضرت امام مهدی (علیهالسّلام) از جملهی یاران نزدیک آن حضرت باشند، شبانه روزی و به طور مستمر خواهد بود و این طور نیست که فقط در ابتدای نبرد با ستمگران و خون خواران جهان، مدّتی سختی بکشند و بعد از استقرار حکومت، در خوشی و نعمت به سر برند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 65 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله مقدمات ظهور
