لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 4
نقشه و رنگ در فرش ایران دو ویژگی مهمی هستند که به فرش زیبایی و ارزش هنری می بخشند. چنانچه در هریک از این دو ویژگی نقصی پیدا شود، نه تنها بر ویژگی دیگر اثر می گذارد، بلکه به کل ارزش فرش نیز آسیب می رساند. هرچند در مقایسه این دو ویژگی، اهمیت نقشه فرش بیشتر است؛ ولی رنگ فرش نیز در جای خود ارزش خاصی داشته و شهرت بسیاری از فرشهای گذشته ایران به خاطر زیبایی و جلوه رنگهای آنهاست.
در فرش، رنگ بندی و رنگ آمیزی دو معنای متفاوت دارد که باید به هر یک جداگانه پرداخت شود:
الف- رنگ بندی
هدف از رنگ بندی در نقشه فرش، کنار هم قرار دادن رنگها به نحوی است که در کل نقشه یک هماهنگی و توازن پدید آید. همان طور که گفته شد، در هنرهای سنتی ایران و به خصوص فرش که تداوم و تکامل این هنرهاست، نقش آفرینی محدود است. محدودیت نقش آفرینی طبیعتاً به محدود شدن رنگها نیز منجر می شود و از آنجا که در رنگ آمیزی سنتی در ایران، سایه زدن و ایجاد حالات با استفاده از نور و حجم کاربرد ندارند، بنابراین استفاده از رنگها محدود بوده و غالباً به وسیله مرزهای مشخصی از یکدیگر جدا می شود. همان طور که نقش آفرینان و هنرمندان نقاش به علت محدودیت درکار خویش به ریزه کاری و هنرنمایی در محدوده های کوچک هنری پرداخته اند، در مورد رنگ نیز با تمرین و تجربه و کاربرد تعداد محدودی رنگ در زمینه های مشخص، توانسته اند در استفاده از آنها به حد کمال برسند. اوج زیبایی در هنر رنگرزی نقاشان ایرانی را می توان در مینیاتور و تزیینات کتابهای کهن مشاهده کرد.
بدین ترتیب باید دانست که استفاده از رنگهای مختلف در طراحی و نقاشی ایرانی تا حدود زیادی محدود است و هر رنگی را نمی توان در نقاشی ایرانی استفاده کرد. بدین ترتیب طی سالها استفاده از رنگها، مقرراتی به وجود آمده است که اوج آن را می توان در روی رنگهای به کار رفته در فرش مشاهده کرد. به طور مثال استفاده از رنگهای تند و خالص در هنر ایرانی رایج نیست؛ رنگها عموماً ناخالص هستند که به آنها رنگهای پخته می گویند. رنگ بندی فرشهای ایران حتی اگر دارای تیرگی نباشد، فرشهای زمینه سرمه ای و یا قرمز، دارای نرمش و لطافتی است که در بیننده ایجاد آرامش می کنند. یکی از دلایل این امر ( ایجاد آرامش ) را می توان استفاده نکردن از رنگهای تند و خالص نظیر نارنجی، زرد و یا رنگهای ترکیبی سبک نظیر بنفش، صورتی و یا سبز ( اصطلاحاً فسفری ) دانست. قرار دادن رنگهای تیره چنانچه در زمینه و یا در حاشیه باشد، به وسیله گلها و یا نقوشی با رنگهای آرام و شاد تعدیل می شوند و اصولاً رنگهای تیره کنار یکدیگر قرار نگرفته و هر رنگ به وسیله نقطه چین رنگ روشن از رنگ دیگر جدا می شود.
چنانچه متن فرش تیره تر باشد، به طور معمول حاشیه آن رنگ روشن دارد و برعکس، اگر در حاشیه فرش رنگ تیره به کار رفته باشد، در متن از رنگهای روشن استفاده می شود. همان طور که در مورد نقوش فرش گفته شد، در سالهای اخیر با وارد شدن تابلو بافی و نقشه هایی که در آنها تعداد زیادی رنگ به کار رفته، تا حدود زیادی محدودیت سنتی که ناشی از استفاده از رنگهای گیاهی بوده است از بین رفته است. با این وجود حتی در رنگ بندی فرشهای تابلویی، بخصوص تابلوهایی که بر اساس مینیاتورهای ایرانی تهیه می شود، روح کلی حاکم بر رنگ بندی ایرانی را می توان احساس کرد.
ب- رنگ آمیزی و نوع رنگ
با آنکه رنگ بندی اولیه در نقشه به میزان زیادی تعیین کننده رنگهای فرش است؛ ولی نوع رنگ به کار رفته در فرش نیز بسیار مهم است؛ تا آنجا که می توان گفت یکی از دلایل برتری فرشهای ایرانی نسبت به انواع مشابه چینی یا هندی، نوع خاص رنگهای ایرانی است. این در شرایطی است که می دانیم در کشورهای آسیایی، بخصوص دو کشور چین و هند رنگ ارزش خاصی دارد.
رنگهای مورد استفاده در فرش، رنگهای خاصی هستند که به آنها اصطلاحاً رنگ پخته می گویند. این رنگها عمدتاً ناخالص بوده و نسبت به رنگهای خالص صنعتی از شفافیت و درخشندگی کمتری برخوردارند. علت اصلی این خاصیت آن است که در گذشته برای رنگرزی نخهای مورد استفاده در فرش، عمدتاً از رنگهای گیاهی و طبیعی استفاده می شده است و ساختمان رنگی این گیاهان ( یا قرمزدانه که رنگ حیوانی است ) عمدتاً ناخالص است. به طور مثال در ماده رنگی روناس، ترکیبات رنگی مختلفی وجود دارد که به هنگام رنگرزی بر روی یکدیگر و بر روی خامه فرش اثر گذارده و رنگ حاصله را تغییر می دهند. ترکیبات موجود در ماده رنگی روناس که عمدتاً در ریشه آن می باشد، ممکن است دارای رنگ ارغوانی، صورتی مایل به زرد یا قرمز یا ترکیبی از این هر سه رنگ باشد. به همین دلیل به هنگام رنگرزی این رنگها، روی خامه رنگ شده اثر می گذارند.
گاه نیز به علت محدود بودن رنگهای طبیعی، برای به دست آوردن رنگهای بیشتر از ترکیب این رنگهای گیاهی استفاده می شود. مثل رنگ سبز که از ترکیب نیل با اسپرک یا گندل به دست می آید و انواع قرمزها، کِرِمها و سبزها که رنگهای ترکیبی هستند. این نوع رنگها که از قدیم در فرشهای بافته شده ایرانی دیده می شود، بعدها نیز در فرشهایی که طرحهای آنها دارای تعداد رنگهای بیشتری بود، اثر گذارد؛ بدین ترتیب که حتی رنگ آمیزی فرشهای تابلویی و یا منظره مجموعه رنگهای آرام و هماهنگی به نظر می رسند و فاقد تندی یا زنندگی می باشند.
باید بدانیم که برای رسیدن به این نتایج درخشان در رنگهای فرش، تجربیات عالی رنگرزان ماهر و پرحوصله ایرانی بسیار مؤثر بوده است. رنگرزان ایرانی در کارگاههای سنتی خود، گاه برای به دست آوردن یک فام ( مایه رنگی )، روزها و هفته ها تلاش می کردند. نخ رنگ شده را بارها شسته و در آفتاب پهن کرده و مجدداً به کمک دانه ها و مواد کمکی دیگر رنگ می کردند و حاصل کار آنها این بوده است که رنگهایی که در گذشته بر روی فرشهای ایرانی دیده می شود، یکی از دلایل شهرت این فرش است.
به طور کلی همان طور که در مورد نقش گفته شد، رنگ نیز یک عامل مهم ارزش دهنده و هویت بخش فرش ایران است و حتی گاهی جلوه بخشی واقعی نقشها، ناشی از رنگهای به کار رفته در آنها می باشد. بنابر این شهرت رنگهای ایرانی را باید در درجه اول مدیون مهارتـ تجربه و دقت رنگرزان هنرمند و بعد از آن وفور رنگهای گیاهی در ایران و نوع رنگهای خاصی که از آنها به دست می آید دانست.
نقشه و رنگ در فرش ایران دو ویژگی مهمی هستند که به فرش زیبایی و ارزش هنری می بخشند
