دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
مقدمه
به آنکه جان را فکرت آموخت
«خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین فرهنگ آموزنده اسلامی- ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه ها و درسطح کشور، آنچنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید و با نفوذ عمیق و ریشه دار غرب مبارزه کرد»
(امام خمینی (ره)، صحیفه نور، 19/9/63)
فرهنگ محصول پیشرفته و پیچیده عقل وذهن انسان فرآورده نیروی خلاقیت و آفرینندگی و «تفکر انتزاعی» و ادراک و یادگیری است فرهنگ کلید ارتباط عمیق و ثمربخش و حیات آفرین هم[1]ه آدمیان ، همه علماء و دانشمندان همه مخترعان و همه مختصصان و همگان و همگان است برای برقراری ارتباط با زندگی، جامعه ، با والدین، فرزند، همسر، با دوست، با استاد و معلم و مربی، با هستی ، با دیگران حتی خود. لذا اگر فرهنگ حذف شود و اگر هرکس از فرهنگ و تحلی فرهنگی، محروم شود همانند گل و گیاهی خواهد بود که از نور آفتاب و آب به عنوان مایه حیات دور مانده است. گل و گیاه بدون آب و روشنایی، یعنی هیچ، یعنی تهیه شده از خود مساله ی گرایش به فرهنگ بیگانه امروزه افکار عده زیادی را در کشورهای مختلف جهان به خود مشغول کرده است. و هم اکنون در بعضی از کشورها به عنوان یک معضل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، در آمده است. دانشمندان علوم روان شناسی و ترتبیتی و علوم اجتماعی، رهبران جوامع، والدین، بیان و معلمان، هر کدام از جهتی علاقمند به شناخت علت ها و عامل های ایجاد کننده این مساله هستند. در کشور ما سابقه این مساله به گذشته اهی بسیار دور بر میگردد. ولی شدت مساله ی گرایش به فرهنگ بیگانه به آغاز مشروطیت و تاسیس دار الفنون و موسسات دیگر غربی برمی گردد.
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ، استکبار جهانی به سرکردگی امریکا، مبارزات جدی و سازمان یافته خود را به اشکال گوناگون، از قبیل محاصره اقتصادی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و نیز حمله و هجوم تمام عیار فرهنگی، بر علیه انقلاب اسلامی و ارزشهای معنوی آن آغاز کرده است، و ثمره این شبیخون فرهنگی را در احیای فرنگی مآبی، گرایش به ارزشهای غیراسلامی و غیرمعنوی و … در بین افراد جامعه اسلامیمان، شاهد هستیم.
بنابراین، در برخورد با مساله ی گرایش به فرهنگ بیگانه، علمای روان شناسی تربیتی و اجتماعی باید از راه حلهای مناسب و سازنده ای را به منظور پیشگیری و ایمن سازی ارائه نمایند، و به تدریج فرهنگ اسلامی – ملی را جانشین فرهنگ بیگانه کرده، از صدمات آن بر قشر فعال و آسیب پذیر جامعه، یعنی نوجوانان و جوانان جلوگیری کنند زیرا از جمله پیامدهای گرایش به فرهنگ بیگانه ، فاجعه غربزدگی و بی هویتی نوجوانان است که در جوامع شرقی به صورت های مختلف در قرنهای اخیر، بروز و ظهور کرده است.
بنابراین قبل از هر چیز باید دامنه تحقیقات و مطالعات در این زمینه، افزایش یابد، زیرا با کمال تاسف باید گفته شود که تحقیق در این زمینه سابقه چندانی ندارد، و علی رغم اهمیت مساله، فعالیتهایی که در این رابطه قبل از انقلاب انجام شده است، هر چند ظاهران علمی اند ولی ترجمه کتابهای غربی بوده و راه حلهای جوامع غربی را دارند و یا متناسب بافت فرهنگی اجتماعی زمان طاغوت می باشند.
پس از انقلاب اسلامی نیز، کمتر تحقیق جامعی درباره مسایل و مشکلات نوجوانان و جوانان مخصوصاً در بعد فکری و فرهنگی انجام گرفته است. و حال آکه مساله گرایش به فرهنگ بیگانه و تهاجم فرهنگی، اکنون بعد سیاسی نیز پیدا کرده است، و تا آنجا که ما به تحقیقات انجام شده دست یافته ایم، تا کنون سه تحقیق در این زمینه انجام شده است محدود بودن تعداد پژوهشها موید آنست که باید تحقیقهای متعددی در این زمینه صورت گیرد، تحقییق حاضر نیز در راستای این منظور انجام شده است.
1-1- بیان مساله
مادر عصر انقلاب ارتباطات قرار داریم ، عصری که در آن «دهکده جهانی[2] مک لوهان[3]» ، تحقق یافته است. امروزه برخلاف گذشته، وقتی حادثه ای اتفاق می افتد، انعکاس و حوزه انتشار آن به محل وقوع حادثه محدود نیست. بلکه فراگیر و جهانی است و نتایج «دهکده جهانی» کوچک شدن دنیا و پیدایش تعلق جهانی داده های خبری و حوزه انتشار و پیدایش همسایگی در بین ملتها، مانند همسایه های دیوار به دیوار است. به علت تماس مستقیم و غیرمستقیم افراد جوامهع مختلف انسانها به سادگی در برابر الگوهای فرهنگی مختلف قرار می گیرند.
در عصر امواج، فرهنگ ها و ارزشها، به جای حمل به وسیله کتابها و نشریات سوار بر امواج در اختیار بشر قرار می گیرند. امواجی که بدون وقفه وبدون هیچ اذنی مرزهای جغرافیایی و کشوری و خانوادگی را در هم می شکنند و به درون زندگی انسانها وارد میشوند و بسته بودن مرزهای کشور، و دربهای منازل مانع و رادعی برای ورود به درون و اندرون خانه ها محسوب نمی‌شود.
(نامه فرهنگ شماره 1-1369) و (رفیع، 1373)
مک لوهان می گوید:
« این تلویزیون است … این رادیو است … که ماره به دوران قبیله نشینی باز می گرداند. یک قبیله بزرگ جهانی … آنها بار دیگر تمام مرزها را تغییر داده اند این دهکده جهانی من است»
(رشید پور، 1352، ص 135)
پیش بینی مک لوهان جالب است زیرا او در زمانی از دهکده جهانی صحبت کرده است که هنوز ماهواره وجود نداشته است.
در عصر انقلاب ارتباطات و حاکمیت ماهواره قدرتهای برتر اقتصادی و تکنولوژی فرهنگ خود را به سراسر دنیا انتقال می دهند. « در حال حاضر آرایش کلی ارتباطات در سطح جهانی و وسایل تکنولوژیکی توزیع کننده این اطلاعات با خود ارزشها و آداب و رسوم و نهادهای فرهنگ مسلط غربی را توزیع می کننند».
(نامه فرهنگ شماره 1، 1369، ص 12)
و چون یکی از راههای حصول الگوهای رفتاری، یادگیری مشاهده ای است و نیز یکی از ویژگیهای مهم نوجوانان، الگوجویی است، نقش الگوهای ارائه شده از اهمیت ویژه ای برخوردار میشود و در شخصیت و فرهنگ نوجوانان و جوانان تاثیرات مهمی می گذارد.
حال اگر فرهنگ و الگوهای فرهنگی ارائه شده، توسط امواج ماهواره ای رادیویی و تلویزیونی، با ارزشها و الگوهای فرهنگ خودی تضاد داشته باشند و در جامعه نیز خلاء فرهنگی وجو داشته باشد و ارزشهای حاکم بر جامعه نیز با ارزشهای اسلامی – ملی، هماهنگی نداشته باشند، این عوامل موجب تعارض[4] و سردرگمی افراد جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان گشته، زمینه فرهنگ پذیری[5] و تحول فرهنگی[6] و گرایش به فرهنگ بیگانه و غربگرایی[7] فراهم گشته که در صورت تشدید آن، به بیگانگی[8] از خود و غربزدگی[9] منجر می گردد.
2-1- اهداف تحقیق
با توجه به اهمیت مساله فرهنگ و نقش آن در شخصیت و رفتار فرد و هجوم همه جانبه فرهنگی علیه فرهنگ اسلامی – ملی ما، هدف از این تحقیق عبارت از :
«بررسی و شناخت عوامل مؤثر درگرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه» است. بحث برسر این است که مشخص شود، نوجوانان دارای چه شناختی، از فرهنگ بیگانه هستند؟ نسبت به فرهنگ بیگانه چه احساسی دارند؟ و از نظر عملی تا چه اندازه با شیوه ی زندگی، آداب و رسوم، اعتقادات، ارزشها، اخلاقیات و … بیگانه توافق دارند؟»
به عبارت دیگر هدف از تحقیق پاسخگویی به سئوالات زیر است:
- آیا جنسیت در گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه اثر دارد؟
- آیا وضع اعتقادی نوجوانان در گرایش به فرهنگ بیگانه اثر دارد؟
- آیا وضع اعتقادی خانواه در گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه اثر دارد؟
- آیا شیوه ی تربیتی خانواده در گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه اثر دارد؟
- آیا دوستان و همسالان درگرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه اثر دارند؟
- آیا رسانه های گروهی در گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه اثر دارند؟
- آیا چگونگی گذران اوقات فراغت در گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه اثر دارد؟
- آیا طبقه اقتصادی- اجتماعی در گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه اثر دارد؟
لازم به یاد آوری است که از جهات مختلف میتوان به بیگانه و فرهنگ آن نگریست که مابه بعد فرهنگی آن نظر داشته ایم که یک نگاه کلی است. فرهنگ بیگانه هم دارای جنبه های مثبت و هم دارای جنبه های منفی است که در این تحقیق گرایش نوجوانان را به جنبه های منفی آن که با فرهنگ اسلامی – ملی ما در تضاد می باشند بررسی نموده ایم.
نکته دیگر این که ما در این تحقیق بر روی عوامل شناختی و تربیتی و عوامل اجتماعی مؤثر ، بر گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه تکیه داشته ایم.
3-1- اهمیت مساله
«فریقاً و هدی و فریقاً حق علیهم الضلاله انهم اتخذ والشیاطین اولیاء من دون الله و یحسبون انهم مهتدون».( اعراف /30)
«گروهی (به طاعت خدا) ره نورد حقیقت شدند و گروهی (شیطان) را به درستی اختیار کردند و گمان می کردند که به راه راست هدایت یافته اند. »
«فرهنگ استعماری جوان استعماری تحویل مملکت می‌دهد»
(امام خمینی، کلمات قصار، ص 171)
ما از قرنها پیش به غرب و فرهنگ و تمدن آن ، توجه داشته ایم. ولی این توجه در سده اخیر بیشتر شده است و موجبات تغییراتی در ساختار اجتماعی و توجه و گرایش ما به جنبه های مثبت آن باشد، و بعد مثبت و منفی است. اگر توجه و گرایش ما به جنبه های مثبت آن باشد، نه تنها مضر نیست، بلکه سازنده و راهگشا است. از قبیل ارزش دادن زیاد یادبه علم و عالم، داشتن وجدان کاری، نظم ، رعایت مقررات و قانون.
(مصاحبه تلویزیونی یکی از اساتید محقق ایرانی، 1372)
زیرا مکتب ما نیز آن را تبلیغ کرده و از هر مکتب دیگری بیشتر به آن ارزش و بها داده است:
پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود:
«اطلبو العلم ولو بالصین» (منیه المرید، ص 9)
«علم را طلب کنید، اگر چه در چین باشد»
امام علی علیه السلام درباره داشتن تقوا و نظم در کارها به امام حسن و امام حسین علیهما السلام فرمود:
«اوصیکما بتقوی الله و نظم امرکم» (نهج البلاغه فیض ص 977)
«شما را به پرهیزکاری خدایی و عایت نظم در کار، سفارش می کنم»
متاسفانه امروزه توجه و گرایش به فرهنگ بیگانه ، بیشتر به جنبه های منفی آن معطوف شده است و این توجه بیشتر از روی حسرت واسف و عبودیت است.
(آل احمد، غربزدگی، 1341)
جریان گرایش و توجه به فرهنگ بیگانه ، تحول و دگرگونیهای عمده ای در مسیر تاریخی جامعه ما ایجاد کرده است. به نحوی که ساختار سنتی متزلزل گردیده و جای آنرا ساختارهای شبه غربی گرفته است و تقلید کورکورانه از فرهنگ بیگانه، شبیه گرایی ، ابتذال فرهنگی، بی بند و باری و فرهنگ پوچ گرایی و … را به ارمغان آورده است.
« … اکنون دیگر احساس رقابت (با غرب) فراموش شده است اکنون احساس درماندگی برجایش نشسته و احساس عبودیت . نه تنها خود را مستحق نمی دانیم یا برحق، بلکه اگر درصدد توجه امری از امور معاش و معاد خود نیز باشیم، به ملاکهای غربی آنان را ارزشیابی می کنیم»
(آل احمد، غربزدگی ، 1341، ص 21)
آدمهای غربزده، همانند کوزه های سفالین بی ارزشی هستند که با رنگ طلایی آراسته شده اند.
«اینان آدمهای پوک و پوچ و شسته و رفته و واکس زده بوده اند، چون گورکافر از برون، پر جلال و از درون خلا قهر خداوند عزو جل است»
(شریعتی، بازگشت به خویشتن، 1352، ص 19)
غربگرایی و غربزدگی د رنقشهای اجتماعی، اختلال بوجود میآورد و بسیاری از بحرانهای فکری، عقیدتی، اخلاقی، اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. لذا بررسی بسیاری از عوامل اجتماعی و فرهنگی ما را به جریان غربگرایی و گرایش به فرهنگ بیگانه راهنمایی می کند، تا در این زمینه دقت بیشتری مبذول گردد.
اهمیت بررسی عوامل گرایش به فرهنگ بیگانه از آن جهت است که این جریان خطری عظیم برای جامعه ما محسوب میشود و مخصوصا بیشتر، گروه نوجوانان و جوانان به عنوان سرمایه های اصلی نظام در معرض خطر آن قرار دارند به این دلیل است که این تحقیق در سطح دانش آموزان دبیرستانی انجام شده است گروهی که در مرحله نوجوانی که یک مرحله بحرانی و مهم از لحاظ احراز هویت می باشد، بسرمی برند و بررسی مسائل و مشکلات آنها برای حال واینده مملکت و انقلاب اسلامی ما، در سطح گسترده ای با جریان غربگرایی و گرایش به فرهنگ بیگانه پیوند خورده اند و زنگ خطر در این زمینه به صدا در آمده است. و تمام مسوولین مملکت و متولیان امور فرهنگی و آموزشی پروشی کشور تلاش در جهت کشف راه حلهای منطقی و علمی این مساله دارند. زیرا حداقل ، حذف و دفع امواج ضاله قاره پیما میسر نیست. و چاره این معضل اجتماعی جز از طریق راه حلهای علمی و فرهنگی، اجتماعی ، اقتصادی ، آموزشی توام با شناخت عوامل ایجاد کننده آن ، امکان ندارد.
در این باره امام صادق علیه السلام فرمود:
« … فجعل لکل شیء سبباً و جعل لکل سبب شرحاً و جعل لکل شرح علماً و جعل لکل علم باباَ ناطقا» (کافی ج1- ص 259)
« … هر پدیده ای دارای علتی و عاملی است و هر کاری راهی دارد، و هر راهی مستلزم شناختن و آموختن و کسب علم و دانش است»
«من طلب الامر من وجهه لم یزل» (روضه بحار، ج2، ص 375)
«کسی که کاری را از مسیر خودش بجوید، گمراه نمی‌شود.»
بنابراین، آینده ی جامعه و میزان تحولات در بعد اقتصادی، صنعتی و ایدئولوژیکی و به عبارت کلی تر، تحولات فرهنگی آن، به میزان زیادی به تلاشهایی که دراین زمینه چه در جهت گسترش و توسعه آن چه در جهت محدود کردن و محو آن انجام میشود بستگی دارد.
درباره اهمیت مساله بررسی عوامل گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه مجدداً به فرازی از فرمایشات بنیانگار جمهوری اسلامی ایران و احیاگر اسلام ناب محمدی (ص)، امام خمینی (ره) اشاره می کنیم که فرمود:
«تا ما از آن غربزدگی در نیائیم و مغزمان را عوض نکنیم و خودمان را نشناسیم، نمی توانیم مستقل باشیم. نمی توانیم هیچ داشته باشیم»
(کلمات قصار، ص 158)
بنابراین این جا دارد، در این زمینه تحقیقات وسیع و عمیقی انجام شود تا با کشف عوامل و انگیزه های گرایش به فرهنگ بیگانه ، راههای ایمن سازی نوجوانان و جوانان، به مسئولان مملکتی و مربیان و معلمان و والدین و … ارائه گردد، تا از این طریق میهن اسلامی و نسل فردای آن از گزند حوادث و هجوم فرهنگی مصون گردد.
4-1- تعاریف اصطلاحات مهم :
1- ارزش: [10]
یک اصل کلی و انتزاعی است که با الگوهای رفتاری در درون یک فرهنگ یا جامعه خاص سروکار دارد که از طریق اجتماعی شدن، اعضای آن جامعه آنرا در سطح عالی رعایت می کنند. این ارزشهای اجتماعی همانگونه که نامیده شده اند اصول اصلی و مرکزی را تشکیل می دهند که در اطراف آن اهداف فردی و اجتماعی میتوانند اصالت پیدا کنند.
(Arthur, s. Rebor, 1985)
2- الگوی فرهنگی:[11]
«الگوی فرهنگی طرح کلی مرجع و مدل رفتاری است که براساس فرهنگ پذیرفته و جا افتاده در یک جامعه پدید میآید و تقریبا به صورت خود به خود توسط هر یک از افراد آن جامعه کسب میشود.»
(بیرو، 1367، ص 3)
3- ایدئولوژی [12]:
«عبارتست از مجموعه نظام یافته ای از تصورات و راه حلهای اجتماعی که از جهان بینی ایدئولوک نشات می گیرد، و در ارتباط با وضع اجتماعی موجود قرار دارد»
(بیرو ، 13267، ص 3)
4- باورها:[13]
در مفهوم استاندارد لغوی، غالباً برای پذیرش عاطفی یک قضیه، حالت ، طرز فکر و استدلال عقیده، بکار می رود.
(Arthur, S.Reber, 1985)
5- تحول فرهنگی:
«جریانی است که در آن، در نتیجه برخورد با فرهنگ دیگری، تحولی در نهادها، ارزشها، گرایشها و روشهای یک فرهنگ و جامعه ایجاد میشود که برخی از جامعه شناسان ، این جریان را «تحول اجتماعی» نامیده اند.»
(نقوی، 1361، ص 109)
6- تهاجم فرهنگی:[14]
«تهاجم فرهنگی، یعنی این که دشمن ابزارهای ظاهراً غیرنظامی و غیراقتصادی و غیرسیاسی و به عبارت دیگر شیوه ها و ابزار هایی را که لازمه ایجاد و گسترش، یا کاهش و امحای فکر و فرهنگ و بینش و عقیده، درمیان یک ملت است به نحوی مورد استفاده قرار دهد تا افکار و آرای مردم را برای پذیرش هجوم ناگهانی یا نفوذ تدریجی به منظور تصرف و تملک مادی و معنوی آنان به طور طبیعی مهیا کند»
(رفیع ، 1373، ص 78)
7- سرایت فرهنگی:[15]
«عبارتست از انتقال روش زندگی یا مصنوع و ساخته های مردم جامعه به خصوص به جامعه دیگر»
(Stewart and Glynn, 1979 , p 61)
8- سنت:[16]
هر گونه رسم یا باور اجتماعی، یا یک مجموعه همردیف و همپایه از یک سری عقاید و رسومی که در میان نسلها، ازیکی به دیگری به ارث گذاشته میشود.
(Arthur s.Reber, 1985)
9- غربگرایی:
«از نظر جامعه شناسی، غربگرایی طرز تفکر خاصی است که به پذیرش هر چه غربی باشد گرایش دارد و از هر چه سنتی و شرقی است، بیزار است»
(نقوی، 1361، ص 18)
10- غربزدگی :
«وقتی غربگرایی به شکل افراطی و همه جانبه باشد، منجر به هویت باختگی یا از خود بیگانگی و بیگانگی از شخصیت اسلامی و شرقی خویش می گردد که از آن به غربزدگی یاد می کنیم»
(نقوی، 1361، ص 18)
11- فرهنگ:
«فرهنگ ، عبارتست از مجموعه تجلیات (به صورت سنبلها، علائم، آداب و رسوم، سنت ها، آثار، رفتارهای جمعی …) معنوی، هنری، تاریخی، ادبی، مذهبی و احساسی یک قوم که در طول تاریخ آن قوم فراهم آمده و شکل مشخصی گرفته است»
(شریعتی، در سی از روم، ص 116)
فرهنگ عبارتست از مجموعه ای از الگوهای فکری و رفتاری و روشهای زندگی مردم جامعه ای بخصوص، به همراه مصنوعات و تولیدات آنها.
(Horton and Hunt, 1984)
12- فرهنگ بیگانه:[17]
«مقصود از فرهنگ بیگانه ، رفتار هایی است که از سویی با موازین اسلامی و سنتی جامعه اسلامی ما منافات دارد و از سوی دیگر با فرهنگ غرب و غیراسلامی همسو و هماهنگ است. به عبارت دیگر، آنچه در اسلام مدموم است و در غرب و کشورهای بیگانه ممدوج و پسندیده است»
مانند پانکیسم ، هیپیسم، بدحجابی، بی بند و باری و …
(مکارم شیرازی، 1372، ص 19)
13- فرهنگ پذیری:
… این اصلاح به کسب تدریجی الگوهای رفتاری فرهنگ مسلط اطلاق می شود، بخصوص فرهنگ فرعی که کودکان و درون آن پرورش می یابند این اصطلاح به عنوان انتقال فرهنگی یا سرایت فرهنگی نیز بیان میشود … با دید وسیعتر اتخاذ یا جذب عناصر فرهنگی از فرهنگ دیگر، فرهنگ پذیری نامیده میشود.
(Arthur. S.Reber, 1985)
«فرهنگ پذیری، شامل پدیده هایی است از تماس مستقیم و مستمر بین گروههای متشکل از افرادی با فرهنگهای مختلف، نشات می گیردو این تماسها موجب بروز دگرگونیهای بعدی در گونه های اولیه فرهنگ یکی از دو گروه ویا هر دو را فراهم می سازد.»
(بیرو، 1367، ص 3)
14- فرهنگهای سنتی:[18]
«فرهنگهایی هستند که اساس بر پایه سنت پدید می آیند و سنت شامل انتقال تمامی تجربیات نوع زندگی و نظم ارزشها ، در خلال نسلها است»
(بیرو، 1367، ص 432)
15- مقیاس نگرش:[19]
تعدادی از وسایل طراحی شدند تا نگرشهای شخص را آشکار کنند. آنها معمولاً آزمونهای مداد – کاغذی هستند که فرمود موافقت یا مخالفت خود را با عبارات معین که دارای ارزشهای از پیش تعیین شده است اظهار می دارد. پاسخهایی که فرد برای عکس العمل در برابر موقعیت معینی اتخاذ کرده است – گر چه بحثهای قابل ملاحظه ای در بین متخصصان بر سردرجه توافق سنجش نگرشهای مردم در استفاده از این مقیاسها و راههایی که در آن در شرایط دنیای واقعی رفتار می کنند وجود داشته است ، تعدادی فرمهای مخصوص مقیاس نگرش وجود دارد که عبارتند از: مقیاس لیکرت و مقیاس ترستون.
(Arthur S.Reber 1985)
16- نگرش :[20]
نگرش عبارت از یک نوع حالت آمادگی و تمایل به عمل یا عکس العمل مشخصی در مقابل محرکی خاص است، که به صورت مثبت و منفی آشکار میشود.
(اوپنهایم، 1369)
17- نوجوان:[21]
«دوره نوجوانی و بلوغ به سنی بین 12 الی 18 سالگی اطلاق میشود »
(کرمی نوری و مرادی، 1370، ص 139)
18- نهضت بازگشت به خویشتن :
عبارتست از جریان تعدیل غربگرایی مفرط (غربزدگی) و تاکید مجدد بر نظام ارزشها و فرهنگ و تاریخ و دین و عقیده و ایدئولوژی خویش است.
(نقوی، 1361)
5-1- تعریف عملیاتی اصلاحات:
1- وضع اعقتادی خانواده:
مقصود رعایت حلال و حرام شرکت درمراسم مذهبی خواندن نماز، گرفتن روزه، امر به معروف و نهی از منکر و … که در این پژوهش ، میزان نمره ای است که از سوالات مربوطه بدست میآید.
2- وضع اعتقادی نوجوان :
همانند شماره قبل است.
3- طبقه اجتماعی – اقتصادی خانواده :
مقصود، شغل والدین میزان تحصیلات ودر آمد ماهیانه والدین است.
4- شیوه تربیتی خانواده:
مقصود روشی است که والدین در مورد میزان آزادی فرزندان در خانواده و جامعه، احترام به فرزندان دادن مسئولیت مشورت با فرزندان، استفاده از تشویق و تنبیه در مورد نوجوان بکار می برند. و دراین تحقیق میزان نمره ایست که با توجه به سوالات مربوطه بدست می آید.
5- دوستان و همسالان :
مقصود دوستان صمیمی نوجوان در مدرسه ، محله و بین فامیل و خانواده است که محرم اسرار نوجوان هستند و نوجوان تحت تاثیر : اعتقادات، اخلاق و اعمال و رفتار آنها قرار می‌گیرد. و در اینجا عبارت از میزان نمره ایست که سوالات مربوطه بدست میآید.
6- رسانه های گروهی :
مقصود رادیو و تلویزیون ، ویدئو، تاتر ، روزنامه ، مجله ، کتب غیر درسی است. در این تحقیق میزان نمره ایست که از سوالات مربوطه با توجه به میزان استفاده نوجوان از آنها حاصل میشود.
7- گذران اوقات فراغت :
« … مجموعی از اشتغالاتی است که فرد با کمال میل بدان می پردازد، خواه به منظور استراحت، خواه برای ایجاد تنوع ، خواه با هداف گسترش اطلاعات و آموزش خویشتن، بدون توجه به اهداف مادی و خواه برای مشارکت اجتماعی، ارادی و بسط توان آزاد و خلاقش ، بعد از آنکه از الزامات حرفه ای، خانوادگی و اجتماعی فارغ گشت»
(بیرو، 1367، ص 202)
اما در این تحقیق میزان نمره ایست که از پرسشنامه محقق ساخته بدست میآید.
8- جنسیت:
مقصود (دختر بودن و پسربودن) است.
9- نگرش:
میزان نمره ای است که نوجوان از پرسشنامخه محقق ساخته بدست میآورد و به صورت میانگین مشخص می گردد.
6-1- خلاصه فصل 1
- فرهنگ مظهر هویت دینی و ملی است و انسان محروم از فرهنگ همچون گل و گیاهی است که از آب و روشنایی محروم شده باشد. فرد محروم از فرهنگ ، یعنی هیچ و پوچ !
- مساله گرایش به فرهنگ بیگانه ، یکی از معضلات جهان سوم ، مخصوصا کشورهای اسلامی است. و علمای روان شناسی و تربیتی و اجتماعی باید با تحقیقات علمی درصدد کشف عوامل ایجاد کننده آن و راه حلهای اساسی و علمی و قابل اجرا، به منظور پیشگیری وایمن سمازی نسل نوجوان و جوان برآیند.
- تحقیقات ناچیز و اندکی، قبل و بعد از انقلاب در این رابطه انجام شده است. که کافی نیست و این مطالعه به منظور گسترش دانش در رابطه با شناخت عوامل ایجاد کننده آن انجام شده است تا از طریق راه حلهای منطقی و علمی جهت ایمن سازی نوجوانان در برابر یورش فرهنگ بیگانه ارائه گردد.
- در عصر انقلاب ارتباطات، ارزشها و فرهنگها ، سوار بر امواج، بدون هیچ اذن اجازه ای مرزهای جغرافیایی و خانوادگی را در هم شکسته و کسی قادر به جلوگیری از ورد آنها نیست. و قدرتهای برتر اقتصادی و تکنولوژی فرهنگ و ارزشهای مورد قبول خود را به سادگی در اختیار دیگران قرار می دهند و موجبات تحول فرهنگی را در آنها فراهم می آورند که برای کشورهای اسلامی و از جمله کشور ما خطری عظیم محسوب میشود.
- هدف این تحقیق، بررسی عوامل گرایش نوجوانان به فرهنگ بیگانه است و به عبارت دیگر هدف، پاسخگویی به تاثیرات عوامل: جنسیت، وضع اعتقادی نوجوانان و خانواده او ، شیوه تربیتی، دوستان و همسالان ، رسانه های گروهی و اوقات فراغت درگرایش به فرهنگ بیگانه است، تا از طریق شناخت تاثیر عوامل فوق ، راه حلهای مناسب جهت حفظ نوجوانان از خطرات حتمی گرایش به فرهنگ بیگانه و تهاجم فرهنگی ارائه گردد.
- فرهنگ بیگانه ، دارای 2 بعد مثبت و منفی است، که ما گرایش نوجوانان را به بعد منفی آن مورد بررسی قرار داده ایم.
- آدم غربزده همچون کوزه سفالین بی ارزشی است که زر اندود شده است .
- اهمیت این مطالعه بدین جهت است که مساله گرایش به فرهنگ بیگانه خطری عظیم برای افراد جامعه ما به ویژه نوجوانان و جوانان محسوب میشود.
- چاره این مشکل جز از طریق تحقیقات مستعد و جامع علمی و شناخت عوامل ایجاد کننده آن مقدور نیست.
- جا دارد تحقیقات متعددی در این رابطبه انجام شده تا نتایج آن راه حلهای صحیح و علمی را در اختیار مسوولان و متولیان امور فرهنگی، آموزشی، پرورشی و سیاسی و خانواده ها قرار دهد.
در فصل بعد به پیشینه تحقیق خواهیم پرداخت.
[1] Abstract thinking
[2] Globla Village
[3] Mc lohan
[4] Confliet
[5] Acculturation
[6] Cultural change
[7] Westernism
[8] Alienation
[9] Westernization
[10] Value
[11] Ideology
[12] Bliefs
[13] Bliefs
[14] Cultural change
[15] Cultural Diffusion
[16] Tradition
[17] Foreign culture
[18] Traditional culture
[19] Attitude scale
[20] Attitude
[21] Adolescent
