مطابق تصویر شامل کلیه مدارک معماری بصورت لایه باز در ابعاد تقریبا 3*1.1 بافرمت psd
نوع طراحی فرم تعریف کانسپت برای آن را آسوده کرده و وجود فضاهای متعارف و انعطاف پذیر فرهنگی در آن امکان تعریف عملکردهای مختلف به این مجموعه می دهد.
برای مشاهده تصویر زیر در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک نمایید:
در این بخش پاورپوینت یک نمونه پروژه ارزیابی زیبایی اکولوژیک از طریق روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با مطالعه موردی پهنه های روددره کن برای دانلود قرارداده شده است. این پاورپونت حاوی 15 اسلاید بوده و بطور کامل روش ارزیابی به روش سلسه مراتبی را بیان می دارد. در زیر فهرست برخی از مطالب و تعدادی از اسلایدهای آن بصورت نمونه ارائه شده است.
فهرست مطالب :
تعداد صفحات : 15 صفحه -
قالب بندی : word
نقش خزر در شکل دهی اکولوژیک منطقه
خزر به عنوان بزرگترین دریاچه دنیا حقیقتا شایسته آن است که نام دریای مازندران بر خود داشته باشد، زیرا به هیچ وجه با مفهوم جغرافیایی دریاچه از نظر وسعت قابل مقایسه نیست بطوریکه به تنهایی نزدیک به ۴۰ درصد مجموع مساحت دریاچه های دنیا را شامل می گردد و از سوپریور دومین دریاچه دنیا پنج برابر بزرگتر است و نیز از مجموع خلیج فارس و دریای عمان وسعت بیشتری دارد.
این دریا از نظر تاریخی به طور کلی دو کارکرد بسیار مهم داشته است. در کارکرد اول به عنوان یک وسیله ارتباطی و یک شبکه عظیم حمل و نقل که سرزمینهای و مناطق مختلف را به هم مرتبط ساخته و وسیله ای مناسب و در دسترس جهت تماس و مراوده میان جوامع گوناگون فراهم آورده و در کارکرد دیگر دریا به عنوان یک ذخیره عظیم منابع مورد نیاز بشر ، ذخایر تقریبا پایان ناپذیر و تجدید شونده ماهی و غذاهای دریایی و منابع دست نخورده ثروتهای معدنی مطرح بوده است.
عوامل تهدید کننده محیط زیست دریایی، هشدارهایی برای همکاری
عوامل گوناگونی محیط زیست حوزه دریای خزر را هدف گرفته است که هر یک از آنها می تواند به نحوی فرسایش ایجاد کند که در نهایت امکان بهره برداری از منابع دریا از همگان سلب شود و یا چنین کاری را پرهزینه گرداند. برخی از این عوامل از یکدیگر ناشی و منتهی به مراحلی می شوند که در نهایت می تواند با هدف ها و منافع کشورهای واقع در این حوزه تداخل کرده و مانع از تحقق آنها گردد. انسان ها بخش کوچکی از تاریخ جهان را بخود اختصاص می دهند، اما تهدیدی عظیم و فوری نسبت به اکوسیستم خزر دارند. طبیعت می تواند ازخود در برابر سطوح خاصی از آلودگی دفاع کند. اما هنگامی که فعالیت انسان میزان آلودگی را افزایش می دهد و در عین حال مانع از فرآیندهای پاکسازی طبیعی میگردد فاجعه زیست محیطی آغاز می شود. در آخرین ماه سال ۲۰۰۳، دادگاهی در قزاقستان، بزرگترین سرمایه گذار در صنایع نفت در آسیای مرکزی و قفقاز یعنی تنگیزشورون اویل را به پرداخت ۷۱ میلیون دلار غرامت بخاطر تخریب محیط زیست در اثر انباشت میلیون ها تن سولفور در کناره خزر محکوم کرد.[۵] در مورد منابع آلودگی دریایی ۶ مورد می توان برشمرد:
۱/آلودگی ناشی ازمنابع مستقر در خشکی،
۲/آلودگی ناشی از حفاری در دریا،
۳/ آلودگی ناشی از تخلیه مواد زاید و سمی، تخلیه زوائد اتمی که خطرناکترین اقدام بشمار می آید،
۴/آلودگی ناشی از کشتی ها،
۵/آلودگی ناشی از اتمسفر،
۶/حفاری و اکتشاف در بستر عمیق دریاها[۶]
منابع اصلی تهدید کننده محیط زیست دریای خزر عبارتند از:
۱-نوسانات سطح آب دریا:
سطح آب دریا در طی دوران های مختلف نوسان داشته است. دردوره هایی این سطح بسیار پائین بوده و دردوره هایی دیگر بالا آمده است. این فرآیند که همواره زمانبر بوده، سبب بروز تغییرات زیست محیطی و دگرگونی در فعالیت های اقتصادی این دریا شده است. یکی از ادوار بلند کاهش سطح آب دریای خزر که پس از دهه ۱۹۳۰ آغاز شد، مصادف با زمانی است که طرح های صنعتی و کشاورزی شوروری به اجرا در آمدند. همچنین تغییر بستر برخی از رودخانه ها، ایجاد دریاچه های مصنوعی، سدها، آب بندها و افزایش فعالیت انسان هادر این مناطق موجب کاهش سطح آب دریای خزر به پائین ترین میزان (۱۹ متر پائینتر از سطح دریاهای آزاد) تا سال ۱۹۷۷ شد. اما از سال ۱۹۷۸ برخلاف پیش بین یهای قبلی مبنی بر ادامه روند کاهش سطح آب، تا سال ۲۰۰۰ تراز آب دریا روند افزایش خود را آغاز کرد و بطور متوسط ساللانه ۱۵ سانتی متر به سطح آب اضافه شد. چنین وضعی تا سال ۱۹۹۵ ادامه داشت و از این سال پس روی آب خزر مشاهده شد
نقشه پهنه بندی خطر از لحاظ شدت بر اساس فاکتورهای ذیل می باشد.
1- تهیه نقشه مناطق دارای استعداد سلخیزی
2- تهیه نقشه پهنه بندی شدت فرسایش و مناطق دارای فرسایش
بسیار شدید به روش MPSIAC
3- تهیه نقشه پهنه بندی خشکسالی برای 31 سال به طور جداگانه
4- تهیه نقشه پهنه بندی خشکسالی برای 31 سال و مشخص کردن نواحی ای که بیشترین شدت خشکسالی را به خود اختصاص داده اند بعنوان حساس ترین نواحی.
5- تهیه نقشه پهنه بندی اراضی غرقابی و ماندآبی بر اساس سطح ایستایی آبهای زیرزمینی
6- تهیه نقشه پهنه بندی خطر پذیری زمین لغزش در سطح منطقه
7- تهیه نقشه مناطق و زیستگاه های دارای شیب بالای 60%
8- تهیه نقشه پهنه بندی مناطق خشک منطه بر اساس دو فاکتور دما و بارش با استفاده از آمار 31 ساله.
9- تهیه نقشه پهنه بندی زلزله از لحاظ شدت و پراکندگی گلسل های اصلی و فرعی منطقه به همراه buffer حفاظتی.
10- تهیه نقشه پهنه بندی فراوانی روزهای یخبندان به منظور مشخص کردن مناطق که بیشترین میزان یخبندان را داشته اند.
11- تهیه نقشه مناطق حفاظت شده منطقه
بعد از انجام این کار و تهیه نقشه های فوق الذکر حال با استفاده از روش Makeharck مناطقی که دارای بیشترین تا کمترین میزان ناهنجاری (موارد 1-13) مشخص می گردد، که مسلما نوع حفاظت از این مناطق با توجه به میزان ناهنجاری متفاوت می باشد که در آن مناطق با درجه حفاظتی بالا، متوسط و ضعیف مشخص می گردد و در نهایت کار راه کارهای اجرایی مناسب به منظور جلوگیری از افزایش بحران و تعدیل شرایط فوق الذکر ارائه گشته و زمینه مناسبی را برای اجرای طرح های زیربنایی در سطح منطقه با توجه به ناهنجاری فراهم می آورد.
4- روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش تلفیقی از چند روش می باشد در مرحله نخست از روش تحقیق توصیفی و کتابخانه ای جهت جمع آوری اطلاعات و آمار در تهیه الگوی تعیین مناطق ویژه اکولوژیک استفاده می شود.
تهیه الگو به منظور شناخت و تبیین ویژگی های مناطق ویژه اکولوژیک با تاکید بر تنوع اقلیمی و ژئومورفولوژیک صورت می گیرد.
در مرحله بعد، از روش اکتشافی – میدانی استفاده می شود. در این بخش مناطق ویژه اکولوژیک شناسایی می گردند، مناطق ویژه اکولوژیک با توجه به منابع اکولوژیک از جمله ژئومورفولوژیک، خاک، رستنی ها و منابع آب و اقلیم تعیین می گردد. این مطالعات در نهایت منجر به تهیه نقشه مناطق ویژه اکولوژیک می گردد که بر اساس مقیاس 250000/1 می باشد.
به طور کلی مراحلی که منجر به تعیین این مناطق می گردد به قرار ذیل است:
1- جستجو در منابع و گردآوری اطلاعات مورد نیاز
2- مطالعات پایه به منظور شناسایی مناطق ناهنجار و آسیب پذیر
اکولوژیک.
3- بررسی های میدانی در جهت شناخت دقیقتر مناطق آسیب پذیر
4- کاربرد نتایج مطالعات پایه در جهت تهیه الگوی مناطق ویژه
اکولوژیک
5- مطالعات کاربردی به منظور درک سیستماتیک ناهنجاریهای
محیطی منطقه
6- جمعبندی و تحلیل یافته ها به منظور پهنه بندی مناطق ویژه
اکولوژیک
7- ارائه و تدوین مدل حساسترین منطقه اکولوژیک منطقه
8- تنظیم و جمعبندی پروژه
در این پایان نامه، از برنامه های کامپیوتری و سامانه های اطلاعاتی ذیل جهت تدوین پایان نامه استفاده می گردد.
1- استفاده از برنامه نرم افزاری Arc view و Arc Gis جهت
پهنه بندی مناطق
2-استفاده از نرم افزار Autocad برای ترسیم نقشه های
موضوعی
3- استفاده از اطلاعات سامانه های هواشناسی، هیدرولوژی و
زیست محیطی منطقه مورد مطالعه.
4- نحوه جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد نیاز.
در این تحقیق از روش آماری استقرایی به منظور بررسی و تحلیل شواهد و داده ها مدارکی که به وسیله تجربه گردآوری می شود استفاده خواهد شد و بر اساس روش های آمار توصیفی نظیر توزیع فراوانی ها، شاخص های میانگین، شاخص های پراکندگی و همبستگی متغیرها، پهنه های مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند.
5- تاثیر انجام پروژه در رفع چالش مورد نظر
پروژه شناسایی مناطق ویژه اکولوژیک به منظور ساماندهی و مدیریت زیست محیطی از جمله کارهایی است که در کشورمان کمتر بدان پرداخته شده است. مسلما تاثیرات منفی بسیاری از طرح های عمرانی در نتیجه عدم توجه به این گونه مطالعات پایه بوده است و چه بسا باعث تخریب و حتی از بین رفتن بسیاری از طرح های زیربنایی گشته است.
هدف اصلی این مطالعه در واقع رفع چالشهای آینده مهندسان و طراحان تا با شناسایی ناهنجاری های محیطی منطقه بصورت سیستماتیک و درک کامل از ناملایمات و بلایای طبیعی منطقه بتوانند با دغدغه کمتری به اجرای طرح های فوق الذکر بپردازند، مسلما هرچه قدر میزان این شناسایی در سطح بالاتر و بهتری انجام شود میزان خسارتهای میحطی آینده در رابطه با طرح های اجرایی کمتر خواهد بود و استعداد محیط با توجه به نوع سازه و طرح زیر بنایی هم گام گشته و از اجرای طرح های ناهماهنگ با توان های محیطی جلوگیری به عمل می آید. اجرای این پروژه می تواند به عنوان دستور العمل ساختاری مورد استفاده سازمانهای مختلف استان قرار گیرد.
6- دلایل و ضرورت اجرای پایان نامه
چون پروژه شناسایی مناطق ویژه اکولوژیک، مطالعه ای سیستماتیک می باشد می تواند در زمینه های مختلف به مانند کشاورزی، صنعت ساختمان سازی، پروژه های سد سازی و عمرانی، فعالیت های صنعتی و ... کاربرد اساسی داشته باشد و بر حسب نیاز هر یک از واحدهای فوق الذکر مورد استفاده قرار گیرد مسلماً هر یک از ناهنجاری های محیطی ممکن است باعث جلوگیری از یک نوع از فعالیتهای اقتصادی و صنعتی منطقه گردد و چون این پروژه همه این ساختارهای ناهمگون محیطی را به صورت سینوپتیک مورد بررسی قرار می دهد می تواند جوابگوی نیاز بسیاری از دستگاه های اجرایی استان از جمله سازمان مدیریت و برنامه ریزی، ستاد حوادث غیرمترقبه استانداری آذربایجان شرقی، سازمان جهاد کشاورزی، سازمان آب منطقه ای و بسیاری دیگر از سازمانها و نهادهای استان واقع شود.
7- منابع علمی مورد استفاده
همانگونه که در صفحات پیشین ذکر گردید شناخت، برنامه ریزی و مدیریت مناطق ویژه اکولوژیک به منظور ساماندهی بلایای طبیعی، در جهان و بویژه در ایران از سابقه و عمر چندانی برخوردار نیست و تنها در سالهای اخیر به صورت پراکنده و موردی توسط سازمان حفاظت محیط زیست، مهندسین مشاور و در برخی از مراکز استانی در جهت عمران استانها، مطالعاتی انجام پذیرفته است.
در زیر برخی از منابع و ماخذی که در طول مطالعات مورد استفاه قرار خواهد گرفت ذکر می گردد:
1- اودوم، جین، شالوده بوم شناسی، میمندی نژاد، جواد، انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
2- خامسی، علی اکبر، آمایش مناطق طبیعی راهی به سوی توسعه پایدار، فصل نامه اقتصادی – اجتماعی سازمان مدیریت و برنامه ریزی ایران، سال 14، جلد نهم، 1382.
3- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران، شناسایی و معرفی مناطق ویژه اکولوژیک استان تهران، معاونت آموزش و پژوهش، 1383.
4- قصریانی، فرهنگ، فتولی، بابک، طرح جامع مدیریت منطقه حفاظت شده البرز مرکزی، دفتر زیستگاه ها و امور مناطق، سازمان حفاظت محیط زیست ایران، 1383.
7- مجنونیان، هنریک، مناطق حفاظت شده و توسعه پایدار، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، 1382.
8- مخدوم، مجید، شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
منابع خارجی
1- The united nations university., the millennium project, state of the future at the millennium, 1999.
2- Dos man, R,F. 1684. Environmental conservation. 5th ed. J. Willy and sons. NewYork. 486 pp.
3- Driscoll, T.S. etal. 1982. recommended national land classification system for renewable resourse assessment. US for Srve. Roky MTN. for range EXPT. Sta. Ft. Colins. Colo.
4- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی، طرح آمایش استان آذربایجان شرقی، جلد سوم، 1384.
5- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی، طرح آمایش شهرستانهای کلپر، جلفا، مرند، اهر و ؟؟؟؟ ، معاونت آموزش و پژوهش، 1383.
خلاصه فصل
مناطق ویژه اکولوژیک، در برگیرنده پهنه هایی است که از دیدگاه جغرافیایی طبیعی، حائز ویژگی هایی می باشد که آنها را از سایر مناطق مستثنی و مشخص می سازد. شناسایی مناق ویژه اکولوژیک، به منظور دستیابی به مناطق خاصی از نظر ویژگی های طبیعی انجام می پذیرد تا بتوان از آنها در جهت بهره برداری های اقتصادی استفاده نمود، و یا بر اساس خصوصیات منحصر بفرد، بتوان آنها را مورد حفاظت قرار داد و به عنوان میراث بشری حفظ نمود.
در شناسایی مناطق ویژه اکولوژیک می بایست بیش از یک مورد از موارد سیزده گانه ترعیف شده در تعیین مناطق ویژه اکولوژیک، در منطقه برقرار باشد. استان آذربایجان شرقی که از شمال با جمهوری آذربایجان و از جنوب با استان زنجان، از شرق با استان اردبیل و از غرب با آذربایجان غربی هم مرز است. مناطق بدیع و با ارزشی در خود جای داده است که به لحاظ تنوع، یکی از استانهای سرآمد سرزمین ایران محسوب می گردد. مجموعه ای از مناطق مرتفع جنگلی، دره های مرطوب و نیمه مرطوب، دشتهای حاصلخیز، ارزشهای گوناگونی را به لحاظ اکولوژیک و اقتصادی – اجتماعی و پژوهشی، در این استان نمایان می سازد که تا کنون تنها مناطق محدوی از آنها شناسایی و تحت حفاظت و مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است. از اینرو، این تحقیق در نظر دارد بر اساس دستورالعمل های موجود مناطق ویژه اکولوژیک استان را شناسایی و جهت بهره برداری های متناسب در چهارچوب اهداف توسعه پایدار، کاربردهای آمایشی آنها را مشخص نماید.
فصل دوم
1- توپوگرافی
1-1- موقعیت، حدود و وسعت
استان آذربایجان شرقی با وسعت 45582 کیلومتر بین عرض های َ45 ْ36 تا َ26 ْ39 شمال و طول جغرافیاییَ5 ْ45 تا َ22 ْ48 شرقی واقع شده است که از شرق با استان اردبیل، از غرب با استان آذربایجانغربی، از جنوب با استان زنجان و از شمال با جمهوری آذربایجان و ارمنستان هم مرز می باشد. این استان بخشی از فلات مثلثی شکل ایران بوده که حدود 3/2 آن دارای بافت کوهستانی با اختلاف ارتفاع زیاد و بقیه را مناطق هموار و پست تشکیل می دهد. کوه سهند در جنوبغربی استان با ارتفاع 3707 متر واقع است که کی از قلل آتش فشانی منطقه می باشد.
منطقه مورد مطالعه شهرستان های شمالی استان است که شامل شهرستان های کلپر، جلفا، مرند، اهر و زرقانی می باشد. بزرگترین واحد کوهستانی منطقه که بصورت ردیفی تمام نواحی شرقی محدود را در برگرفته رشته کوه قره داغ می باشد. این واحد کوهستانی از دیوان داغی در منتهی الیه غرب استان آغاز و پس از عبور از شهرستانهای مرند، شبستر، تبریز، اهر، کلیبر و مشکین شهر به دره قره سو و دره رود ختم می شود. شاخه ای از این رشته کوه در آن سوی دره رود به کوه های خزرسلو و شاخه ای دیگر به کوه های برزند (صلوات داغ) می پیوندد که این کوه ها پس از عبور از شهرستانهای بیله سوار و مغان در استان اردبیل به منتهی الیه شمالی طالش می پیوندند.
قله های شیود، گشت سر، آغداش، قصبه و سلطان جهانگر از قلل مرتفع و معروف این رشته کوه بشمار می روند. بلندترین نقطه ارتفاعی رشته کوه قره داغ، قله کیامکی می باشد که 3114 متر ارتفاع دارد.
رشته قوشاداغ عارضه دیگر محدوده مطالعاتی می باشد. این کوه درغرب به شاخه ای از کوه های قره داغ و در شرق خود به توده عظیم آتش فشان سبلان می پیوندد. بلندترین نقطه آن با 3150 متر ارتفاع قوشاداغ نامیده می شود. از قلل دیگر آن می توان نرمیق، ساپلاخ و یاغلی داغ را نام برد. جهت امتداد این رشته کوه، شرقی – غربی بوده و خط الرأس آن مرز طبیعی شهرستانهای سراب و هریس در جنوب و اهر در شمال محسوب می شود.
توده آتش فشانی سبلان با 4911 متر ارتفاع در منتهی الیه شرقی رشته کوه قوشاداغ واقع شده و بلندترین نقطه آذربایجان بشمار می رود. دامنه های غربی این توده کوهستانیع مناظر شرقی شهرستانهای اهر، هریس و سراب را بوجود آورده ولی خود سبلان در محدود استان اردبیل واقع شده است.
رشته کوه می شو و مورو: یکی دیگر از عوارض توپوگرافیک ردیفی محدوده می باشد که در غربی و مرکز محدوده واقع شده است. این رشته کوه از منتهی الیه غرب محدوده از شمال دریاچه ارومیه آغاز و تا شمال غرب تبریز کشیده می شود و در ایمن منطقه توسط تپه های کم ارتفاع به رشته کوه های شمال تبریز یعنی عون بن علی که تا گردنه شبلی ادامه می یابد پیوندند.
بلندترین نقطه ارتفاعی این رشته کوه قله علی علمدار با 3155 متر و میشو، گوی زنکی و پیرموسی از قلل مرتفع و معروف دیگر آن می باشند. پست ترین نقطه با ارتفاع 160 متر در شمال منطقه در حاشیه رودارس و مرتفع ترین نقطه با ارتفاع 3414 متر قله قره داغ می باشد.
در میان رشته کوه ها و واحدهای توپوگرافیک یاد شده استان و در روند تکامل مورفورلوژیک آنها، دشتهای کوچک و بزرگ متعددی بوجود آمده است که امروز بستر فعالیت های اقتصادی در استان بشمار می روند. البته به جز دشتهایی که در محل پسروی آب دریاچه ارومیه در اثر تغییرات آب و هوای دیرینه زمین و حرکات تکتونیکی بوجود آمده ند. بعلت کوهستانی بودن، دشتهای موجود در منطقه از وسعت قابل توجهی برخوردار نمی باشند و عموماً بصورت جلگه های کوچک و بزرگ آبرفتی پایکوهی به چشم می خورند. از مهمترین آنها از نظر وسعت می توان به دشت مرند اشاره کرد که میان کوه های میشو و قره داغ قرار دارد و توسط رشته کوه میشو از دشت تبریز جدا می شود. این دشت با وسعتی معادل 51 هزار هکاار بطور متوسط 1300 متر ارتفاع دارد. از دشت های دیگر منطقه که به لحاظ وسعت اهمیت کمتری دارند می توان دشت های جلفا، گرویان، یکانات، گلفرج و بدوستان را نام برد.
2- زمین شناسی عمومی
2-1- ویژگی های کلی و عمومی زمین شناسی
ساختار زمین زشناسی و چگونگی تکامل آن در زمانهای مختلف برای تشریح وضعیت ناهمواریها همواره مورد بررسی قرار می گیرد. منشاء پیدایش بسیاری از منابع کانسارهای موجود در استان دارای اهمیت فراوانی است. مطالعه و بررسی زمین شناسی برای بهره برداری اصولی از محیط و برقراری یک رابطه معقول میان انسان ومحیط را بوجود می آورد.
بطور کلی زمین تحت تاثیر کنش های متفاوتی قرار گرفته و درنتیجه چهره کنونی آن نقش بسته است. بدین ترتیب ابتدا زمین تحت تاثیر فرایندهای تکتونیکی از قبیل حرکات صفحه ای و فعالیت گسل ها در دوره های مختلف زمین شناسی بصورت مجموعه ای از پستی و بلندی ها که نتیجه فازهای مختلف کوهزایی و آتشفشانی بوده درآمده است. همه اینها تحت عنوان نیروهای درونی تغییر دهنده سیمای زمین یا ژئودینامیک درونی یاد می شود.
منطقه مورد نظر از نظر زمین شناسی در زون ساختاری البرز – آذربایجان قرار دارد. ویژگی مهم این زون شباهت زیاد رخساره سنگ های کامبرین، پرکامبرین و واردوویسین با ایران مرکزی قرار گرفته اند. بنابراین از لحاظ نبود دگرشیبی با ایران مرکزی تفاوت زیادی دارد.
قدیمی ترین واحدهای سنگ چینه ای که در منطقه برونترد دارند سنگهای آهکی مارن و ماسه سنگهای کرتاسه بالایی می باشد. قاعده پالئوسن با یک ناپیوستگی و با رخساره ماسه سنگی بر روی رخساره های کرتاسه بالایی قرار می گیرد. رشته کوه قره داغ رد شمال اهر نیز عمدتاً از سنگهای ولکانیکی زیر دریایی و کربناتهای کرتاسه تشکیل شده است. سنگهای الیگوسن ناحیه عمدتاً از سنگهای آتش فشانی و توده های نفوذی تشکیل شده اند. گستره های کوچک و بزرگی از منطقه توسط مواد گدازه های کواترنر پوشیده شده است. سایر رسوبات کواترنر شامل رس، قلوه سنگ و سیلت است که در اکثر نواحی مشاهده می شود. پادگانه های رودخانه ای قدیمی که در سطوح گوناگون تشکیل شده است مربوط به دوره کواترنری می باشد.
از ویژگی های بارز منطقه ورزقان وجود پهنه های وسیعی از سنگ های آتشفشانی در بخشهای شمالی تر می باشد که احتمالاً در قرابت یکدیگر بوده و سنگهای غالب این نواحی را تشکیل می دهد. بعلت استقرار بخش وسیعی از منطقه در اقلیم معتدل مرطوب، در طول سالیان گذشته باعث شد. سنگهای آتش فشانی و ریختاری ویژه خود بگیرند که در توصیف آنها می توان از مرفولوژی تهیه ای استفاده کرد بدین معنی که وضعیت تپه ماهوری بصورت غالب در بیشتر نواحی واجد چنین سنگهایی دیده می شود. در نواحی جنوبی و غربی شهرستان و زرقان تیپ غالب زمین شناسی سازندهایی با خصلت کنگلومرایی نیمه تا بسیار سست بوده که گهگاه در تناوب با خاکسترهای آتشفشانی جوش نخورده می باشد که در مقابل فرسایش حساس می باشند.
شهرستان کلیبر و دریک منطقه کوهستانی واقع شده است. بجز گوشه شمالشرقی شهرستان و قسمتی از دشت مغان که جلگه ای است بقیه نقاط شهرستان کاملا کوهستانی می باشد. از نظر شکل ظاهری منطقه کلیبر را می توان به مناطقی تفسیر نمود که قسمت شمالی آن پست ترین منطقه بشمار می رود که در کنار ارس 200 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بلندترین ارتفاع شهرستان 2946 متر در قله کوه قندران باشی در منطقه جنوب شهرستان واقع شده است. شیب عمومی زمین در حالت کلی به سمت شمال بوده که در نهایت به دره رود ارس ختم می شود.
منطقه جلفا در اثر حرکات تکتونیکی و کوهزایی شدید دارای چین خوردگی های متعدد است. منظر عمومی قسمت جنوبی منطقه را ارتفاعات رشته کوه قره داغ تشکیل داده است که با جهت شرقی – غربی کل مرزهای جنوبی شهرستان با ورزقان و مرند را پوشش می دهد. این ناحیه کاملاً ویژگی کوهستانی داشته و ارتفاع عمومی زمین زیاد می باشد. بلندترین نقطه ارتفاعی این ناحیه قله کوه کیاکی داغ به ارتفاع 3414 متر می باشد. شیب عمومی زمین بطرف شمال و درجه شیب نیز زیاد می باشد.
در ناحیه شمال، شهرستان بویژه حوالی شهرهای جلفا، هادیشهر بصورت دشتی هموار و کم شیب می باشد. ارتفاع عمومی زمین در این منطقه کم و درصد شیب زمین نیز کم بوده و جهت آن بطرف شمال می باشد. که در نهایت به رودخانه ارس منتهی می شود. حداقل ارتفاع زمین در این شهرستان در حاشیه رود ارس حدود 500 متر می باشد. منطقه جلفا از نظر ارتفاع عمومی زمین از مناطق پست و کم ارتفاع استان محسوب می شود.
2-2- وضعیت گسل ها و زلزله خیزی منطقه
ضخامت سازنده پوسته زمین از زمان پیدایش همواره در حرکت بوده و تحت تاثیر انواع نیروهای کششی وفشاری قرار داشته است. درنتیجه ساختار زمین شناسی ان بطور مداوم در حال تغییر است. این تغییرات یا در اعماق زیاد درون زمین یا در بخشهای سطحی تر رخ می دهد. در اینجا تغییرات در بخشهای سطحی تر یعنی گسل های موجود سطح استان مورد بررسی قرار می گیرد.
منطقه آذربایجان با توجه به شرایط و ویژگی های کوهستانی آن و وجود گسل های متعدد یکی از فضاهای مورد تهدید پدیده لرزه خیزی می باشد که نگاهی به تاریخ زلزله های ایران نشان از وجود زلزله های متعدد در این منطقه دارد. با توجه به رابطه زمین لرزه با گسل های زمین در این قسمت بطور اجتمالی به گسل های موجود در منطقه اشاره می شود.
گسل شمال میشو: این گسله به درازای 42 کیلومتر ادامه گسله شمال تبریز از صوفیان به سوی شمال باختری کشیده شده و در پای شمالی کوههای میشو قرار دارد. زمین لرزه های چند دهه اخیر با بزرگی 8/3 تا 7/4 ریشتر گویای جنبندگی احتمالی این گسله هستند از گلسه های دیگر منطقه می توان به گسله فشاری تسوج، راندگی جنوب میشو، گسله فشاری شمالی تبریز، گسله بزقوش، گسله شرفخانه، گسله ساری قمیش، گسله شمالی خاوری میانه، گسله فشاری صادقیان، گسله صوفیان، گسله علی باشی، کمار بالا، کوزه کنان و راندگی هریش اشاره کرد.
لرزه خیز منطقه هم با بررسی زمین لرزه های تاریخی و هم با مراجعه به زمین لرزه های ثبت شده دستگاهی، از منابع مکتوب، نقشه و گزارش های علمی ارزیابی شده است.
جدول 1 – تاریخ وقوع زمین لرزه های استان
3- ارزیابی منابع، طبقه بندی و کاربری اراضی
شناسایی منابع اراضی ون انواع کاربری های آن یکی از بخشهای مهم و مقدمه هر نوع برنامه ریزی اصولی در یک حوزه جغرافیایی بشمار می رود. لذا در راستای مطالعات آمایش سرزمین، توزیع فضایی منابع اراضی و انواع کاربریهای آن و طبقه بندی اراضی منطقه مورد مطالعه قرار می گیرد.
شرایط طبیعی زمین مانند موقعیت قرارگیری، خصوصیات توپوگرافیکی (ارتفاع و شیب) نوع و عمق خاک وضعیت پوشش گیاهی و گونه های متنوع آن، شرایط اقلیمی و منابع آبی موجود از جمله عواملی هستند که نوع استفاده از زمین را تعیین می کنند.
هر نوع کاربری و استفاده از زمین موقعی موفقیت آمیز و پایدار خواهد بود که بیشترین تناسب را با شرایط طبیعی زمین مورد نظر داشته باشد. لذا آگاهی از خصوصیات طبیعی زمین ما را در شناخت و تحلیل کاربری های فعلی و برنامه ریزی برای انتخاب کاربری های آینده کمک خواهد نمود.
3-1- منابع اراضی منطقه
ملاک و معیار ارزیابی و طبقه بندی اراضی منطقه بر اساس دستورالعمل شماره 212 موسسه تحقیقات خاک و آب تحت عنوان فصول ارزیابی چندمنظوره اراضی می باشد.
الف) تیپ اراضی
در پهنه منطقه مورد مطالعه بر اساس وضعیت توپوگرافی اراضی به 9 تیپ اصلی و یک تیپ مخلوط به شرح زیر تقسیم می گردد:
1) تیپ کوه ها
در این تیپ کوه های مرتفع با قلل تیز و کشیده متشکل از سنگهای سخت و آهکی و آهکی نرم، متامورفیک و سنگهای دگرگونی دیده می شود که معمولا خاکها در این مناطق کم عمق بوده و بافت آنها سنگین می باشد. ارتفاع قلل در این مناطق از 1500 تا 3400 متر می رسد و شیب آنها از 30 تا 100 درصد می باشد. کوه ها بطور متوسط 91/71 درصد از اراضی منطقه را با وسعت 1014438 هکتار در برمی گیرد. این تیپ شامل هشت واحد اراضی است که مشخصات هر یک از واحدها بشرح زیر می باشد.
واحد اراضی 101:
این واحد اراضی با وسعت 11568 هکتار و حدوداً 14/1 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود که از کوه های مرتفع با قلل تیز و کشیده متشکل از سنگهای آهکی با شیب بین 100-40 درصد می باشد. بیشترین ارتفاع در این منطقه 3000 متر و کمترین آن 1700 متر از سطح دریا می باشد. از نظر پوشش گیاهی با توجه به بالا بودن شیب منطقه اکثراً بدون پوشش گیاهی می باشد. در بعضی از قسمتهای این منطقه دامنه ها از خاکهای نیمه عمیق سنگریزه وار تشکیل شده و شیب آنها بسیار تند می باشد.
واحد اراضی 102:
این واحد اراضی با وسعت 169588 هکتار و حدوداً 71/61 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود. دارای کوه های نستباً مرتفع با قلل مدور بوده که از سنگهای آهکی نرم و متامورفیک تشکیل شده است. بیشترین ارتفاع در این واحد اراضی 3000 و کمترین آنها 1500 متر با شیب های مختلف در جهت های متفاوت مابین 100-30 درصد متغیر می باشد. این منطقه از خاکهای کم عمیق تا نیمه عمیق همراه با بیرون زدگی های سنگی زیاد، دارای پوشش گیاهی متوسط تا نسبتاً خوب مرتفعی تکشیل شده است. وجود مراتع متوسط باعث ایجاد چراگاه های فصلی در منطقه گردیده است در برخی از قسمتهای منطقه فرسایش زمین بصورت لغزنده دیده می شود.
واحد اراضی 103:
این واحد اراضی با وسعت 256383 هکتار حدوداً 27/25 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود. که از تیپ مدور و متشکل از سنگ های آهکی سخت و دگرگونی بوده خاکهای این منطقه بسیار کم عمق که در داخل واحدها بیرون زدگی های سنگی متنوعی دیده می شود. از نظر پوشش گیاهی فقیر بوده و معمولاً از گیاهان استپی تشکیل شده که بعنوان چراگاه فصلی و ارتفاعی برای دام به حساب می آید. اکثر زمین های منطقه بصورت بایر بوده و در بعضی قسمتها خاک نیمه عمیق با پوشش گیاهی متوسط دیده می شود.
واحد اراضی 104:
این واحد اراضی با وسعت 11998 هکتار و حدوداً 18/1 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود که متشکل از کوه های کم ارتافع فرسایش یافته با قلل مدور می باشد. خاک های انی منطقه کم عمق تا نیمه عمیق بوده و پوشش گیاهی بسیار کم و فرسایش در این منطقه زیاد می باشد.
واحد اراضی 105:
این واحد اراضی با وسعت 60101 هکتار حدوداً 92/5 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود. این منطقه از کوه های مرتفع با قلل مدور، متشکل از سنگهای آهکی و بعضاً آهکی مارنی با پوشش جنگلی متوسط تشکیل شده است. در این منطقه ارتفاعات تقریباً نزدیک به هم بوده که بیشترین ارتفاع 3100 متر و کمترین ارتفاع 3000 متر از سطح دریا می باشد. شیب منطقه 10-40 درصد بوده و خاکهای منطقه کم عمق با بافت متوسط تا سنگین می باشد. خاک منطقه دارای بافت متوسط و اختلاف ارتفاع کم بوده و پوشش جنگلی با تراکم متوسط و پوشش مرتعی نسبتاً خوبی حکم فرما می باشد. از نظر تعلیف دام بعنوان چراگاه فصلی مورد استفاده می باشد همچنین در قطعات کوچکتر بصورت دیم مورد کشت قرار می گیرد.
واحد اراضی 106:
این واحد اراضی با وسعت 384688 هکتار حدوداً 92/37 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود. همانند واحدهای دیگر، کوه های این منطقه، مرتفع با قلل مدور متشکل از سنگ های آهکی آتشفشانی و گاهی بصورت دگرگونی دیده می شود که حداکثر ارتفاع 3600 و حداقل آن 1700 متر با شیب 100-30 درصد با خاکهای کم عمق تا نیمه عمیق با بافت متوسط تا سنگین مشاهده می شود. این منطقه از پوشش گیاهی مرتعی نسبتاً خوبی برخوردار بوده و بصورت چراگاه فعلی مورد استفاده دامداران قرار می گیرد.
واحد اراضی 107:
این واحد اراضی با وسعت 49662 هکتار حدوداً 89/4 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود. کوههای نسبتاً مرتفع با قلل مدور متشکل از سنگهایی آتشفشانی با شیب متوسط بین 100-60 درصد تشکیل شده که حداقل ارتفاعات منطقه 1500 و حداکثر آن 2750 متر می باشد. خاکهای خیلی کم عمق و متغیر یکنواخت دیده می شود. کم عمق بودن خاک درمنطقه باعث شده تا اراضی بصورت بایر زیر پوشش گیاهی کم باشد.
واحد اراضی 108:
این واحد اراضی با 70450 هکتار حدوداً 94/6 درصد از تیپ کوه ها را شامل می شود. این منطقه دارای کوه های بسیار مرتفع با قلل مدور متشکل از تشکیلات آتشفشانی با شیب 40 تا بیش از 100 درصد می باشد. ارتفاع منطقه از سطح دریا بین 4000-2800 متر می باشد که بالاترین نقاط را منطقه را در برمی گیرد خاکها از نظر بافت شناسی سنگین بوده و عمق آنها بسیار کم تا نسبتاً خوب می باشد. رأس قلل دارای یخچال های طبیعی پوشیده از برف دایمی می باشد.
2- تیپ تپه ها
در تقسیم بندی اراضی مطنقه بعد از کوه ها، تپه ها قرار دارند که با وسعت 138040 هکتار، حدوداً 78/9 درصد از اراضی منطقه را شامل شده و در 4 کلاس طبقه بندی می شوند. اکثراً تپه ها در این مناطق از سنگهای سخت آهکی و سنگهای ماسه ای کنگلومرا و در برخی مناطق از مواد آبرفتی با ارتفاعات متوسط که بیشترین آن 2000 متر و کمترین آن 1200 متر از سطح دریا تشکیل شده اند. این ارتفاعات دارای شیب حداقل 15 درصد و حداکثر 60 درصد می باشد.
واحد اراضی 201:
این واحد اراضی با وسعت 30483 هکتار حدوداً 08/22 درصد از تیپ تپه ها را شامل می شود که از تپه های مرتفع با قلل تیز و متشکل از سنگهای سخت آهکی با شیب 40 تا 50 درصد و با ارتفاع 2000-1500 متر از سطح دریا می باشند. خاکهای این منطقه معمولاً کم عمق بوده و از پوشش گیاهی مرتعی کم، برخوردار است. بدین علت بعنوان چراگاه اتفاقی در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه در این مناطق بعضی از سنگها از خاک لایه اولیه بیرون زده اند زمین را از نظر کشت، با مشکل مواجه کرده است. لذا بصورت بایر باقی مانده اند.
واحد اراضی 202:
این واحد اراضی با وسعت 66004 هکتار حدودا 81/47 درصد از وسعت تپه ها را شامل می شود. این منطقه دارای تپه های با ارتفاع نسبتاً کم با قلل و متشکل از سنگهای آهکی نرم با شیب 40-15 درصد و ارتفاع 1800-1400 متر از سطح دریا دارای خاک کم عمق با بافت متوسط سنگین سنگریزه دار می باشد و از پوشش گیاهی متوسط تا نسبتاً خوبی برخودار بوده و بصورت چراگاه فصلی مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به اینکه در برخی از قسمتهای منطقه، خاک بصورت عمقی بوده لذا دیم کاری در آنها صورت میگیرد.
واحد اراضی 204:
این واحد اراضی با وسعت 3869 هکتار حدوداً 8/2 درصد از وسعت تپه ها را شامل می شود. از خصوصیات این واحد می توان تپه های کم ارتفاع فرسایش یافته و بریده بریده متشکل از مارن های آهکی و گچی با شیب 60-30درصد با ارتفاع 1200 تا 160 متر را نام برد. در این منطقه خاک های کم عمق تا نیمه عمیق با بافت متوسط تا سنگین بر روی مواد مارنی وجود دارد که بعلت وجود فرسایش خندقی شدید، خاک این اراضی بصورت بایر می باشد.
واحد اراضی 206:
این واحد اراضی با وسعت 37684 هکتار حدوداً 29/27 درصد از وسعت تپه ها را شامل می شود. این منطقه با تپه های نسبتاً مرتفع با قلل مدور با فرسایش متوسط از سنگ های ماسه ای و اب شیب 50-20 درصد که ارتفاعی از 2000-1400 متر از سطح دریا، تشکیل شده است. خاک های این منطقه، کم عمق تا نیمه عمیق با بافت سبک تا متوسط می باشد. از نظر پوشش گیاهی متوسط و در دامنه های آنها دیم کاری صورت می پذیرد. البته با توجه به پوشش گیاهی به صورت چراگاه فصلی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
3- تیپ فلاتها و تراس های فوقانی
تیپ فلاتها و تراس های فوقانی با وسعت 51303 هکتار حدوداً 63/3 درصد از واحدهای اراضی منطقه شامل می شود از خصوصیات این تیپ می توان به وجود شیب در دو جهت عمودی و جانبی اشاره کرد. شیب عمودی در این منطقه از یک درصد تا صد در صد و شیب جانبی از 5 تا 25 درصد می رسد. این تیپ از 2 کلاس در محدوده مورد نظر تشکیل شده است.
واحد اراضی 301:
این واحد اراضی با وسعت 34247 هکتار حدوداً 75/66 درصد از تیپ فلاتها را شامل می شود. از خصوصیات این واحد اراضی می توان به فلات های مرتفع و سطوح فرسایش یافته قدیمی با پستی و بلندی متوسط تا زیاد اشاره کرد. شیب عمودی این منطقه 1 تا 8 درصد و شیب جانبی آن 8 تا 25 درصد می باشد. خاکهای این منطقه معمولا کم عمق تا نیمه عمیق با بافت متوسط تا سنگین بوده و از نظر پوشش گیاهی با توجه به خاک منطقه از پوشش کم تا متوسط گیاهان مرتعی برخوردار است که بصورت چراگاه فصلی و همچنین کشت دیم مورد استفاده قرار می گیرد.
واحد اراضی 302:
این واحد اراضی با وسعت 17056 هکتار حدوداً 25/33 درصد از تیپ فلاتها را شامل می شود. فلات ها و تراس های فوقانی با پستی و بلندی کم تا متوسط با شیب عمومی 5-2 درصد و شیب جانبی 12-6 درصد می باشد. خاکهای این منطقه به صورت نیمه عمیق تا عمیق با بافت متوسط بوده که در اغلب موارد با تجمع مواد آهکی در طبقات زیرین دیده می شود. عموماً تحت کشت دیم غلات رفته و بعنوان چراگاه فصلی مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی از قسمتهای حاشیه دره ها زراعت بصورت آبی بوده و در بعضی از قسمتهای تپه ها نیز فرسایش به چشم می خورد.
4- تیپ دشت های دامنه ای
این تیپ از اراضی استان با وسعت 77657 هکتار حدود 5/5 درصد از اراضی منطقه را شامل می شود. این تیپ اراضی از شیب کمتری برخوردار بوده و معمولا بصورت مسطح می باشد و بدین دلیل برای زراعت آبی و باغات مناسب می باشد.
واحد اراضی 401:
این واحد اراضی با وسعت 34741 هکتار 73/44 درصد از مساحت تیپ را شامل می شود. که دشتهای دامنه ای با شیب ملایم، و پستی و بلندی کم تا متوسط با شیب 5-2 درصد می باشد. خاکهای منطقه نیمه عمیق تا عمیق با بافت سنگین و عموماً دارای تکامل پروفیلی می باشد. این منطقه با توجه به بافت خاک عموماً زیر کشت نباتات آبی و باغات رفته و در برخی از مناطق قسمتهایی از منطقه بصورت دیم می باشد.
واحد اراضی 402:
این واحد با وسعت 42916 هکتار، 27/55 درصد از مساحت تیپ را شامل می شود. این منطقه از دشت های دامنه ای مسطح با شیب ملایم در حدود 2-5/0 درصد تشکیل شده است. خاک های عمیق تا بسیار عمیق با بافت سنگین تا خیلی سنگین از خصوصیات خاک های منطقه بوده که عموماً زیر کشت نباتات آبی می رود. نوار باریک کنار اهرچای و قره سو جز این واحد محسوب می شود.
5- تیپ دشت های رسوبی رودخانه ای
واحد اراضی 501:
این واحد اراضی از تیپ دشتهای رودخانه ای با وسعت 3288 هکتار، حدود 23/0 درصد از واحدهای اراضی منطقه را شامل می شود. این منطقه از دشتهای آبرفتی مسطح که از مواد رسوبی رودخانه های موجود در منطقه تشکیل شده است. دارای شیب حدوداً 3-5/0 درصد می باشد.
خاکهای منطقه عمیق، با بافت متوسط تا سنگین که در بعضی قسمتها بر روی سنگریزه قرار گرفته است. این منطقه با توجه به ساختار خاکشناسی که دارد عموماً زیر کشت نباتات آبی یکساله و غلات قرار گرفته است.
6- تیپ اراضی پست و شور
واحد اراضی 601:
این واحد اراضی با 378 هکتار 027/0 درصد از مساحت منطقه را بخود اختصاص داده است. از خصوصیات این واحد می توان به خاک های عمیق با بافت سنگین و شوری متوسط که تحت تاثیر آب های زیرزمینی قرار گرفته است اشاره نمود. این واحد از اراضی پست و گود با شوری کم، متوسط بوده، شیب آن معمولاً 5/0-0 درصد می باشد.
7- تیپ دشت های سیلابی:
این تیپ اراضی با وسعت 32750 هکتار، 32/2 درصد از اراضی از منطقه را شامل می شود که معمولاً شیبی در حدود 1-2/0 درصد را دارا می باشد.
واحد اراضی 701:
این واحد اراضی با وسعت 6125 هکتار، 7/18 درصد از تیپ مربوط را شامل می شود. شیب منطقه کمتر از 1 درصد بوده و دشتهای سیلابی نسبتاً مسطح و شوری زیاد و تعداد زیادی بسترهای سیلابی را دربرمی گیرد. خاک های عمیق با بافت سنگین و شوری زیاد که تحت تاثیر آب های زیرزمینی قرار گرفته ، از خصوصیات خاکشناسی منطقه بوده و با توجه به شوری منطقه، گیاهان مقاوم به شوری با پراکندگی زیاد در منطقه دیده می شود.
واحد اراضی 702:
این واحد اراضی با وسعت 17860 هکتار، 53/54 درصد از تیپ مربوط را شامل می شود. شیب منطقه کمتر از 1 درصد بوده، دشتهای سیلابی نسبتاً مسطح و شوری متوسط و تعداد زیادی بسته های سیلابی را در برمی گیرد. خاک عمیق با بافت سنگین و گیاهان مقاوم به شوری در منطقه دیده می شود.
واحد اراضی 705:
این واحد اراضی با وسعت 8765 هکتار 76/26 درصد از وسعت تیپ دشتهای سیلابی را شامل می شود که شامل اراضی سیل گیر حاشیه رودخانه ارس با شیب 1-5/0 درصد می باشد خاک های منطقه کم عمق تا نیمه عمیق با بافت سنگین بوده و معمولاً زیرکشت درختکاری و محصولات زراعی آبی یکساله می باشد.
8- تیپ واریزه های بادبزنی شکل سنگریزه دار
این تیپ اراضی با وسعت 25277 هکتار، 79/1 درصد از واحد اراضی منطقه را شامل می شود.
واحد اراضی 801:
این واحد از اراضی با وسعت 11789 هکتار، 64/46 درصد از اراضی تیپ مربوط را شامل می شود که واریزه های بادبزنی شکل سنگریزه دار با پستی و بلندی متوسط تا زیاد، با شیب 8-2 درصد بوده به طوری که خاک های کم عمق تا نیمه عمیق با بافت متوسط با مقداری سنگ و سنگریزه از خصوصیات خاک شناسی منطقه می باشد که دارای پوشش گیاهی متوسط تا نسبتاً زیاد با گیاهان مرتعی بوده و بصورت چراگاه فصلی مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی از قسمتهای منطقه روش دیم کاری و در برخی از نواحی زراعت آبی مورد استفاده قرار می گیرد.
واحد اراضی 802:
واحد اراضی 802:
این واحد از اراضی با وسعت 13488 هکتار 36/53 درصد از اراضی تیپ مربوط را شامل می شود که قسمتهای پایین واریزه های بادبزنی شکل سنگریزه دار با پستی و بلندی می باشد دارای خاک نیمه عمیق تا عمیق با بافت متوسط تا سنگین سنگریزه دار هست که دارای پوشش گیاهی مرتعی بوده و بصورت چراگاه فصلی مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی از قسمتهای منطقه روش دیم کاری مورد استفاده قرار می گیرد.
9- تیپ آبرفتهای بادبزنی شکل سنگریزه دار
این تیپ اراضی با وسعت 28015 هکتار، 98/1 درصد از واحد اراضی منطقه را شامل می شود. این تیپ مناسب چراگاه و زراعت می باشد. واحد ا راضی 901:
این واحد اراضی با وسعت 1 1831 هکتار، 23/42 درصد از اراضی تیپ مربوط را شامل می شود. آبرفت های بادبزنی شکل سنگریزه دار با پستی و بلندی متوسط تا زیاد می باشد. خاک کم عمق سنگریزه دا ر می باشد. پوشش گیاهی کم هست . این اراضی بیشتر بصورت چراگاه فقیر تا متوسط مورد استفاده قرار می گیرد.
واحد ارضای 902:
این واحد اراضی با وسعت 16184 هکتار، 76/57 درصد از اراضی تیپ مربوط را شامل می شود. آبرفتهای بادبزنی شکل سنگریزه دا ر با پستی و بلندی کم و خهاک نیمه عمیق که فاقد سنگریزه است این مناطق بصو رت چراگاه مورد استفاده قرار می گیرد. در این واحد زراعت بصورت آبی صورت می گیرد.
10- تیپ اراضی مخلوط
این تیپ از اراضی با وسعت 41510 هکتار94/ 2 درصد از اراضی منطقه را شامل می شود. که از مجموعه های اراضی تپه ها (2/2) فلاتها (1/3) و دشتهای سیلابی (1/7) تشکیل می شود. خاکهای کم عمق تا عمیق با بافت خاک متوسط تا سنگین و د ار ای پوشش گیاهی کم تا متوسط می باشد.
2- جدول وسعت و درصد سهم هر یک از تیپ ها و و احدهای اراضی منطقه
3-2- کاربری منطقه به تفکیک شهر ستان
منطقه مورد نظر به یازده نوع کاربری تقسیم شده است که به تفکیک شهرستان در زیر می آید:
3-2-1- شهرستان مرند
شهرستان مرند 171/327177 هکتار مساحت دارد که کاربری های مختلفی دارد. 8/8043 هکتار کاربری مسکونی 7/108401 هکتار از کاربری شهرستان مرتع تنک، 59/4 هکتار جنگل نیمه متراکم 2/3329 هکتار جنگل کم تراکم، 577 هکتار جنگل تراکم می باشد. 5/73486 هکتار از اراضی شهرستان مرند اختصاص به کاربری مرتع کم تراکم و 2/46490 هکتار اختصاص به مرتع تراکم و 8/63132 هکتار اختصاص به مرتع نیمه متراکم دارد. از اراضی باقیمانده شهرستان 6/11925 هکتار اختصاص به کاربری باغات و مجتمع های درختی، 4/2143 هکتار اخاصاص به اراضیدیم و مخلوط باغ و 9642 هکتار اختصاص به اراضی دیم و مخلوط مرتع دارد. شهرستان مرند 25/18 درصد منطه را شامل می شود.
3-2-2- شهرستان جلفا
شهرستان جلفا 4/545675 هکتار مساحت دارد که حدوداَ 3/30 درصد از منطقه را شامل می شود. 17/3376 هکتار از شهرستان اختصاص به کابری مسکونی دارد. 8/81283 هکتار اختصاص به کاربری مرتع تنک،5/38665 هکتار مرتع کم تراکم، 18787 هکتار مرتع نیمه متراکم و 5/11339 هکتار اختصاص به مرتع متراکم دارد. 4160 هکتار از شهرستان اختصاص به جنگل کم تراکم، 5/3458 هکتار اختصاص به جنگل نیمه متراکم و 8/1541 هکتار اختصاص به جنگل متراکم دارد.
از کاربری های دیگر شهرستان باغات و مجتمع های درختی 2511 هکتار، اراضی دیم و مخلوط باغ 9/439 هکتار و اراضی دیم ومخلوط مرتع 6/2046 هکتار از شهرستان را شامل می شود.
3-2-3- شهرستان اهر
شهرستان اهر 4/545675 هکتار مساحت دارد که 6/30 درصد از منطقه را شامل می شود. این شهرستان نیز دارای کاربری های مختلفی است که توضیح کاربری ها از نظرتان می گذرد. از کل مساحت شهرستان 3/3828 هکتار اختصاص به کاربری مسکونی دارد. 2/186232 هکتار اختصاص به مرتع تنک، 2/95415 هکتار اختصا به مرتع کم تراکم و 2/176652 اختصاص به مرتع نیمه متراکم و 48962 هکتار اختصاص به مرتع متراکم دارد.
کاربری جنگل های منطقه شامل 8/6009 هکتار اختصاص به جنگل کم تراکم ، 7/5542 هکتار اختصاص به جنگل نیمه متراکم و 8/3118 هکتار اختصاص به جنگل متراکم دارد.
از دیگر کاربری های شهرستان باغات و مجتمع های درختی 4/272/12 هکتار، اراضی دیم و مخلوط باغ 1755/2 هکتار و اراضی دیم و مخلوط مرتع 2/755/17 هکتار می باشد.
3-2-4- شهرستان کلیبر
مساحت شهرستان کلیبر 3/37343 هکتار است که 85/20 درصد از منطقه را شامل می شود.
کاربری های مختلف این شهرستان شامل مناطق مسکونی با 3/3406 هکتار، 6/141526 هکتار مراتع تنگ، 3/7185 هکتار مرتع کم تراکم، 9/4867/12 هکتار مرتع نیمه متراکم و 5/17729 هکتار مرتع متراکم است. کاربری جنگلی منطقه شامل 38833 هکتار جنگل کم تراکم، 6/14569 هکتار جنگل نیمه تراکم و 7/820/11هکتار جنگل متراکم می باشد.
از دیگر کاربری های منطقه باغات و مجتمع های درختی 8/11020 هکتار، اراضی دیم و مخلوط باغ 957 هکتار و اراضی دیم و مخلوط مرتع 18/1521 هکتار می باشد.
جدول شماره 3- کاربری اراضی منطقه
3-3- قابلیت کاربری هریک از واحدهای اراضی
1- تیپ کوه ها
واحد اراضی 101:
این واحد اراضی از نظر قابلیت کاربری با توجه به وضعیت توپوگرافی منطقه از اهمیت کمی برخوردار می باشد و علت اصلی آن نیز وجود شیب بالای منطقه می باشد که در حال حاضر بصورت بایر بوده و از مناطق حفاظتی حوزه آبخیز می باشد.
واحد اراضی 102:
این واحد اراضی قابلیت کم تا متوسط برای چراگاه دارد و از نظر قابلیت کاربری، بعلت وجود شیب و وجود کوه های مرتفع با قلل مدور، از اهمیت خاصی برخوردار نمی باشد. این واحد اراضی خود جزء حوزه های حفاظتی آبخیز داری بوده و لزوم کنترل چرا و رعایت اصول مرتعداری را برای جلوگیری از تخریب و از بین بردن کاربری وضع موجود را می طلبد.
واحد اراضی 103:
از نظر قابلیت کاربری این واحد اراضی بصورت بایر بوده و تناسب کمی برای چراگاه دارد. از عملیات اصلاحی مورد لزوم برای قابلیت کاربری آن، می توان به حفاظت حوزه آبخیز و کنترل چرا و رعایت اصول مرتعداری اشاره کرد. بعلت وجود خاک نیمه عمیق در منطقه و حاکم بودن پوشش گیاهی متوسط می توان سرمایه گذاری در جهت توسعه کشت دیم کرد.
واحد اراضی 104:
از نظر قابلیت کاربری این اراضی بصورت بایر بوده و بعلت شیب زیاد فرسایش شدید بوده و پوشش خاکی بسیار کم می باشد. عملیات مورد لزوم اصلاحی برای قابلیت کاربری آن می توان به حفاظت حوزه آبخیز اشاره کرد. پوشش گیاهی منطقه استپی است ولی می توان با سرمایه گذاری در جهت توسعه کشت دیم انجام داد.
واحد اراضی 105:
این واحد اراضی از نظر قابلیت کاربری با توجه به بافت متوسط خاک تناسب متوسط برای جنگل دارد و کاربری متناسب برای جنگلداری را دارا می باشد و همچنین برای چراگاه که از دیگر قابلیت های کاربری محسوب می شود مناسب می باشند که باید چرای دام بصورت تحت کنترل بوده. این واحد قابلیت دیمکاری نیز دارد.
واحد اراضی 106:
این واحد اراضی از نظر قابلیت های کاربری برای دیم کاری در دامنه های آن مطلوب می باشد. همچنین مناسب برای چرای تحت کنترل می باشد که بصورت چراگاه فصلی مورد استفاده دامداران قرار می گیرد.
واحد اراضی 107:
این واحد اراضی بعلت وجود کوه های نسبتاَ مرتفع و کم بودن عمق خاک از نظر قابلیت کاربری بصورت بایر بوده و از مناطق حفاظتی حوزه آبخیز محسوب می شود.
واحد اراضی 108:
این واحد اراضی از نظر قابلیت کاربری، تناسب خیلی کم برای دیمکاری در شیب های پایین دارد و نسبتاَ مناسب برای چراگاه می باشد.
2- تیپ تپه ها
واحد اراضی 201:
این واحد اراضی از نظر قابلیت کاربری بصورت بایر بوده و تناسب کم برای چراگاه دارد و از پوشش مرتعی برخوردار بوده و تقریباَ جزو قابلیت های مرتعی می توان محسوب نمود. ولی تناسب کم برای تعلیف دام دارد.
واحد اراضی 202:
از نظر قابلیت کاربری با توجه به کم بودن شیب منطقه و بافت خاک این واحد اراضی تناسب کم تا متوسط برای دیمکاری در دامنه ها داشته و متناسب برای چراگاه می باشد.
واحد اراضی 204:
این واحد اراضی تناسب کم تا متوسط برای چراگاه دارد و همچنین متناسب برای دیمکاری در دامنه های با شیب کمتر می باشد.
واحد اراضی 206:
این واحد اراضی تناسب کم تا متوسط برای دیمکاری در دامنه ها و تناسب متوسط برای دیمکاری در دامنه ها را دارد و معمولاَ برای چراگاه نیز به کار می رود. پوشش گیاهی متوسط از خصوصیات دیگر منطقه می باشد.
3- تیپ فلات ها و تراس های فوقانی
واحد اراضی 301:
وجود بافت متوسط خاک در این منطقه تاثیر بیشتری برای قابلیت های کاربری دارد. به طوری که تناسب خوب برای کشت دیم و مناسب برای چراگا قابل ذکر می باشد. وجود شیب دو جانبه از فرسایش عمقی می کاهد و قابلیت توسعه برای تغییر کاربری ها را امکانپذیر می سازد.
واحد اراضی 302:
وجود بافت متوسط خاک و شیب کم منطقه از نظر قابلیت کاربری، متناسب برای کشت آبی و دیم می باشد و همچنین از مناطق دارای قابلیت کاربری مراتع نیز می توان به حساب آورد.
4- تیپ دشت های دامنه ای
واحد اراضی 401:
این واحد اراضی از نظر قابلیت کاربری با توجه به عمق و بافت خاک، منطقه بسیار عمیق و سنگی